• notifications1
  • menü

Bugün : 6 Aralık 2024 Cuma

Mayoz Bölünme Nedir?

Mayoz Bölünme Nedir?

Eşeyli üreyen canlılarda, eşey hücrelerinin (gametlerin) oluşumunu sağlayan özel bir bölünme şeklidir. Mayoz geçirerek hücreler mutlaka diploid (2n) olmalıdır. Mayozun esas görevi, haploid hücreler olan gametlerin oluşumunu sağlamaktır. İstisna olarak su yosunları, diğer çiceksiz bitkiler plazmodyum ve bazı omurgasız hayvanlarda mayozla oluşan hücrelere gamet olmayıp, sporlar yada diğer haploid hücrelerdir. Çünkü bunlar döllenemezler, tek başlarına gelişerek gametleri oluşturacak ara bireyleri meydana getirirler. Mayoz geçirerek hücreler üreme organlarındaki diploid eşey ana hücrelerdir. Mayoz bir hücrenin arka arkaya iki defa bölünmesiyle gerçekleşir ve sonuçta dört yeni hücre oluşturulur. Dolayısıyla mitozda bahsettiğimiz Profaz , Metafaz, Anafaz ve Telofaz safhaları mayozda iki defa gerçekleşir. Bu bölünmelerden birincisi esas mayoz olup, ikincisi mitoz gibi gerçekleşir.

 

MAYOZ I
Oluşacak hücrelerin ge dizilişi ve kromozom sayısı bakımdan değişikliğe uğraması bu bölünmede olur. Bölünme başlamadan önceki interfaz evresi mitozdaki gibi gerçekleşir.

 

Profaz I
En önemli ve uzun safhadır. Eşlenmiş kromatin iplikler sentromerlerin den birbirlerine tutunmuş durumdadırlar. Bu eşlerin her birine kardeş kromotitler denir. Bu safhada eşlenmiş kromotinler kısalıp kalınlaşarak kromozomları meydana getirirler. Her kromozomda iki tane kromatid vardır.

 

Profaz-I sonunda çekirdekçik ve çekirdek zarı kaybolmuş, sentrozomlar kendini eşleyerek zıt kutuplara çekilmiş durumdadır. Bu safhada eşlenmiş homolog kromozom çiftleri yanyana gelerek tetrat denilen 4 kromotidli yapıları oluştururlar. Bunlar her mayoz da olur. Kromaditlerin birbirlerine sarılmasına sinapsis denir. Bir türün mayozdaki tetrat sayısı normal(diploid) kromozom sayısının yarısı kadardır (insan hücresinin mayozunda 23 tetrat oluşturulur). Kısa bir süre sonra sinapslar çözülür ve homolog kromozom çiftleri ayrılarak bölünmeye devam edilir.

 

Çoğu zaman, tetrat esnasında ,sinaps yapan komaditler arasında parça (gen) değişimi olur. Buna Krossingover denir. Bu alış veriş kardeş olmayan kromaditler arasındadır. Her mayozda sinapslar oluşur ama krossingover olmayabilir. Krossing-over mayoz bölünmenin en önemli olaylarından birisidir. Çünkü bu olayla genlerin kromozomlar üzerindeki Diziliş sıraları değiştirilmektedir. Bunun sonucundaise oluşan gametlerin çeşidi daha da rtmaktadır. Böyle gametlerin döllenmesiyle de oluşan bireylerde daha fazla kalıtsal çeşitlilik sağlanmaktadır.

 

Metafaz I
Bu safha mitozdaki metazfazdan biraz farklıdır. Mitozda eşlenmiş kromozomlar bir sıra halinde, ekvator bölgesinde dizilirlerdi. Burada ise iki sıra halinde dizilirler. Homolog kromozomlar sıralanırken karşı karşıya gelirler.

 

Anafaz I
Bu safhada mitozda bölünmede olduğu gibi kromatid ayrılması olmaz. Mitozun anafazında kardeş kromotidler ayrılırdı. Burada ise homolog kromozomlar (eşlenmiş haliyle) biri bir hücreye, diğeri öbür hücreye gidecek şekilde ayrılır Yani homolog kromozom ayrılması gerçekleşir.

Mayoz bölünme sonucunda kalıtsal yapısı farklı hücrelerin oluşmasını sağlayan esas olay budur. Bir mayozda krossing-over olmasa da kalıtsal çeşitlilik sağlanır.

 

Telofaz I
Mitozdakinden farklı değildir. Çekirdek zarları ve çekirdekçik oluşarak, sitoplazma bölünür. Burada oluşan kik hücre haploid (n)dir. Çünkü başlangıçtaki hücrenin homolog kromozomlarından birer tanesinin bulundurur. Ancak kromozomlar eşlenmiş olduğu için iki kromadidli haldedir. Yani DNA miktarı olarak 2n denilebilir. Kısa süren Telofaz I den olarak Mayoz II başlar.

 

MAYOZ II
Normal bir mitoz gibi gerçekleşir. I. mayozdan daha kısadır.İki bölünme arasında interfaz olmadığı için DNA lar bir daha eşlenmez. Sadece sentrozom eşlenmesi gerçekleşir.

Başlangıçta 2n kromozomlu (diploid) olan hücreden bu bölünmenin sonunda kromozomlu (monoploid) 4 hücre oluşur . Bu hücreler ana hücreden kromozom sayısı yönüyle farklı oldukları gibi, kromozom yapısı yönüyle de ana hücreden hem de birbirlerinden farklıdırlar.

 

Mayozla yumurta oluşurken hücrelerin stoplazma miktarı da farklı olabilir.

 

Buraya kadar öğrendiklerimizi dikkate alırsak, eşeyli üremeyle çeşitlilik oluşturulması şu faktörlerle açıklayabiliriz.

  1. Mayoz-I de krossing- overin olması,
  2. Mayoz-I de homolog kromozomların ayrılması,
  3. Mayoz sonucu haploid hücrelerin oluşturulması,
  4. Döllenme ile iki yeni hücrenin birlşetirilmesi,

 

Bunlara ilave olarak, gametler farklı bireyler tarafından meydana getirilir veya yabancı döllenme (yabancı tozlaşma) gerçekleştirilirse kalıtsal çeşitlilik daha da artmış olur.
Mayozun hem birinci, hem de ikinci bölünmelerinin de gerçekleşen ortak olaylar vardır.

 

Bunların en önemlileri:

  1. Hücre sayısının artması
  2. Sitokinezin gerçekleşmesi
  3. Sentrozomun eşlenmesi olarak sayılabilir.

 

DNA eşlemesi, tetrat ve sinapsların oluşturlması, krossin-over ve homolog kromozomların ayrılması sadece I. Mayozda; kardeş kromatidlerin ayrılması sadece II. Mayozda gerçekleşir.

 

Krossing – Over:
Mayozun ilk bölünmesinin I. Profaz safhasında gerçekleşir. Tetrat sırasında, sinapsis yapan, kardeş olmayan kromatidler arasındaki gen değişimidir. Her sinapsista olmayabilir Kromozomlar üzerinde dizili bulunan genler birbirine ne kadar uzak ise, bu genlerin krossing- over ile değiştirilme ihtimali o kadar çoktur.

 

Mayoz bölünme şeklindede görüldüğü gibi, krossing over ile genlerin yapısı değişmez. Sadece kromozomlar üzerindeki diziliş sırası değişir. Bir kromozom çiftinin bir yerindeki gen değişimi olabileceği gibi bir çok yerinde de olabilir. Bu olaylar sonucunda oluşacak gamet çeşidi artar. Böylece mayoz ve döllenmeyle oluşturulan kalıtsal çeşitlilik, krossing –over ile biraz daha artmış olur.

 

Mitoz bölünmeyle Mayoz bölünme arasındaki farklar aşağıdaki tabloda verilmiştir.

  • Su yosunlarının çoğunda döllenmeyi mayoz izler. Yani zigot mayoz geçirir.
  • Çiçeksiz bitkilerin çoğunda mayoz, gametlerin değil sporları oluşturur.
  • Erkek arılarda ve çiçeksiz bitkilerin haploid gametofitlerin de gametler mitozla oluşur
x
Bu konu hakkında kafanıza takılan bir şey var mı?

(07174 kodunu soldaki kutucuğa yazın!)

KULLANICI GİRİŞİ

Üye Ol Şifremi Unuttum?

ONLİNE TEST ÇÖZ
reflesh

Yarım Kilo Limonda Yarım Kilo Çilekten Daha Fazla Şeker Vardır.

Sorhocam.com 2014 yılında Ziraat Mühendisi Arafa KARAÇELEBİ tarafından kurulmuş olup herkesin faydalanabilmesi için ücretsiz olarak hizmet vermektedir.

Bitki hastalıkları, bitki zararlıları, yabancı otlar, şifalı bitkiler, arıcılık, bayilik sınavı notları, bayilik sınavı soruları, online testler, kimyasal analiz yöntemleri, bitki besleme ve gübreleme, tarımsal destekler, peysaj ve süs bitkileri, kimyasal analiz yöntemleri, hijyen eğitimi, pest kontrol yöntemleri

Site Haritası - Rss Beslemesi