Çiçeklerde Tozlaşma Nedir Ve Nasıl Olur?

Tozlaşma Nedir?

Tozlaşma Erkek organlardaki başçıkların (anter) patlamasıyla ortaya çıkan çiçek tozlarının (polen) dişi organın tepeciğine (stigma) taşınmasına tozlaşma denir. Çiçek tozlarının tepeciğe taşınmasında başlıca böcekler ve rüzgâr etkili olmaktadır. Meyve türleri böcek veya rüzgârla, bazıları da her ikisiyle birden tozlaşmaktadırlar.

Böcekle tozlaşan meyve türlerinde tozlaşmanın normal şekilde olabilmesi için bahçelerde alınması gereken en önemli iki önlem (1) tozlayıcı çeşitlerin uygun planda yerleştirilmesi ve (2) bahçede arı kolonisinin bulunmasıdır.

Bazı meyve türlerinde tozlaşma şekli (Westwood 1978, Sparks 1979)

Her üçüncü sıranın üçüncü ağacının tozlayıcı çeşit olması tozlaşmanın normal olabilmesi için yeterlidir. Ancak hava şartlarının normal olmadığı yerlerde tozlayıcıların daha sık dikilmesi gerekir. Çünkü kötü hava şartlarında her tozlayıcı ancak yanındaki ağacın tozlanmasında etkili olabilir. Küçük meyveli ve kendine verimsiz kiraz gibi türlerde, meyve tutumunu en yüksek düzeye çıkarabilmek için tozlayıcı sayısı artırılmalıdır. En iyisi tozlayıcı çeşitle asıl çeşidin yarı yarıya dikilmesidir.

Rüzgârla tozlaşan türlerde çiçek tozlarının hava akımıyla nerelere kadar gidebildiğini bilmek gerekir. Örneğin kestanelerde çiçek tozları 200 m kadar uzağa taşınmakla birlikte, etkili tozlaşma için tozlayıcılar ana çeşitten 20 m kadar uzakta olmalıdır. Antepfıstıklarında her sekiz ağaca bir tozlayıcı düşecek şekilde planlama yapılmalıdır.

Böcekle tozlaşan türlerde bir hektarlık bahçede 1-2 arı kovanının bulunması yeterli tozlaşmayı sağlayabilmektedir. Ancak arıların tozlaşmadaki etkinlikleri hava şartlarına göre değişmektedir. Örneğin arılar yağmurlu ve rüzgârlı havada, sıcaklığın 10°C’den daha düşük olduğu zamanlarda uçuş yapamazlar. Bu nedenle tozlaşma olmaz. Öte yandan arılar güneşli ve  sıcak yerleri, gölge yerlere göre daha çok sevdiklerinden, ağaçların iç bölümlerinde meyve tutumu daha az olur. Tozlaşma şartlarının uygun olmadığı yerlerde kovan sayısı artırılmalıdır. Tozlaşmanın tam olabilmesi için gerekli şartlardan birisi de tozlayıcı çeşitle, ana çeşidin çiçek açma zamanlarının birbirine uymasıdır.