Mayoz Bölünme Nedir?
Mayoz Bölünme Nedir?
Mayoz bölünme, eşeyli üreyen canlılarda, üreme hücrelerinin (gametler veya sporlar) oluşumunu sağlayan özelleşmiş bir hücre bölünmesi şeklidir.
Mayoz, bir diploit ($2n$ kromozomlu) ana hücreden, genetik olarak birbirinden farklı dört adet haploit (n kromozomlu) yavru hücre meydana getirilmesi sürecidir.
🎯 Mayozun Temel Amaçları
-
Kromozom Sayısının Yarıya İndirilmesi: Üreme öncesinde kromozom sayısını yarıya indirerek, döllenme (gametlerin birleşmesi) sonucunda türün kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar.
-
Genetik Çeşitliliğin Sağlanması: Kalıtsal çeşitliliğe yol açarak evrime katkıda bulunur. Bu çeşitlilik iki ana mekanizma ile sağlanır:
-
Krossing Over (Parça Değişimi): Mayoz I sırasında homolog kromozomların karşılıklı parça değişimi yapması.
-
Homolog Kromozomların Bağımsız Dağılımı: Homolog kromozom çiftlerinin rastgele kutuplara çekilmesi.
-
🔬 Mayoz Bölünmenin Evreleri
Mayoz, ardışık iki ana bölünmeden oluşur: Mayoz I (İndirgeme Bölünmesi) ve Mayoz II (Eşitleme Bölünmesi).
1. Mayoz I (İndirgeme Bölünmesi)
Bu bölünmede, hücrenin kromozom sayısı yarıya iner. Homolog kromozomlar birbirinden ayrılır.
| Evre | Özellikler |
| Profaz I | Kromozomlar belirginleşir. Homolog kromozomlar yan yana gelerek tetratları (dörtlü kromatit) oluşturur. Krossing Over bu evrede gerçekleşir. Çekirdek zarı ve çekirdekçik erir. |
| Metafaz I | Tetratlar, hücrenin ekvatoral düzlemine (ortasına) rastgele dizilir. |
| Anafaz I | Homolog kromozomlar birbirinden ayrılır ve hücrenin zıt kutuplarına doğru çekilir. (Kardeş kromatitler ayrılmaz!) |
| Telofaz I & Sitokinez I | Her kutupta $n$ kromozom bulunur (ancak her kromozom iki kromatitlidir). Sitoplazma bölünür ve iki haploit (n) yavru hücre oluşur. |
2. Mayoz II (Eşitleme Bölünmesi)
Bu bölünme, mitoza benzer. Kardeş kromatitler birbirinden ayrılır, ancak hücrenin kromozom sayısı değişmez (haploit kalır).
| Evre | Özellikler |
| Profaz II | Yeni oluşan hücrelerde iğ iplikleri yeniden oluşur. |
| Metafaz II | Kromozomlar (her biri iki kromatitli) hücrenin ekvatoral düzlemine dizilir. |
| Anafaz II | Kardeş kromatitler birbirinden ayrılarak zıt kutuplara çekilir ve bu andan itibaren her biri bağımsız bir kromozom adını alır. |
| Telofaz II & Sitokinez II | Çekirdek zarı yeniden oluşur. Sitoplazma bölünür. Sonuçta, Mayoz I'den gelen her bir hücreden ikişer tane olmak üzere toplam dört haploit (n) hücre oluşur. |
Sonuç: Mayoz, üreme hücrelerinde genetik çeşitliliği sağlayan ve kromozom sayısını koruyan hayati bir süreçtir.
