Sorhocam.com 2014 yılında Ziraat Mühendisi Arafa KARAÇELEBİ tarafından kurulmuş olup herkesin faydalanabilmesi için ücretsiz olarak hizmet vermektedir.
Turunçgil Yetiştiriciliği
Turunçgiller, Turunç (Citrus aurantifolia), Altıntop(Citrus paradisi), Limon(Citrus limoni), Portakal(Citrus sinensis), Mandarin(Citrus reticula) kapsar.Ana vatanı Güneydoğu Asya, Çin ve Hindistan olan turunçgiller dünyaya buradan yayılmıştır. Tropik ve subtropik iklim alanlarında yetiştirilir. Dünyada 90 bin tona varan ürerimi vardır. Turunçgiller ülkemizde Akdeniz ve Ege Bölgesinde, sahil kesimlerinde yetiştirilir. Elma ve üzümden sonra en fazla üretilen meyvedir. En fazla ihracatı yapılan meyve turunçgillerdir.
Ana vatanı Güneydoğu Asya, Çin ve Hindistan olan turunçgiller dünyaya buradan yayılmıştır. Tropik ve subtropik iklim alanlarında yetiştirilir.Dünyada 90 bin tona varan ürerimi vardır. Turunçgiller ülkemizde Akdeniz ve Ege Bölgesinde, sahil kesimlerinde yetiştirilir. Elma ve üzümden sonra en fazla üretilen meyvedir. En fazla ihracatı yapılan meyve turunçgillerdir. Turunçgiller türler bazında incelenirse; portakallar, limonlar, mandarinler, ve altıntoplar başta gelmektedir. Turunç ise iyi anaç özelliğine sahip olduğu için anaç olarak kullanılır. Özellikle satsuma mandarini için trayer citrange, carrizo citrange anaçları daha uygundur. Turunçgil yetiştiriciliği çok emek, sermaye ve zaman isteyen bir yetiştiricilik şeklidir. Bunun için bahçe tesis ederken ve çeşit seçerken çok dikkatli olunmalıdır. Bir turunçgil bahçesi planlanırken önce ekolojik faktörler yani iklim ve toprak özellikleri tespit edilmelidir.
İklim İstekler
İklim denince akla sıcaklık gelir. Turunçgillerin yayılmasını sınırlayan en önemli etmen düşük sıcaklıklardır. Gerek düşük, gerekse yüksek sıcaklıklar turunçgillerde meyve verimliliğini ve kalitesini olumsuz etkiler. Turunçgiller düşük sıcaklıktan çok etkilenirler. Soğuğa en hassas tür limondur. Limon 0 0C de, portakal -2 0C de, altıntop -3 0C de, mandarinler -4 0C de zarar görürler. Don olayı uzun sürerse zararda buna bağlı olarak artar. Don zararı ağacın meyveli yada meyvesiz olmasına göre değişir. Meyveli ağaç hemen ve daha çok donar.
Turunçgillerde büyümenin başlaması için 12-13 0C sıcaklık gereklidir. Bu dönemde turunçgillerin toprak üstü organlarında ( vejetatif aksam ) büyüme başlar. Limonlarda büyüme dönemi sıcaklığı 6-7 0C ye kadar düşer. Gelişme sıcaklığın yükselmesi ile artar. 18-20 0C ler arasında gelişme hızlanır. Büyüme 26-28 0C de tepe noktasına ulaşır. Bu dönemde fotosentez etkinliği en yüksek düzeye ulaşır.30 0C nin üstündeki sıcaklıklarda büyüme durur. Turunçgiller içinde yüksek sıcaklara en dayanıklı tür mandarinlerdir. Sonra altıntoplar, laymlar ve portakallar gelir. Yüksek sıcaklığa en dayanıklı tür limonlardır.
Kış İlkbahar Yaz Sonbahar
Turunçgiller için önemli bir diğer iklim faktörüde rüzgardır. Rüzgar hem şiddetiyle ( ağaçların kırılması, meyve dökümü ) hem de soğukluğuyla turunçgillere zarar verir. Bu yüzden turunçgil bahçesi kurulacak yerlerin hakim rüzgarlara karşı korunması gerekir.Turunçgil bahçeleri engebeli yerlerin korunmuş yamaçlarına tesis edilmeli yada dikimden önce bahçe kenarlarına rüzgar kıranlar dikilmelidir. Bunu için özellikle yayvan gelişen serviler 1 metre aralıklı olarak dikilmelidir.
Toprak İstekleri
Turunçgiller için uygun topraklar; hafif ve orta ağır yapıda, iyi drene olabilen, gevşek ve iyi havalanabilen kumlu, kumlu – tınlı, tınlı, killi – tınlı yapıdaki topraklardır. En ideali ise süzek ve iyi havalanabilen kumlu –tınlı topraklardır. Turunçgiller için toprağın havalanması çok önemlidir. Çünkü turunçgil kökleri yüksek oranda oksijen ister, havasız kalırsa hemen boğulur. Turunçgillerde kökler 30-90 cm. derinliklerde bulunur. Toprağın havalanması düştükçe kökler toprak yüzeyine çıkarlar. Turunçgil kökleri uygun ortamlarda yatay olarak 7-5 m. ye kadar yayılabilirler. Turunçgillerde bahçe tesis edilecek toprak derinliği en az 1,5-2 m. olmalıdır. Bu derinliğe kadar geçirimsiz bir kil tabakası bulunmamalı, taban suyu sorunu olmamalıdır.
Dikimden önce en az 120 cm.ye kadar 30 cm.lik derinlikler halinde mutlaka toprak numunesi alınmalı sonuca göre bahçe tesis edilmelidir. Bahçe tesis edilecek yerde eğim % 3 ve daha fazla ise toprakta teraslama yapılmalıdır. Turunçgillerde toprak PH’sınında hafif asit olması istenir. İdeal PH 6 dır. PH 5 in altına indikçe ve 7,5 in üstüne çıktıkça biriken ağır metal ve elementlrin etkisi ile turunçgil kökleri zehirlenirler. Örneğin PH 5 in altına indikçe Mn bitkide fazla miktarda taşınır. PH 7,5 un üstüne çıktığında FE, Zn, Mn noksanlıkları ortaya çıkar.
Turunçgiller için tehlikeli bir durumda durgun sulardır. Durgun sular göllenme veya taban suyudur. Turunçgiller fazla suyu sevmezler. Eğer bir bahçede drenaj yok ise kış yağışları ve sulama suyu ile fazla su birikir. Durgun su ; tuzları, sülfatları, karbonatları vb. eriterek kök çevresinde oksijensiz, PH sı düşük ve tuzlu bir ortam oluşturur. Sonuç olarak ; Turunçgil bahçesi kurulacak yerde Uygun iklim ( sıcaklı ve rüzgar ) Uygun toprak ( iyi havalanabilen, drenaja sahip, taban suyu sorunu olmayan, derin ve verimli, kumlu – tınlı yapıda olmalı ) Sulama için yeterli ve kaliteli su Uygun anaç seçimi çok önemlidir.
Bahçe Tesisi
Toprak Hazırlığı
Turunçgil yetiştiriciliği için virüsten ari, sertifikalı fidan kullanılmalıdır. Dikimde önce bahçe tesis edilecek toprağın tesviyesi yapılmalı, pulluk tabanı olarak bilinen sert geçirimsiz tabakanın mutlaka kırılması gereklidir. Bu tabakanın kırılması için en uygun zaman toprakların kuru olduğu eylül ayıdır. Bahçe içerisinde mutlaka temiz su kaynağı olmalıdır.Bahçenin kenarına çit çekilmelidir. Bahçe içini soğuk rüzgardan koruma için rüzgar kıranlar yapılmalıdır. Rüzgar kıranların kökü, bsin maddesine ortak olmaması için çok geniş yayılmamalıdır. En uygun bitki kavak ( servi ) dir. Kullanılacak servi dağınık taçlı ve herdem yeşil olmalıdır. Rüzgar kıranlar fidan dikiminden önc tesis edilmelidir. Tesviyesi tamamlanmamış toprak dikimden önce ( ocak – şubat aylarında ) bir herbisitle ilaçlanmalıdır. Turunçgillere özel yabancı ot ilacı ile yabancı otlarla mücadele edilir.
Fidan Temini
Turunçgil yetiştiriciliğinde fidan temini çok önemlidir. Çünkü fidan temini hatalı yapılırsa geriye dönüş mümkün değildir.Üreticilerimiz bu konuda çok hassas olmalıdırlar.Satın alınan fidanlarda, mutlaka virüs ve virüs benzeri hastalıklardan ari olduğunu belirten sertifika aranmalıdır.Sertifikalı üretim yapılan yerlerden fidan alınmalıdır.
Genç dönemlerde fidanların virüs ve virüs benzeri hastalıkla bulaşık olduğu gözle görülmez.Bu hastalıklar birkaç yıl sonra ortaya çıkmaktadır.Eğer fidanlar virüs ve virüs benzeri hastalıklarla bulaşıksa, ileri dönemlerde; Meyve kalitesi bozulur. Ürün azalır. Ağacın ömrü kısalır. Gelişim zayıflar. Bazıları ileri devrelerde ölür. Diğer hastalık ve zararlıların etkisi artar.Alınan fidanın, bahçe kurulacak arazinin toprak özelliklerine uygun anaçlar üzerine aşılanmış olması gerekir.Akdeniz bölgesinde anaç olarak turunç kullanılır.
Ancak Çukurova bölgesinde yapılan denemelerde Carrizo strange turunçtan daha fazla performans göstermiştir.Fakat Carrizo anacı, Evocortis hastalığına (Cüceleşme virüs hastalığı) çok duyarlı olduğu ve PH sı yüksek topraklarda yetişmediği için turunç anacı kullanılmaktadır. Turunç anacı da Tristeza (göçüren virüs hastalığı) virüs hastalığına karşı çok hassastır.Üç yapraklı kirece hassas olduğu için Akdeniz sahil şeridinde tavsiye edilmez. Alınan fidanlarda anaç üzerine bölgemize uygun özellikler gösteren çeşitlerin aşılanmış olmasına dikkat edilmelidir.
Fidanların kök sisteminin ve toprak üstü kısımlarının iyi gelişmiş olması gerekir. Fidan kök boğazında kim hatasından kaynaklanan düğümün (deve boynu) olmaması gerekir. Dikilecek fidanın kökü büyük ve topraklı olmalıdır. Torba fidan kullanıldığında darlıktan dolayı fidanın içe doğru kıvrılan fazla kökleri kesilmelidir. Vejetatif aksamı fazla gelişen fidanlar, fazla terleme ile su kaybı olmaması için 20-25cm den kesilmelidir.
Dikim Çukurlarının Açılması
Turunçgillerde dikimde verilecek aralıklar seçilen türe ve çeşidin ağaç büyüklüğüne göre belirlenir. Dikim aralıkları ağaçların taç büyüklüğüne göre 5x5m ile 8x8m arasnda değişir. Dikim mesafeleri en az tür mandarinler olurken, en fazla tür altıntoplardır. Limonlar6x6m Mandarinler5x5m, 6x6m, Portakallar7x7m yafa ve valencia (8x8m) Altıntoplar7x7m veya 8x8m
Turunçgiller için kare, dikdörtgen ve üçgen dikim yapılabilir. Fakat yapılan dikim toprak işleme, sulama, ilaçlama gibi kültürel işlemlere engel olmamalıdır. Bunun için kare dikim tercih dilmelidir. Seçilen türün ve çeşidin ağaç büyüklüğüne, arazinin eğimine ve uygulanacak kültürel işlemler düşünülerek dikim yapılacak yerler seçilir, işaretlenir ve çukur açımına geçilir. Geniş bahçelerin tesisinde çukurlar burgu ile açılmalıdır. Fakat burgu ile çukur açarken yaş ve ağır yalpı topraklarda, çukurun yan duvarlarında kaymak tabakası oluşur. Bel veya kürek ile bu sert tabaka alınmalıdır. Küçük alanlarda kazma ve kürek ile çukur açımı en yaygın yöntemdir. Açılacak çukurların ebatları genellikle toprağın yapısına göre değişir. Turunçgil çeşitleri için 35-40cm çapında, 35-40cm derinliğinde çukurlar yeterlidir.
Dikim
Turunçgil fidanı dikilecek yerde sırt yapılır. Fidanlar dikilmeden önce çukura konacak harç hazırlanmalıdır. Bu amaç için iki kürek iyi yanmış çiftlik gübresi ve 200gr 3×15 gübresi kullanılabilir. Bu malzemeler açılan çukurun yanında toprak üstüne atılır ve yeterli miktarda yüzey toprağı ile karıştırılır. Çukurun içine bu karışımdan fidanın konacağı düzeye kadar doldurulur. Plastik tüp içerisinde getirilen fidanlar 1 gün önce sulanmalıdır. Plastik torba iki taraftan kesilerek uzaklaştırılır. Fidanın kökleri kontrol edilir. Oluşan kazık kök dipte gelişmiş ve kıvrılmış ise bu kısım kesilerek uzaklaştırılır.
Fidanların kök ve gövdesinde kullanılacak çakı, makas gibi tüm kesicilerin kullanmadan önce %2 lik Sodyum hipoklorid çözeltisi içerisine batırılarak sterilizasyonu gereklidir. Özellikle genç bahçelerde kesinlikle steril dilmemiş aletler kullanılmalıdır. Çünkü bölgemizde bulunan exocortis ve cachexia hastalıkları aşı gözleri ve kesici aletlerle taşınmaktadır. Bölgemizde en uygun dikim zamanı Şubat-Mart aylarıdır. Köklerin temizlenmesinden sonra fidan taşla doldurulmuş toprak üzerine konularak dikim yapılır. Turunçgil bitkisi derin dikilmemelidir. Dikimden sonra toprak sıkıştırılmalı, fidan başına en az 35-40 lt can suyu verilmelidir. Toprak kurumadan ikinci bir sulama yapılmalıdır.Dikim toprak tavlı iken yapılmalıdır.
Dikim Sonrası Yapılacak İşler
Fidanlar iyice tutuncaya kadar toprak tipine göre 10-15 günde bir sulanmalıdır. Fidanın dikiminden sonra dengeli ve sağlam bir tac oluşturmak amacıyla 60cm den tepe kesimi yapılmalıdır.Aşı noktası ile kesim yeri arasındaki mesafe 5-6cm olmalıdır. Genç fidanların gövdeleri,güneşin zararından korumak amacıyla gazete kağıdı veya kalın kağıtla sarılmalıdır.Fidan büyüdükçe kağıt yerine kireç badanası yapılmalıdır.Yalnız kireç tek başına kullanıldığında çabuk yıkanan ve dökülen bir maddedir.Bunun için kirecin içerisine az miktarda beyaz tutkal karıştırılmalıdır.
Bakım İşleri
Budama
Budama ağaçların dengeli ve kuvvetli taç oluşturması, ağacın verimlilik süresinin uzatılması fazla ve kaliteli ürün elde edilmesi, uygun olmayan İklim koşullarının ve hastalıklar – zararlıların olumsuz etkilerinin ortadan kaldırılması, zirai mücadelenin kolay yapılması, hasatta kolaylık ve verimden düşmüş ağaçların yeniden kazanılması amacı ile yapılır. Şekil (terbiye) budaması yapılmış olan fidanlar bahçeye dikilince 2 – 3 yıl budama yapılmaz.eğer fidanlarda şekil budaması yapılmamışsa bu işlem bahçede uygulanır.
Fidan dikiminden sonra dengeli ve sağlam bir tac oluşturmak amacıyla 60-80cm den tepe kesimi yapılır.Üst kısımda süren sürgünlerden 120°lik açı gösteren ve çıkış noktaları arası fazla olan dallardan 3 temel dal bırakılarak diğerleri kesilir.Bu işlemler sürgünler olgunlaştıktan sonra yapılır.Bırakılan 3 temel dal gövdeleri yuvarlaklaştıktan sonra 20-25 cm den dışa bakan göz üzerinden kesilir.Bundan sonra fidanın tacı ile oynanmaz.İlk 2-3 yıl sadece taçlandırma yerinin alt kısmından çıkan sürgünler alınmalıdır. Fidan meyveye yatıncaya kadar yalnız ana dallarla bundan çıkan iskelet dalları kısaltılır.Özellikle dikine ve hızlı büyüyen obur dallar küçükken kesilir.Sıkışıklık yapan istenmeyen sürgünler çıkarılır.Ağacın ortasından geçip çatallaşma ve karışıklık yapan dallar mutlaka alınmalıdır.
Verim budaması genellikle her mevsim yapılacağı gibi meyve toplandıktan sonra yapılan en uygunudur.Birbiri üzerine binmiş ve sürtünme meydana getiren dallardan alttaki dal çıkarılmalıdır.Baş parmak kalınlığında ve daha kalın olan dalların kesim yerine kesimden sonra mutlaka aşı macunu sürülmelidir. Gençleştirme budaması herhangi bir nedenle hasar görmüş ağaçların onarılması ve yeniden oluşturulması amacı ile yapılır.Soğuk ve don zararına uğramış ağaçlar kuruma sınırı iyice belli olduktan sonra budanmalıdır.Bu süre soğukların etkisine göre 6-12 ay arasında değişmektedir.
Turunçgillerde budama kış soğukları tehlikesinin ortadan kalktığı ,ağaçların yeteri kadar uyanmadığı şubat-mart aylarında yapılır.Kuru dalların budaması her zaman yapılabilir.Limonlarda budama temmuz –ağustos aylarında yapılmalıdır.Çünkü bu sıcaklıkta uç kurutan hastalığı sıcaklıktan dolayı inaktif haldedir.Böylece hastalığın yayılması önlenmiş olur. Budamada kullanılan budama makası,bıçak ve testere gibi aletler her ağaçtan sonra %2 lik hipokloritli su ile dezenfekte edilmeli ve temiz sudan geçirilmelidir.
Toprak İşleme
Turunçgiller yüzlek kök sistemine sahip olduklarından derin toprak işlemesi yapılmamalı ,işleme derinliği 10-15 cm yi geçmemelidir.Toprak işlemede diskaro, goble disk,rotavatör ,kazayağı gibi toprağı gibi toprağı yüzeyden işleyen aletler kullanılmalı pulluk kesinlikle kullanılmamalıdır. Toprak işlemede köklerin zarar görmemesi gereklidir.Eğer kökler zarar görürse kök çürüklüğü oluşur.Ağaçlarda gelişme zayıflar, meyveler küçük kalır.Toprak mutlaka tavlı iken işlenmelidir.İşlemede goble disk kullanıldığından ters yönde 2.bi sürüm yapılmalıdır.Yapılmazsa ağaç diplerinde toprak birikir. Toprak işleme gübrelemeden sonra ortalama mart ayı sonlarında yapılmalıdır.Son toprak işleme ise kasım ayında yapılmalıdır. Toprak işlemeden sonra yabancı otlarla ot ilacı (Herbisit) kullanılarak mücadele edilmelidir.Burada dikkat edilmesi gereken konu ilaçların ağaçların yeşil aksamına temas etmemesidir.
Sulama
Yaz aylarının kurak geçtiği bölgemizde turunçgillerin sulanması gerekir.Kullanılan sulama suyu yeterli ve kaliteli olmalıdır.Turunçgiller toprakta biriken ve drene olmayan suyu sevmezler.Fazla su sakızlanma hastalığına neden olur.Turunçgillerde sulama yaparken ağacın gövdesine direk su temas etmemelidir.Sulamada özellikle damla sulama en çok kullanılan yöntemdir.Damla sulamada kullanılan sularda tuz ve kireç miktarı düşük olmalıdır.Yüksek olursa toprağın üst kısmında tuz ve kireç birikimi olur toprak çoraklaşır.Yapraklarda kireç ve tuzdan dolayı gözenekler tıkanır yanmalar meydana gelir. Turunçgillerde sulama aralıklarının belirlenmesinde iklim, sulama yapılan zaman ,toprak yapısı,topraktaki su miktarı ,tür ve çeşit ,sulama yöntemi ve ağacın yaşı önemlidir.
Gereğinden fazla yapılan sulamalar toprakta su fazlalığına dolayısıyla köklerin havasız kalmasına ve çürümesine neden olur su yetersiz olursa mayıs ,haziran aylarında fazla miktarda çiçek ve meyve dökümü görülür.Damla sulamada sulama aralığı hafif topraklarda 2-3 gün ,ağır topraklarda 5-7 gündür. Sulamada ana ilke topraktaki suyun tarla kapasitesinde tutulması ,bitkilerin solma noktasına gelmemesidir.Sulama zamanının tayininde en etkili yöntem ağaçların yanına yerleştirilen tansiyometre denen aletlerdir.Damla sulamada tansiyometreler 2 lateral boru arasına ,lateral borudan 30-50cm uzaklığa köklerin dağıldığı saha göz önüne alınarak 45-90 cm derinliğe yerleştirilmelidir.
Gübreleme
Turunçgillerde topraktan fazla miktarda kaldırılan ve çeşitli nedenlerle alınamayan bitki besin maddeleri toprağa ve gerektiğinde yaprak gübresi şeklinde tekrar ağaçlara verilmelidir.Tekniğine uygun bir gübreleme için mutlaka toprak ve yaprak analizi yapılmalıdır.Toprak analizi için bahçeden 0-30 cm ,30-60 cm 60-90cm ve 90-120 cm derinliklerden toprak örneği alınmalı ,alınan örnekler analiz edildikten sonra gübreleme programı belirlenmelidir. Turunçgillerde makro bitki besin elementleri dediğimiz ve ağacın en fazla ihtiyaç duyduğu azot fosfor ve potasyum gübrelemesi çok önemlidir.Fosfor ve potasyum gübresi çiftlik gübresi ile beraber kış öncesinde (Kasım-Aralık ) ağacın taç iz düşümüne açılacak 5-6 adet 15-20cm derinliğinde açılan çukurlara verilmeli ve üzeri kapatılmalıdır.
Azotlu gübreler ise erken ilkbaharda (Şubat sonu-Mart başı) başlamak üzere iki yada üç defada sulama ile birlikte verilmelidir.Azotlu gübreyi toprağa gömmeye gerek yoktur. Ağaç gövdesinden 50 cm uzakta daire şeklindeki alanın dışında kalan ağaç tacı altına serpilip tırmıkla toprağa karıştırılmalıdır.Kireçli topraklarda gübrelerin sülfat formu kullanılmalıdır.
Konu İle İlgili Dokümanlar
- Turunçgil Yetiştiriciliği 2 785 kb
- Turunçgil Zararlıları Ile Mücadele 1720 kb
Sorhocam.com 2014 yılında Ziraat Mühendisi Arafa KARAÇELEBİ tarafından kurulmuş olup herkesin faydalanabilmesi için ücretsiz olarak hizmet vermektedir.
Bitki hastalıkları, bitki zararlıları, yabancı otlar, şifalı bitkiler, arıcılık, bayilik sınavı notları, bayilik sınavı soruları, online testler, kimyasal analiz yöntemleri, bitki besleme ve gübreleme, tarımsal destekler, peysaj ve süs bitkileri, kimyasal analiz yöntemleri, hijyen eğitimi, pest kontrol yöntemleri