Çeltikte Hastalıklar Ve Zararlılar Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Çeltik (Oryza sativa), dünyanın yarısından fazlasının temel besin kaynağıdır. Çeltik, kendine özgü su altı yetiştirme koşulları nedeniyle, farklı ve spesifik hastalık ve zararlılarla mücadele gerektirir.

İşte çeltik (pirinç) yetiştiriciliğinde önemli hastalıklar ve zararlılar hakkında bilmeniz gerekenler:

 

🍚 Çeltikte (Pirinçte) Hastalıklar ve Zararlılar

Çeltik hastalıkları ve zararlıları, genellikle yüksek nem, sıcaklık ve su basmış koşullar altında hızla yayılır.

 

I. Önemli Fungal (Mantar) Hastalıkları

Çeltikte verim kaybına neden olan hastalıkların çoğu fungal kökenlidir.

 

1. Çeltik Yanıklığı (Paddy Blast)

• Etmen: Magnaporthe oryzae (eski adıyla Pyricularia oryzae).

• Önemi: Çeltikteki en önemli hastalıktır. Tüm dünyada yüksek verim kayıplarına neden olur.

• Belirtiler: Yapraklar, boğumlar, salkım dalları ve taneler üzerinde mekik şeklinde, ortası kül rengi, kenarları kahverengi lekeler oluşur. Boğum enfeksiyonu ('Boğum Çürüklüğü') bitkinin üst kısmının kırılmasına ve ölmesine neden olur.

 

2. Çeltik Kahverengi Leke Hastalığı

• Etmen: Bipolaris oryzae (eski adıyla Helminthosporium oryzae).

• Belirtiler: Yapraklarda, danelerde ve tohum kılıflarında koyu kahverengi, oval lekeler oluşur. Şiddetli enfeksiyonlarda yapraklar sararır ve kurur.

• Önemi: Özellikle Potasyum (K) ve diğer besin noksanlığı olan stresli bitkilerde daha şiddetli seyreder.

 

3. Tohum ve Fide Çürüklükleri

• Etmenler: Çeşitli mantar türleri (Fusarium, Pythium, Rhizoctonia).

• Belirtiler: Tohumun çimlenememesi veya yeni çimlenmiş fidelerin kök boğazından çürüyerek ölmesi ('Fide Yanıklığı').

 

4. Kılıf Yanıklığı (Sheath Blight)

• Etmen: Rhizoctonia solani.

• Belirtiler: Bitkinin su üzerindeki kısmında, yaprak kılıflarında düzensiz, yeşilimsi gri lekeler oluşur. Lekeler büyüyerek sapı sarar ve tepeye doğru ilerler.

 

II. Önemli Zararlılar (Böcekler)

Çeltikte zararlılar genellikle sulu ortamda yaşamaya adapte olmuş türlerdir.

 

1. Çeltik Gal Sineği (Rice Gall Midge)

• Latince: Orseolia oryzae.

• Zarar Şekli: Larvaları, sürgün büyüme noktasına yerleşerek ana sapın silindir şeklinde, gümüşi renkte bir yapıya (soğan veya gümüş filiz) dönüşmesine neden olur. Başaklanma engellenir, önemli kayıp oluşur.

 

2. Kahverengi Yaprak Bitleri (Brown Planthopper - BPH)

• Latince: Nilaparvata lugens.

• Zarar Şekli: Sokucu-emici ağız yapısıyla bitkinin özsuyunu emer. Yüksek popülasyonlarda tarlada dairesel, sararmış ve kurumuş alanlar ('Hopperburn') oluşturur. Virüs vektörüdür.

 

3. Yaprak Kesenler (Leaf Folder)

• Latince: Cnaphalocrocis medinalis.

• Zarar Şekli: Tırtılları (larvaları), yaprağı boylamasına kıvırıp ipek ipliklerle bağlayarak bir tüp oluşturur ve içerideki dokuyla beslenir. Fotosentez alanını azaltır.

 

4. Kök Nematodları

• Latince: Meloidogyne graminicola (Kök Ur Nematodu).

• Zarar Şekli: Köklerde beslenerek bitkinin bodur kalmasına, köklerin hasar görmesine ve besin alımının düşmesine neden olur.

 

III. Mücadele ve Korunma Yöntemleri

Çeltikte mücadele, su yönetimine ve dirençli çeşit kullanımına dayanır.

1. Dirençli Çeşitler: Hastalık ve zararlılara karşı dayanıklı tohum çeşitlerinin ekimi birincil mücadele yöntemidir.

2. Kültürel Önlemler:

   • Su Yönetimi: Kılıf yanıklığı gibi bazı hastalıkları azaltmak için su seviyesinin geçici olarak düşürülmesi (drenaj) faydalı olabilir.

   • Dengeli Gübreleme: Aşırı Azotlu gübrelemeden kaçınmak, yaprak yanıklığı ve Kahverengi Leke Hastalığı şiddetini azaltır.

3. Tohum İlaçlaması: Tohum kökenli hastalıkları (Örn: Kahverengi Leke) önlemek için ekimden önce tohumların fungisitlerle ilaçlanması.

4. Kimyasal Mücadele: Özellikle Çeltik Yanıklığı (fungisitler) ve yoğun böcek zararlısı (insektisitler) popülasyonlarında, ekonomik zarar eşiği dikkate alınarak seçici ilaçların kullanılması.

 

Çeltikte entegre zararlı yönetimi (EZY), kimyasal müdahalelerden önce kültürel ve biyolojik kontrol önlemlerine öncelik verilmesini gerektirir.