Rumex Bitkisi (Labada, Kuzukulağı)

Rumex sp. (Labada, Kuzukulağı)

Tek yıllık veya çok yıllık otsu bitkilerdir. Yaprakları alternatif dizilmiştir, boğumlarda tüpsü okrealar gelişmiştir. Çiçekler uniseksual veya tek eşeylidir. Meyveler üçgen bir nut’tur. Rumex’lerin teşhisleri dayanıklı perianth segmentlerin meyve üzerindeki durumuna göre yapılır.

Önemli türler ve özellikleri aşağıdaki gibidir.

R. acetosella L. (Küçük Kuzu Kulağı)

Çok yıllık, ince-uzun dik olarak 15-40 cm büyüyen bir gövdesi vardır. Tüysüz veya ince tüylüdür. Yapraklar mızrak başı şeklindedir. Çiçekler tek eşeyli, bitkiler dioiktir. 2300 m’ye kadar tarlalarda, boş alanlarda ve nehir-göl kenarlarında yetişir. İlk defa Avrupa’da tanımlanmıştır. Genellikle karmaşık bir yabancı ot olarak kabul edilir.

R. crispus L. (Evelik, Kıvırcık Labada)

İki veya çok yıllık, 150 cm’ye kadar boylanabilen, yaprakları geniş, mızrak başı ve yuvarlağa yakın şekillidir. Çiçekler çok yoğun bir salkım oluşturur. Su kenarlarında, boş arazilerde ve bataklık benzeri yerlerde, çayırlarda ve bahçelerde görülür. Birinci yıl rozet formunu, ikinci yılda kuvvetli saplarını oluşturur. Dağ eteklerindeki taş yığınlarında, akarsu kenarlarında, çayırlarda ve gölge yerlerde 1500-2500 m rakıma kadar yetişir.

Önemi ve Kullanılması

Kuzu kulağı türleri nemli ve killi topraklarda, organik maddece zengin bataklık benzeri arazilerde, iyi gübrelenmiş, yüksek verimli çayırlarda yetişen türlerdir. Toraktaki yüksek azotu gösteren bitkilerdendir. Yem değeri orta veya düşük olan bu bitkiler yemden ziyade sebze olarak yetiştirilmektedir. Ancak çayır-mer’a alanlarında yaygın olduğundan bu türler hakkında bilgi sahibi olmakta yarar vardır.

Kuzey ılıman kuşakta yonca gibi yembitkileri tarlalarında yaygın olarak görülürler. Kökleri çok kuvvetlidir. Rumex cinsi yapısında oxalat biriktirdiğinden fazla yedirildiğinde hayvanlarda zehirleme etkisi yapar. Bu etki taze veya silaj olarak tüketimlerde daha yaygındır. Çiçek salkımları koyunlar tarafından sevilerek otlanmaktadır. Achilla, Taraxacum, Plantago, Centaurea ve Ranunculus gibi yabancı otlar arasında R acetosa fermentasyona en uygun şeker oranına sahip tür olarak belirlenmiştir. Bu nedenle soldurulduğu zaman çok iyi bir silaj materyali oluşturmaktadır.

R. crispus sıcağı pek sevmez. Kurak şartlarda odunsu kökler oluşturarak dayanıklılık gösterir. Bu bitkinin yaprak ve tohumunu yiyen hayvanlarda cilt hastalıkları görülür. Tohumları rumisin ihtiva ettiğinden kuşlar için zehirlidir. Çiçeklenmeye kadar at ve domuzlar tarafından otlanarak değerlendirilir. Bitkinin kuru maddesinde %6.6-11.1 oxalic asit bulunur. Bu nedenle kuzularda ölüme sebep olabilir (Panciera ve ark., 1991).

Küçük kuzu kulağının da yeşil yapraklarında %1.3 kadar potasyum oksalat asidi (C₂O₄HK+H₂O) tespit edilmiştir. Benzer olarak fazla yiyen hayvanlarda kandaki Ca yerine K-oksalat geçmekte ve özellikle koyunlarda zehirlenmeler görülmektedir. İneklerde ise süt veriminin azalması ve sütün yağ oranının düşmesi gibi etkiler görülür.