Meyve Ağaçlarında Periyodisite Nedir?

Meyve Ağaçlarında Yıl Aşırı Verim (Periyodisite=Alternans)

Meyve ağaçlarının bir yıl çok verimli olup bundan sonraki yılda verimlerinin çeşitli derecelerde düşük olmasına periyodisite (alternans) denir. Periyodisite birçok meyve tür ve çeşidinde görülür. Bu olay esas olarak ağacın verimli yılında çiçek tomurcuğu oluşumunun çeşitli nedenlerle engellenmesinden kaynaklanmaktadır. Periyodisite elma, armut ve fındıkta verimli yılda çiçek gözü ayrımının noksanlığından kaynaklandığı halde, ceviz ve pikanda durum kısmen değişiktir.

Çünkü ceviz ve pikanda dişi çiçek ayrımı bir önceki yılda olmayıp, aynı büyüme mevsimi içinde ve çiçeklenme öncesinde meydana gelmektedir. Antepfıstıklarında ise durum daha da değişik olup, çiçek tomurcukları ayrımdan sonra gelişirken dökülebilmektedir. Periyodisitenin nedenleri üzerinde çeşitli görüşler öne sürülmektedir. Verimli yılda ağacın beslenme durumu ve karbonhidrat / azot dengesidir. Bu görüşün esası, verimli yılda ürünün çok olması yüzünden çiçek tomurcuklarının beslenme yetersizliğine bağlı olarak oluşmamasıdır.

Periyodisite üzerindeki diğer görüş ise çiçek tomurcuğu oluşumunun yeni gelişmekte olan tohumlar tarafından üretilen engelleyici hormonlara dayandırılmasıdır. Tam çiçeklenmeden itibaren elmalarda belirli aralıklarla tohumlu meyveleri kopararak deneme yapmışlar ve tohumlu meyvelerin çiçek tomurcuğu oluşumunu, tozlaşmadan sonraki 3 hafta içinde engellediğini belirlemişlerdir. Oysa tohumsuz meyvelerin böyle engelleyici etkisi görülmemiştir. Gelişmekte olan embriyoların tomurcuk oluşumunu engelleyici madde gibberellik asit oluşturduğunu ortaya koymaktadır.

Pikan gibi bazı türlerde karbonhidrat birikiminin çiçek oluşumu için önemli olduğu yeni araştırmalarla ortaya konulmuştur. Pikanda meyvelerin geç olgunlaşması ve yapraklar tarafından üretilen besin maddelerinin özellikle sonbahar aylarında meyve içinde toplanması, gelecek yılın çiçek sayısını ve meyve tutumunu etkilemektedir. Meyvelerin koparılması bu durumu önlediğinden çiçek sayısı ve meyve tutumunda belirgin artış sağlanabilmektedir.

Yaprakların koparılıp meyvelerin bırakılması periyodisitenin şiddetlenmesine, yaprakların bırakılıp meyvelerin koparılması ise periyodisitenin en aza indirilmesine yardımcı olmaktadır. Meyve başına düşen yaprak yüzeyi alanının yüksek olması da periyodisiteyi azaltmakta, bu da beslenmenin önemini ortaya koymaktadır.

Yıl aşırı verimin önlenmesine yönelik uygulamalar

Erken ve şiddeti seyreltme yapılması: Yıl aşırı verim eğilimini azaltıcı en önemli uygulamadır. Örneğin seyreltmeyi elmalarda tam çiçeklenmeden sonraki 40 gün, armutlarda 60 gün içinde yapmak gerekir.

Meyve tutumunun yüksek olmasını önlemek: Verimli yılda tozlaşmanın iyi olup, meyve tutumunun ve verimin yükselmesi periyodisiteyi artırır. Tozlaşmanın belirli düzeyde tutulabilmesi bu durumu önleyecektir. Ancak böyle bir uygulama pratik açıdan oldukça zordur.

Yaprak yüzeyinin korunması: Yüksek ölçüde sağlıklı yaprak yüzeyi düzenli verim için gereklidir. Yaprakların etkinliğini artırmak amacıyla besin maddeleri püskürtülmesi, yaprakların sağlıklı tutulup dökümün önlenmesi önerilen uygulamalardır. Ayrıca ağaçların besin maddeleri yönünden iyi durumda bulunmaları gerekir.

Kimyasal madde uygulamaları: bazı kimyasal maddeler (SADH, TIBA) periyodisiteyi önlemede etkili bulunmuştur. Bunlar verim yılında ağaçlara püskürtülürse, aynı yıl içinde çiçek tomurcuğu oluşumu uyarılabilmektedir.

Budamanın verimli yılda yapılması

Çizelge : Yaprak ve meyve koparmanın pikanda çiçek oluşumu ve meyve tutumu üzerine etkileri (Sparks 1979)