Meyve Hastalık Ve Zararlıları Hakkında Bilgi

Meyve Hastalık Ve Zararlılar

Meyvecilikte üretimi olumsuz yönde etkileyen en önemli unsurlardan biride meyvelerde değişik şekillerde zarar meydana getiren hastalık ve zararlılardır. Hastalık ve zararlılardan dolayı ürünün hem veriminde hem de kalitesinde önemli azalmalar meydana gelerek üreticiler bundan önemli ekonomik kayıplara uğramaktadırlar. Ekonomik anlamda meyvecilik faaliyeti yapmak isteyen üreticilerin her zaman verimli ve kaliteli ürün elde etmek için hastalık ve zararlılara karşı gerekli önlemleri almaları gerekir. Bunun içinde meyve üreticisi öncelikle yetiştirdiği bitkinin hangi koşullarda ne tür hastalık ve zararlıların saldırısına uğrayabileceğinden belli ölçülerde haberdar olması, bunları bir dereceye kadar öğrenmesi ve zamanı gelince de bunlarla nasıl mücadele yapılacağını asgari ölçülerde bilmesi gereklidir. 

Meyvelerde hastalıklar ya fizyolojik ya da patolojik nedenlerden dolayı ortaya çıkar. Fizyolojik kaynaklı hastalıklar iklimsel faktörler, toprak koşulları, hatalı tarımsal işlemler gibi etkenler neticesinde meydana gelirler. Örneğin ülkemizde meyvecilerin sıklıkla karşılaştıkları ve çoğunlukla  tomurcuk ve çiçeklenme döneminde görülen ani sıcaklık düşüşleri (don olayı) fizyolojik kaynaklı hastalıktır. Bu gibi hastalıkların bazılarına karşı(don olayı) mücadelede çoğu kez yetersiz kalınırken bazılarına karşı (bitki besleme)oldukça etkili sonuçlar alınabilmektedir.

Patolojik kaynaklı hastalıkların nedenleri ise ya bir mantar(fungus), ya bir bakteri ya da bir virüs olabilir. Meyvelerde görülen hastalıkların nedenleri ister fizyolojik olsun ister patolojik olsun sonuçta bitkinin fizyolojik fonksiyonlarında bozulmalar meydana gelerek bitkilerin genetiksel verim ve kalite potansiyellerinde önemli azalmalar meydana gelmektedir. Bu tip hastalıklarla meyve yetiştiriciliğinin her aşamasında karşılaşılabileceği gibi hasattan sonrada depolama koşullarında da karşılaşmak mümkündür. Onun için meyvecilikte hastalıklar sadece yetiştirme sezonu boyunca değil aynı zamanda hasat sonrası depolama süresincede ürünlerde önemli kayıplar meydana getirebilirler.

Her bitkinin kendine has pek çok hastalığı olduğu halde bu hastalıkların hepsinin de her yörede, her bölgede görülmesi mümkün değildir. Bir yörede, bir bölgede bir hastalığın varlığından bahsedebilmek için her şeyden önce hastalık nedeni olan mikrobun o bölgede bulunması, o mikrobun hastalandırabileceği nitelikte hassas bitkilerin olması ve en sonunda da hastalık yapıcı mikrobun yaşamını direkt olarak etkileyen iklimsel faktörlerin uygun olması gerekir. Bu üç koşulun üçü de hastalık mikrobu için uygunsa o zaman bir hastalığın varlığından bahsetmek mümkündür. Bir yörede hastalık yapıcı mikrop olabilir, mikroba hassas bitkide olabilir ancak iklimsel faktörler özellikle sıcaklık ve nem( yağış,çiğ vb.) hastalık yapıcı mikroorganizma için uygun değilse o zaman da  hastalığın varlığından veya olumsuz etkisinden bahsetmek mümkün değildir.

Örneğin Elmalarda en çok bilinen Kara leke hastalığı bile her yıl Karaman elma plantasyonlarında hep aynı yoğunluk ve şiddette çıkmaz. Bir yıl bakarsınız hastalık şiddetli olur, bir yıl bakarsınız hastalık önemsiz düzeyde kalır. Bu durum tamamen iklimsel faktörlerle özelliklede yağış ve sıcaklıkla ilgilidir. Bunun içinde meyve üreticileri kendi yörelerinde var olan hastalığın bir yıl sonra ki seyrini o yılın iklimsel koşullarını dikkatle izleyerek takip etmeliler ve ona göre zamanında gerekli önlemleri almalıdırlar.

Meyvelerde hastalık yapan organizmalar ya toprak kaynaklı olabilirler, ya çoğaltım materyali kaynaklı olabilirler veya etraftaki hastalıklı bitki kalıntılarından hava yoluyla sağlıklı bitkilere geçiş yapabilirler. Bu şekilde hastalık yapıcı organizmaların enfeksiyon kaynaklarının bilinmesi bunlarla bilinçli ve doğru mücadele yapma açısından önemlidir. Eğer hastalık kaynağı topraksa daha işin başında bahçe toprağının durumu hastalık bulaşıklılığı bakımından kontrol edilerek ona göre bahçe plantasyonuna karar verilmelidir.

Örneğin Agrobacterium kök kanseri hastalığı ile bulaşık olan bir bahçeye toprağını hiç analiz ettirmeden meyve fidanı dikmek ileride telafisi mümkün olmayan zararlara neden olur.Onun için bu gibi hastalıklar bakımından bahçe toprağının temiz olduğundan emin olunduktan sonra buralara meyve plantasyonları kurulmalıdır.Ticari olarak meyve fidanı üretiminin yapıldığı plantasyonların toprak kaynaklı hastalıklarla bulaşık olması sadece buradaki fidanların bu hastalıklardan zarar görmesiyle kalmaz aynı zamanda buradan hastalıkla bulaşık fidanlar başka yerlere de götürülüp temiz bahçelere dikildiklerinde buraları da hastalıkla bulaştırmaktadırlar.Onun için ticari olarak fidan üretiminin yapıldığı  meyve fidanlıklarının bu tip toprak kaynaklı hastalıklar bakımından titizlikle takip edilmelidir.Buralar sadece toprak kaynaklı hastalıklar açısından değil diğer  üretim materyali ile taşınan hastalıklar bakımından da gözlenmeli ve en ufak bir bulaşıklılık tespit edildiğinde buralarda gerekli önlemler alınmalıdır.

Burada yeni meyve bahçesi tesis edecek olan bir üretici birinci olarak bahçe toprağının tehlikeli bir hastalıkla bulaşık olup, olmadığına, ikinci olarak ta kullanacağı fidanların hastalık bakımından temiz olup, olmadığına mutlaka dikkat etmelidir.Temiz toprak, temiz fidan hastalıklardan korunmanın temel esasını oluşturur.Temiz toprak,temiz fidan kullanılmasına rağmen yörede hava yoluyla taşınan hastalıklar varsa bu kullanılan fidanlarda bu hastalıklardan mutlaka etkileneceklerdir. Ancak hava yoluyla taşınan örneğin Kara leke, monilya, külleme gibi hastalıklarla mücadele yapma olanağı, toprak kaynaklı kök kanseri, Armillaria ve Phytophthora kök çürüklüğü gibi hastalıklarına göre daha yüksektir.

Meyvelerde değişik böceklerde farklı şekillerde meyve ağaçlarına zarar verirler. Çiçek zınkı gibi böcekler çiçeklerde zarar yaparken, iç kurdu gibi zararlılar meyve içerisinde beslenerek ,fidan dip kurtları gibi zararlılar meyve ağaçlarının köklerini kemirerek,yaprak biti gibi zararlılar ise bitki öz suyunu emerek meyve ağaçlarına zarar verirler.Yine kırmızı örümcek denilen zararlılar vardır ki meyve ağaçlarında ciddi zararlar meydana getirirler.

Bunlarda bitkilerin öz suyunu emmek suretiyle zarar yaparlar.Çoğunluğunu afidlerin (yaprak biti)oluşturduğu bazı böcekler aynı zamanda meyvelerdeki pek çok virüs hastalığının da taşıyıcısıdırlar.Yine bir kısmı bitkiler üzerinde beslenirlerken tatlımsı madde salgılar ve bu tatlımsı madde üzerinde saprofitik mantarlar gelişerek karaballık denilen Fumajin hastalığına neden olurlar.Fumajin gözlenen ağaçlarda fotosentez,solunum ve terleme gibi hayatsal fonksiyonlar yerine getirilemez ve ağaçlar zamanla ölürler.

Her meyve ağacının pek çok zararlısı mevcut olup,bunlardan bazıları birincil zararlı konumunda iken bazıları ikincil zararlı konumunda bulunurlar.Birincil zararlı konumunda bulunan zararlılar dikkate alınarak bu zararlılara karşı entegre mücadele yönetimi kapsamında gerekli önlemlerin alınması gerekir. Bunun içinde her şeyden önce önemli zararlıların biyolojilerinin bilinmesi gerekir. 

Kaynak; Doç. Dr. Nuh POYRAZ ve Zir. Müh. Rami KAYA