Sorhocam.com 2014 yılında Ziraat Mühendisi Arafa KARAÇELEBİ tarafından kurulmuş olup herkesin faydalanabilmesi için ücretsiz olarak hizmet vermektedir.
Hümik Asit Nedir?
ORGANİK GÜBRELER
Organik gübreler, tarımsal üretimde yetiştirilen bitkilerin, bitki besin maddesi ihtiyaçlarını sağlamak amacıyla kullanılır. Bu gübreler çeşitli tarımsal faaliyetler sonucu oluşan organik kökenli tarımsal atıklarla, doğal kökenli organik maddelerin büyük ölçüde değişikliğe uğratılmadan elde edilmeyesiyle ortaya çıkan materyalleri kapsar. Organik gübreler bitki besin maddelerini bünyelerinde organik bileşikler halinde bulundururlar ve en önemli özellikleri yüksek organik madde içermeleridir.
Toprağa besin maddesi sağlamaları yanında, organik madde içeriğini arttırarak, toprağın fiziksel özelliklerini düzeltirler. Ayrıca su tutma kapasitesini, havalanmasını, su tutmasını ve su geçirgenliği arttırarak bitkiler için daha uygun bir gelişme ortamı sağlarlar. Organik madde içeriği yüksek olan topraklarda, rüzgar ve su erozyonu azalır, verimlilik artar. Organik gübrelerle başta azot olmak üzere, fosfor, potasyum, kalsiyum, bakır, çinko, mangan, demir, bor ve molibden gibi besin elementleri toprağa kazandırılır. Organik gübreler bünyesinde makro ve mikro besin elementi içerikleri ile toprakta depo görevi görerek, mikroorganizma faaliyetlerini arttırırlar.
Kültür topraklarının verimliklerinin sürdürülebilirlikleri yönünden, organik gübreler tarımsal üretimde çok büyük bir öneme sahiptir ve bu özelliklerinden dolayı bu gübrelere toprak özelliklerini düzelten gübreler de denir. Organik gübre çeşitleri arasında hayvan gübreleri, kompost, turba toprağı(torf), yeşil gübreler, hümik asitler sayılabilir.
AHIR GÜBRELERİ (HAYVAN GÜBRELERİ)
Hayvan gübreleri, ahır ve kümes havanlarının katı ve sıvı dışkılarıyla ya da yataklık malzemenin karışımından elde edilen materyallere denir. Genellikle tarımsal işletmelerin faaliyetleri sonucu açığa çıkarlar. Ahır gübreleri sadece bitki besin maddesi kaynağı değildir ve daha da önemlisi toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini düzenleyen bir toprak düzenleyicisidir.
Ahır gübresi toprağın su tutma kapasitesini arttırarak, geçirgenliğini olumlu yönde etkiler. Böylece suyun toprak yüzeyinden bağımsızca akmasına, buharlaşmasına ve tarıma elverişli toprakları taşıyıp götürmesine engel olur. Ahır gübrelerinin uygulandığı topraklar, daha kolay tava gelir ve işlenmesi kolaylaşır. Hayvan gübrelerinin içerdiği bitki besin maddeleri, elde edildikleri hayvanın cinsine, yaşına ve beslenme durumuna göre farklılıklar gösterir.
Yemde bulunan bitki besin maddelerinin yarısından fazlası dışkıyla gübreye geçer. Koyun ve tavuktan elde edilen ahır gübrelerinin besin maddesi kapsamı, sığır ve beygirden elde edilen gübrelere oranla daha yüksektir. Besin maddeleri bakımından kümes hayvanları gübreleri en zengin, sığır gübresi ise en fakirdir. At ve koyun gübreleri ise bunların arasında yer alır. Ahırın yapısı ve yataklığın cinsi de gübrenin kalitesinde etkili faktörlerdir.
Yataklık materyal gübrenin organik ve inorganik madde miktarını arttırır, ayrıca taşınma ve toplanmasını kolaylaştırdığı gibi hayvanlar içinde kuru ve sıcak bir ortam oluşturur. Yataklık malzemesi olarak, ucuz ve su tutma kapasitesi yüksek sap, saban, turba toprağı, yaprak, testere talaşı, çeltik kavuzu ve toprak kullanılabilir. Hayvanların barındığı zeminin toprak veya çimento olması, gübrenin besin içeriğinin muhafazası açısından önemlidir.
Ahır gübresi toprağa taze olarak verilmemelidir. Çünkü taze gübre bünyesinde bazı hastalık etmenleri ve zararlıları içerir. Diğer taraftan taze ahır gübresi içerisinde yabancı ot tohumları bulunur ve uygulandıkları alanda yabancı ot artar. Ayrışma daha uzun sürer. Parçalanırken bitkiye zararlı toksik bileşikler oluşur. İçerindeki ayrışmamış besinlerden bitkiler yararlanamaz. Bu nedenle hayvan gübrelerinin uygun şekilde olgunlaştırılması, yani fermente edilerek yakılmaları gerekir.
Olgunlaştırmanın en önemli aşaması bekletmedir. Gübrenin olgunlaşması için gereken bekletme süresi birkaç haftadan 6 aya kadar değişebilir. Çiftlik gübresine olgunlaştırma aşamasında tonuna 7-8 kilogram fosforlu gübre ilave edilecek olursa, gaz halindeki azot kaybı önlenirken, aynı zamanda çiftlik gübresinin fosforca zenginleşmesi sağlanmış olur.
Gübrelerin olgunlaştırılmasında gübre yığınının büyüklüğü ve yüksekliği önemlidir. İyi bir yanma olabilmesi için yığın yüksekliği 1,5 metreden fazla olmamalıdır. Gübre olgunlaşmasında yığının havalanması, sıcaklığı ve nemi çok önemli faktörlerdir.
Kontrolsüz şartlarda olgunlaştırılan gübrelerde genellikle gübrenin havayla teması fazla olacağından oksijenli şartlarda meydana gelen ve yığın içi sıcaklığın 60-65°C’yi bulduğu sıcak gübre denilen gübre elde edilir. Kontrollü şartlarda ise istenildiğinde sıcak, istenildiğinde soğuk ayrışma sağlanabilir.
Soğuk gübre elde edilmek istendiğinde, toplanan ahır gübresine su verilip sıkıştırılarak hava ile ilişkisi kesildikten sonra, havasız şartlarda ayrışmaya bırakılarak olgunlaştırılır. Yığın içerisinde havasız koşullarda mikroorganizma faaliyetiyle gübre ısınır ve yanma işlemi çabuklaşır. İyi bir yanma olabilmesi için ortamda gerekli nemin bulunması gereklidir. Kuru bir gübrede yanma işlemi olmaz. Yığın içerisinde havalanma iyi sağlanırsa yanma işlemi çabuk olacaktır. Ama sıcaklığı önleyecek düzeyde fazla havalandırma yapılmamalıdır. Bu amaçla gübre yığınının ara sıra aktarılıp karıştırılarak havalanması sağlanmalıdır.
Gübrelerin olgunlaştırılmasında seçilen en uygun yol, sıcak ve soğuk ayrışma türünü peş peşe uygulamaktır. Sadece sıcak ayrışma fazlaca azot ve organik madde kaybına yol açar. Soğuk ayrışmadaysa bu kayıplar az olur, ancak gübrenin olgunlaşma süresi uzar. En uygun yol, sıcak ayrışmayla başlanan işlemi, gübre yığınını ıslatıp sıkıştırarak soğuk ayrışmayla tamamlamaktır.
Elde edilen çiftlik gübrelerinin bileşimleri ve besin maddeleri içerikleri sabit değildir. Genel olarak ifade etmek gerekirse ahır gübresinde % 70-80 su, % 15-20 organik olmayan maddeler, % 0.05-0.7 azot (N), % 0.2-0.3 fosfor (P₂O₅), % 0.4-0.6 potasyum (K₂O) bulunur. Bunlara ilaveten ahır gübreleri küçümsenmeyecek miktarlarda kalsiyum, magnezyum, kükürt gibi besin maddeleri ve az miktarlarda mangan, çinko, bakır, demir, bor ve molibden gibi izelementler ihtiva eder.
Çiftlik gübrelerinin fazla bitki besin maddesi kayıplarıyla karşılaşılmadan olgunlaştırılmasının sağlanması için dışkı ve yataklı karışımın depolandığı yerin zemininin sıvı kısmı koruyacak şekilde olmasına dikkat etmek gerekir. Ayrıca gübrenin yığın yapılacağı alan, yağış ve rüzgar almayan, dış etmenlerden iyi korunmuş bir yerde olmalıdır. İmkanlar ölçüsünde üzeri muhakkak kapatılmalıdır. Mümkünse gübre çukurları içerisinde olgunlaşmaya bırakılmalıdır. Gübre çukurları kullanılmayacaksa bekletilecek alanların tabanlarının her iki taraftan ortaya doğru meyilli, sıkıştırılmış toprak taş veya betondan yapılmış, düz ve geniş bir zemin şeklinde olması sağlanmalıdır.
AHIR GÜBRELERİNİN UYGULANMASI
Çiftlik gübreleri tüm bitkiler ve topraklar için rahatlıkla kullanılabilir. Toprağa verilme zamanıyla, verilme şekli ve miktarını toprak özellikleri, bitki çeşidi, iklim, kullanılan kimyasal gübre çeşidi ve miktarı belirler. Toprağa uygulanacak ahır gübresinden yüksek oranda yarar sağlanabilmesi için gübrenin toprağa verileceği en uygun zaman bahar veya sonbahardır. Fazla yağış alan bölgelerdeki hafif bünyeli topraklarda ilkbaharda verilmelidir. Az yağış alan bölgelerde, ağır bünyeli topraklara ise sonbaharda verilmesi yararlıdır.
Gübre tarlaya serpildikten sonra en kısa zamanda pullukla veya diğer ekipmanlarla toprak altına gömülmelidir. Tarla yüzeyine serpilerek günlerce kapatılmadan bekletilen ahır gübresinden büyük miktarlarda besin maddesi kayıpları söz konusu olur. Bekletmenin zorunlu olduğu durumlardaysa, yığınlar halinde bekletmek serili olarak bekletmekten daha az zararlıdır. Toprağa uygulanacak gübre miktarı yapılacak toprak analizlerine göre belirlenmelidir.
KOMPOST
Kompostlar su tutma kapasitesi yüksek, hacim ağırlığı düşük, bitki besin elementleri içeren ve organik madde düzeyi yüksek materyallerdir. Kompostun elde edilme işlemine kompostlama denir. Bitkisel ve hayvansal kaynaklı, kısmen parçalanmış, tarımsal, endüstriyel ve şehir atıkları kompost olabilir. Kompostlanan materyal orijinal yapısını kaybederek, farklı bir yapıya kavuşur. Tarımsal işletmelerde bol miktarda ortaya çıkan veya işletmelerde yeterince bulunmadığı durumlarda işletme dışından temin edilebilen her türlü organik artığın fermantasyonuyla elde edilen bir gübre çeşidi olan kompost, bu yönüyle çok ucuza mal olur.
Kompost yapımında kullanılan organik artıkların içerisine, çeşitli kimyasal maddelerle, besin elementleri de katılabilir. Elde edilen materyale olgunlaşması esnasında başta amonyak ve süperfosfat gibi gübreler ile kireç katılarak gübre değerinin artması sağlanır. Kompostlar humus niteliğindedir ve tarımsal işletmelerde bulunan çöpler, hayvansal artıklar, ahır artıkları, sap, saman gibi harman artıkları, mutfak artıkları ve organik yapılı bazı fabrikasyon artıklarının çeşitli işlemlerden sonra mikrobiyal ayrışma sonucu mineralize olmalarından elde edilirler.
Kompostlama esnasında mikroorganizma faaliyetleri için nem ve yeterince oksijen olmalıdır. Kompost yapımı için kullanılacak materyallerin iyice karışmaları sağlandıktan sonra, tabanı iyice sıkıştırılmış veya bu işlem için tabanı betonlanarak özel olarak hazırlanmış, rüzgar almayan bir yere, yüksekliği 1.5 metreyi geçmeyecek bir şekilde yığın yapılır. Yığın yapılmadan önce tabana tutma kabiliyeti yüksek olan sap, saman veya tarla toprağından 5-10 cm’lik bir katman serilirse, sızma ile meydana gelebilecek sıvı kaybı önlenmiş olur.
Kompostlamada iyi bir ayrışma için havalanma, nem, ısı ve besin maddeleri uygun olmalıdır. Mısır sapları gibi büyük parçaların işlem öncesi küçük parçalara ayrılması gereklidir. Buna ilaveten kompostlamanın iyi bir şekilde yapılabilmesi için yığın 150 cm’den yüksek olmamalıdır ve yığının nemi % 50-70 arasında olmalıdır. Çünkü kuru ortamda kompost işlemi yavaşlar.
Kompost yapılması istenen materyal yere serilen katmanın üzerine gelecek şekilde, 25-30 cm kalınlığında bir tabaka halinde serilerek üzerine sönmüş kireç ve toprak serpilir. Sonra bu işlemler 1-1.5 metrelik yığın oluşuncaya kadar devam eder. En üst kısmı ve etrafı 10 cm kalınlıktaki bir toprak tabakasıyla örtülür. Yığın hazırlanırken kompostlanacak materyalin ıslatılması unutulmamalıdır. Ayrışmanın tamamlanması için gerekli süre 6-24 ay arasında değişir. Kompost olarak çöpler, evsel ve endüstriyel atıklar, park, bahçe ve pazar yeri atıkları, tarımsal faaliyet sonucu ortaya çıkan atıklar, arıtma çamurları gibi materyaller kullanılır.
Kompostlama metodunda parçalanma, havalı ve havasız koşullarda olmak üzere iki safhada olur. Havalı koşullarda mikroorganizma faaliyeti ile birlikte oksitlenme olur ve enerji açığa çıkar, bileşikler parçalanır. Havasız koşullarda ise parçalanma kötü koku oluşumuna neden olur. Yığındaki sıcaklı etkisiyle zararlı mikroorganizmalar ölür. Böylece atıklar sağlık yönünden zararsız hale gelir. Kompostlama işleminin bittiği, yığın ısısının azalmasıyla anlaşılır.
Kompost, bağlar, bahçeler, yeşil alanlar gibi tarımsal faaliyet alanlarının tamamında organik madde ve bitki besin maddesi kaynağı olarak kullanılır. Ahır gübrelerinin kullanım şekillerine benzerlik göstermekle beraber, ağır killi topraklar için kaba yapılı taze kompostlar önerilirken, hafif kumlu topraklar için ise ince olgun kompost önerilir. Kompostlama sonucu elde edilen materyalin doğal ahır gübresi kadar kaliteli olmadığı unutulmamalıdır. Ancak topraklara organik madde sağlaması yanında fazla olmasa da içerdiği besin maddeleri nedeni ile her geçen gün daha yaygın kullanım alanı bulmaktadır.
TURBA TOPRAĞI (TORF)
Turba, bol organik atık içeren topraklara denir. Bataklık kıyıları, kurutulmuş göl ve kıyılarda yıllarca biriken organik artıklar toprakla karışarak organik madde oranı yüksek bir karışım oluşturur. Turba toprağı organik maddece zengindir ve herhangi bir zehirli atık ya da mikroorganizma içermez. Kokusuzdur. Bu nedenlerden dolayı rahatlıkla tarımda kullanılabilirler. Funda toprağı ise yetiştirilecek bitkinin özel istekleri göz önüne alınarak, organik gübre, toprak, kum ve perlit gibi seyrelticilerle karıştırılarak hazırlanan yetiştirme ortamlarına denir. Yetiştirme ortamı hazırlanırken bitki besinlerince de zenginleştirme yapılabilir.
YEŞİL GÜBRELER
Toprağa organik madde sağlamanın bir şeklide yeşil gübrelemedir. Gelişmelerinin belirli bir dönemini tamamlayan, yeşil aksamı bol olan baklagil, buğdaygil gibi bitkilerin ya yetiştiği ortamda ya da bir başka ortamda yetiştirildikten sonra sürülerek toprak altına karıştırılmasına yeşil gübreleme denir. Yeşil gübreleme amaçlı kullanılan bitkilere ise yeşil gübre bitkileri denir. Yeşil gübre bitkisi baklagillerden seçilirse toprağa organik madde yanında, atmosferden fikse edilen azotta katılmış olur. Yeşil gübreleme, bu bitkilerin yetişmeleri, toprakta ayrışmaları ve sonraki bitkinin yetişmesi için yeterli miktarda su bulunduğu koşullarda etkilidir. Kuru tarımın uygulandığı kurak ve yarı kurak tarım bölgelerinde, yeşil gübre uygulamalarından beklenen fayda sağlanamaz.
Yeşil gübrelemeyle toprakta organik madde ve özellikle baklagil bitkisi yetiştirildiğinde azot birikimi, topraktan potasyum, kalsiyum ve magnezyum gibi katyonların yıkanmasının azaltılması, toprağa yağış sularının girişine uygun bir yapı kazandırarak yağışların bitkisel üretimdeki yararlılığının arttırılması, toprakların yüzeylerinin örtülü olması nedeniyle toprakların su ve rüzgar erozyonuna karşı dayanıklılık kazanması, biyolojik aktivitenin artması, toprağın daha gevşek bir yapı kazanması dışında yabancı ot, hastalık ve zararlılarla olan mücadelede kolaylık sağlanır. Yeşil gübrelemede çoğunlukla baklagil ve bazende baklagil olmayan bitkiler kullanılır. Yeşil gübrelemede kullanılan bazı bitkiler; yonca, fiğ, börülce, soya, bezelye, kırmızı tırfıl, çavdar, yulaf, üçgül, acı bakla ve yem baklası olarak sayılabilir.
Yeşil gübrenin etkisi sadece o yıl için değildir, birkaç yıl devam eder. Ancak bu etki iklim ve toprak koşullarına göre değişir. Nemli ve serin iklimlerde, sıcak ve kurak iklimlere göre daha uzun sürer. Kumlu topraklarda ise killi topraklara göre daha kısa süre etkili olur. Baklagil yeşil gübre bitkileri havanın serbest azotunu bünyelerine alarak, toprağa azot kazandırmış olurlar. Bu şekilde azotu bağlayan bitki toprağa karıştırıldığında, bitki için gerekli olan azot sağlanmış olur.
YEŞİL GÜBRE BİTKİLERİNİN TOPRAĞA KARIŞTIRILMA ZAMANLARI
Etkili bir gübreleme için yeşil bitki gübresinin toprağa karıştırılma zamanının çok iyi seçilmesi gerekir. Bitkinin toprağa karıştırılma zamanına birçok faktör etki eder. Bunlar; yeşil gübre bitkisinin gelişim derecesi, hava şartları, toprak özellikleri ve yeşil gübre bitkisinden sonra tarlaya ekilecek kültür bitkisinin özellikleridir. Bu faktörler yeşil gübre bitkisinin toprağa karıştırılma zamanını etkilemekle beraber, genel olarak en uygun zamanın azot ve organik maddenin bitki bünyesinde daha dengeli olduğu çiçeklenme dönemi olduğunu söyleyebiliriz. Ancak burada dikkat edilmesi gereken en önemli konu, yeşil gübre bitkisinin toprağa karıştırılmasıyla etkilenecek olan kültür bitkisi ekildiğinde, toprağa karıştırılan yeşil gübre bitkisinin minerelizasyonunun tamamlanmış olmasıdır.
HÜMİK ASİTLER
Hümik asitler, organik maddenin parçalanması sonucu oluşan son ürünlerdir. Toprakta organik madde sağlama bakımından uygun materyallerden birisidir.
Hümik asitlerin başlıca yararları ise şöyle sıralanabilir:
- - Toprağın su tutma kapasitesini arttırır ve böylece bitkiler susuzluğa daha dayanıklı olurlar.
- - Toprağın havalanmasının arttırarak daha iyi bir kök ve bitki gelişimi sağlar.
- - Toprakta metallerle bileşikler oluşturur ve bitkiye daha iyi bir beslenme ortamı sağlar.
- - Toprakta mikroorganizma faaliyeti için uygun ortam oluşturur.
- - Verimi düşük killi toprak zerreleri arasına girerek, daha uygun ve verimli bir gelişme ortamı sağlar.
Başlıca hümik bileşikler; hümik asit, fülvik asit ve fülvinlerdir. Bunlar sadece toprakta değil, nehirlerde, göllerde, okyanuslarda ve onların sedimentlerinde oluşur. Ayrıca linyit, leonardit, kömür ve diğer jeolojik kalıntılarda ortaya çıkar. Bu kalıntılar ticari olarak üretilen ve toprağın iyileştirilmesinde kullanılan humatların kaynağını oluşturur. Toprağın verimliğine olan olumlu etkileri nedeniyle hümik maddeler büyük oranda toprak ıslahında toprak düzenleyici veya organik gübre olarak kullanılır. Katı ve sıvı formda çeşitli hümik asit materyalleri piyasada bulunmaktadır.
ARITMA ÇAMURLARI
Arıtma tesislerinde, şehir kanalizasyon sularının çeşitli arıtma yöntemleriyle yapılan arıtma işlemleri sonucu elde edilen materyallere arıtma çamuru denilir. Bu materyaller tarım alanlarında kontrollü olarak kullanılabilirler. Organik madde ve bazı elementler açısından zengin bir materyal olmakla birlikte, çeşitli toksik elementleri de bünyelerinde bulundururlar. Toprak yapısının düzeltilmesinde ve bir takım bitki besin elementlerinin sağlanmasında yardımcı bir kaynak olarak önem taşımakla beraber, gıdalara, yüzey veya taban sularına karışma ihtimali olduğundan toksik element içerikleri bakımından bazı endişelerde taşır. Bu materyallerin tarım topraklarına uygulanması, Çevre Bakanlığı tarafından yayınlanan Toprak Kirliliği’nin Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda yapılmalıdır.
Konu İle İlgili Dokümanlar
- Organik Gübreler 1193 kb
Sorhocam.com 2014 yılında Ziraat Mühendisi Arafa KARAÇELEBİ tarafından kurulmuş olup herkesin faydalanabilmesi için ücretsiz olarak hizmet vermektedir.
Bitki hastalıkları, bitki zararlıları, yabancı otlar, şifalı bitkiler, arıcılık, bayilik sınavı notları, bayilik sınavı soruları, online testler, kimyasal analiz yöntemleri, bitki besleme ve gübreleme, tarımsal destekler, peysaj ve süs bitkileri, kimyasal analiz yöntemleri, hijyen eğitimi, pest kontrol yöntemleri