Alternaria Nedir? 🍄🌿

Alternaria, Dothideomycetes sınıfına ait, birçok bitki türünde ciddi hastalıklara ve insanlarda alerjik reaksiyonlara neden olabilen bir mantar cinsidir. Tarımda, bu mantar türleri tarafından oluşturulan hastalıklara genel olarak Alternaria Yaprak Lekesi veya Erken Yaprak Yanıklığı adı verilir.

Bu mantarlar, geniş bir konukçu yelpazesine sahiptir ve özellikle patates, domates, havuç, brokoli, lahana, elma ve narenciye gibi pek çok önemli kültür bitkisini etkiler.

1. Alternaria'nın Zararları ve Belirtileri

Alternaria mantarları, bitkilerde genellikle yapraklarda, saplarda ve meyvelerde lezyonlar oluşturarak zarar verirler.

A. Tipik Belirtiler

• Hedef Tahtası Lekeleri (Erken Yanıklık): En belirgin özelliği, yapraklarda oluşan yuvarlak, nekrotik (ölü doku) lekelerdir. Bu lekeler genellikle iç içe geçmiş, koyu ve açık renkli halkalardan oluşur ve hedef tahtası görünümüne sahiptir.

• Yaprak Sararması ve Dökülmesi: Lekelerin etrafındaki doku sararır. Enfeksiyon ilerledikçe yapraklar kurur ve erken dökülür. Bu durum, özellikle domates ve patateste fotosentez alanını ciddi ölçüde azaltır.

• Meyve ve Sap Zararı: Mantar, saplarda ve meyvelerde de koyu, çökmüş lezyonlar oluşturabilir. Özellikle domateste meyve sapına yakın kısımlarda siyah lekeler oluşur.

• Tohumdan Bulaşma: Bazı Alternaria türleri tohumla taşınır ve fide döneminde bile genç bitkilerde kök çürüklüğüne veya gövde kararmasına neden olabilir.

B. Hastalığın Gelişimini Etkileyen Faktörler

Alternaria, nemli ve sıcak koşulları sever:

• Nem: Yüksek nem (%90 ve üzeri) veya yaprakların uzun süre ıslak kalması (çiğ, sis, yanlış sulama) enfeksiyon için ideal ortamı yaratır.

• Sıcaklık: Hastalık genellikle $20-25^\circ C$ arasındaki sıcaklıklarda hızlı gelişir.

• Bitki Stresi: Dengesiz gübreleme, yetersiz sulama veya viral enfeksiyonlar gibi stres altındaki bitkiler, Alternaria'ya karşı daha hassastır.

2. Mücadele Yöntemleri

Alternaria ile mücadele, kültürel önlemler, dayanıklı çeşit kullanımı ve kimyasal uygulamaları içeren entegre bir yaklaşım gerektirir.

A. Kültürel Önlemler

1. Bitki Atıklarının İmhası: Hastalıklı bitki kalıntıları tarladan uzaklaştırılmalı veya derine gömülmelidir, çünkü mantar bu kalıntılar üzerinde kışı geçirebilir.

2. Münavebe (Ekim Nöbeti): Aynı bitki ailesinden olmayan ürünlerle en az 2-3 yıllık ekim nöbeti yapılmalıdır.

3. Tohum Kontrolü: Hastalıktan ari, sertifikalı tohumlar kullanılmalıdır.

4. Sulama Yönetimi: Yaprakların uzun süre ıslak kalmasını önlemek için, sulama sabah erken saatlerde yapılmalı ve damlama sulama tercih edilmelidir.

5. Hava Sirkülasyonu: Sık ekimden kaçınılmalı ve budama ile bitkilerin alt kısımlarının havalanması sağlanmalıdır.

B. Kimyasal Mücadele

Kimyasal mücadele, enfeksiyonun erken aşamalarında ve doğru zamanda yapılmalıdır:

1. Zamanlama: İlaçlama, özellikle hastalığın başlaması beklenen kritik dönemlerde (nem ve sıcaklığın yüksek olduğu zamanlar) ve ilk lekeler görülür görülmez başlanmalıdır.

2. İlaç Seçimi: Mücadelede hem koruyucu (mancozeb, klorotalonil) hem de sistemik (difemokonazol, azoksistrobin) etkili fungisitler kullanılabilir. Fungisitler, direnç gelişimini önlemek için farklı etki mekanizmalarına sahip olmalıdır.

3. Tekrarlama: İlaçlamalar, hastalığın seyrine, kullanılan ilacın etki süresine ve hava koşullarına bağlı olarak 7-14 günlük aralıklarla tekrarlanmalıdır.

Önemli Not: Alternaria, hızla yayıldığı için ilaçlamada erken teşhis ve doğru zamanlama hayati önem taşır. Kimyasal uygulamalar için ruhsatlı ilaçlar ve dozajlar hakkında yerel Tarım ve Orman Müdürlüklerinden bilgi alınmalıdır.