Buğdayda Görülen Önemli Hastalık Ve Zararlılar Nelerdir?

Buğday (Triticum aestivum), dünya çapında en kritik gıda mahsullerinden biridir. Bu nedenle, onu etkileyen hastalık ve zararlıların kontrolü, küresel gıda güvenliği açısından büyük önem taşır.

İşte buğdayda görülen en önemli hastalıklar, zararlılar ve bunlarla ilgili kısa bilgiler:

🌾 Buğdayda Görülen Önemli Hastalık ve Zararlılar

Buğday hastalıkları genellikle fungal (mantar) kökenlidir ve yüksek verim kayıplarına neden olabilir.

I. Önemli Fungal (Mantar) Hastalıkları

Buğday hastalıklarının çoğu, nemli ve ılıman koşullarda hızla yayılan mantarlardan kaynaklanır.

1. Pas Hastalıkları (Rost)

• Etmenler: Puccinia türleri (P. recondita - Kahverengi Pas, P. striiformis - Sarı Pas, P. graminis - Kara/Gövde Pası).

• Belirtiler: Yapraklar ve gövde üzerinde pas rengi, püstüller (kabarcıklar) oluşur. Püstüller patlayınca sporlar rüzgarla yayılır.

• Önemi: Özellikle Sarı Pas, serin ve nemli koşullarda büyük salgınlar yaparak verimde ciddi kayıplara neden olur.

2. Sürme ve Karadoğu Hastalıkları (Smuts and Bunt)

• Etmenler: Tilletia caries (Sürme), Ustilago tritici (Açık Rastık).

• Sürme Belirtisi: Hastalıklı başaklar koyu kahverengi, unsu ve balık kokulu sporlarla dolar. Buğday taneleri zehirli sporlarla dolar ve ticari değerini kaybeder.

• Açık Rastık Belirtisi: Başaklar oluşurken taneler yerine siyah, is gibi bir spor kütlesi oluşur.

3. Külleme (Powdery Mildew)

• Etmen: Blumeria graminis f. sp. tritici.

• Belirtiler: Yaprak ve sap üzerinde kül serpilmiş gibi beyaz, pudralı bir tabaka oluşur. Hastalık ilerledikçe yapraklar sararır ve ölür.

• Önemi: Yoğun ekim yapılan ve azotlu gübrelemenin fazla olduğu yerlerde yaygındır.

4. Yaprak Lekesi ve Yanıklığı

• Etmenler: Septoria tritici (Septorya Yaprak Lekesi), Pyrenophora tritici-repentis (Taneli Yaprak Lekesi).

• Belirtiler: Yapraklar üzerinde kahverengi, oval veya yuvarlak nekrotik lekeler oluşur. Erken yaprak ölümü (yanıklık), dane dolumunu engeller.

II. Önemli Zararlılar (Böcekler ve Nematodlar)

Böcek zararlıları genellikle buğdayın özsuyunu emerek, yapraklarını yiyerek veya köklerine zarar vererek kayıp yaratır.

1. Süne ve Kımıl (Pest Bugs)

• Latince: Eurygaster integriceps (Süne), Aelia spp. (Kımıl).

• Zarar Şekli: Sokucu-emici ağız yapısına sahiptir. Başak ve tanelerden özsu emerler.

  • Erken Zarar: Başakların beyazlaşmasına ve kurumasına neden olur ('Akbaşak' zararı).

  • Geç Zarar: Taneleri emerek kaliteyi düşürür. Tükürük bezlerinden salgıladıkları enzimler, ekmeklik kalitesini (gluten yapısını) tamamen bozar. Buğdayın en önemli zararlılarından biridir.

2. Tahıl Yaprak Biti (Aphids)

• Latince: Sitobion avenae ve Schizaphis graminum.

• Zarar Şekli: Sokucu-emici. Bitkinin özsuyunu emerek zayıflatır ve balımsı madde (fümaj) salgılar. En önemlisi, bazı virüs hastalıklarını taşır (vektördür).

3. Tahıl Ambar Böcekleri (Depo Zararlıları)

• Latince: Sitophilus granarius (Buğday Biti).

• Zarar Şekli: Hasattan sonra, ambarda depolanan tanelerin içine girip çoğalır ve daneleri içten yiyerek tamamen tahrip eder.

4. Kist Nematodları

• Latince: Heterodera avenae (Tahıl Kist Nematodu).

• Zarar Şekli: Köklerde beslenerek bitkinin bodur kalmasına, sararmasına ve verimden düşmesine neden olur.

III. Mücadele Yöntemlerinin Genel İlkeleri

Buğdayda mücadele, genellikle entegre (EZY) yaklaşımla yapılır:

1. Dirençli Çeşitler: Hastalıklara ve zararlılara karşı dayanıklı tohum çeşitlerinin kullanılması.

2. Tohum İlaçlaması: Sürme, rastık ve erken dönem fungal hastalıklara karşı ekim öncesi tohum ilaçlaması zorunludur.

3. Kültürel Önlemler: Ekim nöbeti (münavebe), zamanında ve dengeli gübreleme, doğru ekim derinliği.

4. Kimyasal Mücadele: Özellikle Süne ve Kımıl'a karşı popülasyon belirli eşiği geçtiğinde, veya Pas ve Külleme salgın riski oluştuğunda fungisit ve insektisit uygulaması.

5. Gözlem ve Erken Teşhis: Hastalık ve zararlı popülasyonlarının sürekli izlenmesi.