Substrat Kültüründe Bitki Besleme Besin Çözeltisi Uygulaması

SUBSTRAT KÜLTÜRÜNDE BİTKİ BESLEME BESİN ÇÖZELTİSİ UYGULAMASI

Açık ve Kapalı Sistemler

Substrat kültüründe bitkilerin su ve besin ihtiyaçları, genellikle damla sulama sistemi ile verilen besin çözeltisinden karşılanmaktadır. Besin çözeltisi kullanılan ortamın özellikleri ve hacmine bağlı olarak günde bir veya birkaç kez, verilen çözeltinin yaklaşık %20’si drene olacak şekilde uygulanır. Besin çözeltisinin uygulanışına göre, substrat kültürü açık ve kapalı sistemler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Açık Sistemde, bitki kök bölgesinden drene olan çözelti atılır, Kapalı Sistemde ise drene olan çözelti toplanarak sistemde tekrar dolaştırılmaktadır.

Kapalı sistemlerin açık sistemlere göre avantaj ve dezavantajları vardır. Bunlar:

Avantajları

1. 1.Su ve gübre tasarrufu sağlar.
2. 2.Atılan çözelti miktarı azaldığından bu yolla çevreyi kirletme riski azalmaktadır.

Dezavantajları

1. 1.Besin çözeltisinde element dengesini korumak güçtür. Besin çözeltisindeki değişimler nedeniyle verim ve meyve kalitesi azalabilir.
2. 2. Çözeltinin hastalık etmenleri ile bulaşma riski vardır.

Kapalı sistemde açık sisteme kıyasla su ve gübre tasarruf oranları bitki türüne, iklim koşullarına, sulama suyunun kalitesine, kullanılan substrat çeşidine, besin çözeltisinin element içeriği ve uygulama programına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Hollanda’da yapılan bir çalışmanın sonucuna göre; meyvesi yenen sebzelerde kapalı substrat sistemleri su kullanımını %30, gübre kullanımını %50 oranında azaltmıştır. Ülkemizde yapılan çalışmalarda bu oranlar bitki türü, kullanılan substrat ve yetiştirme dönemine bağlı olarak su için %18-47 ve gübre için %23-43 arasında değişmiştir.

Kapalı sistemler, su ve gübre tasarrufundan çok çevre koruma açısından önemlidir. Açık sistemde özellikle atılan nitrat (NO3-) ve fosfat (H2PO4-) iyonları yüzey ve yeraltı sularının kirlenmesine neden olmaktadır. Bu nedenle çevre bilincinin gelişmiş olduğu ülkelerde devlet kapalı sistem kullanımını teşvik etmektedir. Ülkemizde de topraksız tarım işletmelerinin kapalı sistem yapılması sağlanmalıdır. Böylece toprak ve su kirliliğini engelleneceği gibi üreticilerin su ve gübre tasarrufu ile girdi masrafları azaltılabilecektir.

Açık sistemden kapalı sisteme geçiş aşamalarında işletmeler “yarı kapalı sistem” kullanarak çevre kirliliğini azaltabilir. Yarı kapalı sistemde drene olan çözelti atılmaz, işletmede/komşu işletmelerde serada veya tarlada toprakta yetiştirilen bitkilerin gübrelenmesi amacıyla kullanılır.

Çözelti Uygulama Şekilleri

Substrat kültüründe bitkilerin su ve besin gereksinimi hazırlanan besin çözeltilerinin uygulanması ile sağlanmaktadır. Besin çözeltisi uygulaması iki şekilde yapılır:

• a)Damla Sulama: Damla sulama sistemi ile besin çözeltisinin yetiştirme ortamına üstten verilmesi,
• b)Dipten Sulama: Besin çözeltisinin yetiştirme ortamına alttan verilmesi (kapilar sistemler).

a)Damla Sulama

Substrat kültüründe sulama (besin çözeltisi uygulaması) geleneksel topraklı yetiştiricilikten oldukça farklıdır. Bu fark topraksız tarımda bitki başına kullanılan ortam hacminin 5-10 litre gibi çok sınırlı olmasından kaynaklanmaktadır. Toprakta yapılan yetiştiricilikte, bitki su tüketiminin en yüksek olduğu sıcak yaz günlerinde bile günde bir kez sulama yapılması yeterli iken, substrat kültüründe gün içerisinde çok sayıda sulama yapılması gerekmektedir. Substrat kültüründe sulama sık aralıklarla yapılmalı ve her sulamada az miktarda su uygulanmalıdır. Ortamdaki suyun %5-10’u kaybolduğunda sulamanın başlatılması idealdir. Su tüketim hızının az olduğu sabah ve akşamüzeri saatlerinde daha az sayıda, öğlen saatlerinde daha fazla sayıda sulama yapılmalıdır. Ortamda tuz birikimini engellemek ve damlatıcılar arasındaki farklılıklardan kaynaklanabilecek sulama düzensizliklerini gidermek için, besin çözeltisi uygulamaları bitkilere verilen çözeltinin yaklaşık %15-20’si drene olacak şekilde yapılmalıdır. Kapalı sistemde drenaj olayı %30-35’e kadar çıkarılabilir.

Uygulanacak Su Miktarı: Bitki su tüketim miktarı ile ilişkilidir. Bitki su tüketimini bitkinin gelişme dönemi ve iklim koşulları etkilemektedir.

Sulamaların programlaması ve sulamanın başlatılması

1. 1.Ortam nemi belirli bir kap (torba, saksı) için ağırlık esasına göre ölçülerek ortam neminin %5-10’luk kısmı uzaklaştırıldığında sulama başlatılır.
2. 2.Sensörlerle torbalarda serbest su düzeyi kontrol edilir ve belli bir değere düştüğünde sulama başlatılabilir.
3. 3.Önceden belirlenen solar radyasyon değerine ulaşıldığında sulama başlatılabilir.
4. 4.Gelişme dönemine göre bitkinin su gereksinimi tahmin edilir ve bu değer hava durumuna göre düzeltilerek sulama programlanabilir.

Sulamalar genelde solar radyasyona göre programlanmakta ve sulamaların başlatılmasında solar radyasyon değerinin açık sistemde 40-60 J/cm²’ye, kapalı sistemde ise 140-180J/cm²’ye ulaşması esas alınmaktadır. Yapılan çalışmalarda, solar radyasyona göre yapılan sulama programlarında, solar radyasyonun olmadığı akşam saatlerinde de 1-2 sulama yapılması doğru bulunmuştur.