Tütün Thripsi Nedir? Zararları Ve Mücadele Yöntemleri
🔬 Tütün Tripsi Nedir? Zararları ve Mücadele Yöntemleri
Tütün Tripsi (Thrips tabaci), dünya çapında tarımsal ürünlerde ciddi kayıplara neden olan, Saçakkanatlılar (Thysanoptera) takımına ait küçük, polifag (çok yiyen) bir zararlıdır.
1. Tanımı ve Yaşayışı
-
Tanım: Tütün tripsi erginleri yaklaşık 0.8–1.5 mm uzunluğunda, ince ve silindirik vücutludur. Renkleri mevsime göre açık sarıdan kahverengiye kadar değişebilir. En karakteristik özellikleri, kanatlarının kenarlarında kirpik veya saçak şeklinde kılların bulunmasıdır.
-
Yaşam Döngüsü: Kışı genellikle ergin halde çeşitli bitki artıkları veya yabancı otlar üzerinde geçirir. Ilıman ve sıcak bölgelerde konukçu bitki buldukça üremeye devam ederler ve yılda 3 ila 10 arasında döl verebilirler. Yumurtalarını bitki dokusu içine bırakırlar.
-
Konukçuları: Tütün, pamuk, soğan, sarımsak, domates, kabak, kavun, karpuz, fasulye, patlıcan ve bezelye gibi çok çeşitli kültür bitkisinde zarar yaparlar.
2. Zarar Şekilleri
Tripsler, bitkilere hem doğrudan beslenerek hem de virüs taşıyarak büyük zarar verirler.
| Zarar Türü | Etkisi | Belirtisi |
| Doğrudan Zarar (Beslenme) | Larva ve erginler bitki özsuyunu emerek beslenir. | Beslenme noktalarında hava birikmesi sonucu yapraklar üzerinde beyazımsı veya gümüşi lekeler (halk arasında 'Akdamar' denir) oluşur. Yapraklar kıvrılır, solar, esmerleşir ve vaktinden önce dökülebilir. |
| Dolaylı Zarar (Virüs Taşıyıcılığı) | Önemli bitki virüslerini hasta bitkilerden sağlıklı bitkilere taşır. | Özellikle Domates Lekeli Solgunluk Virüsü (TSWV) gibi hastalıkların yayılmasına neden olarak rekolteyi ve ürün kalitesini ciddi oranda düşürür. |
| Fiziksel Zarar | Yoğun saldırılarda bitkinin büyüme noktası zarar görür, gelişim durur veya çalılaşma meydana gelir. | Meyvelerde kahverengi veya gri lekeler oluşur, bu da pazarlama değerini kaybettirir. |
3. Mücadele Yöntemleri
Tütün Tripsi ile mücadele, entegre zararlı yönetimi (IPM) prensipleri çerçevesinde yürütülmelidir.
A. Kültürel Önlemler
-
Bitki Artıklarının İmhası: Zararlı ile bulaşık bitki artıkları ve yabancı otlar tarladan uzaklaştırılmalı ve yok edilmelidir.
-
Toprak İşleme: Sonbaharda yapılacak derin toprak işleme, toprakta kışlayan pupa ve erginlerin yok edilmesine yardımcı olur.
-
Sulama: Fidelikler ve tarlalar kuru bırakılmamalı, düzenli sulama yapılmalıdır.
-
Fide Kontrolü: Bulaşık fidelerin tarlaya dikiminden kaçınılmalıdır.
-
Seracılık Tedbirleri: Seraların havalandırma açıklıkları, trips girişini önleyecek kadar küçük delikli (minimum $462 \mu m$) tül veya tel ile kapatılmalıdır.
-
Münavebe: Trips sorununun yoğun olduğu alanlarda ekim nöbeti uygulanmalıdır.
B. Biyoteknik ve Biyolojik Mücadele
-
Sarı Yapışkan Tuzaklar: Trips popülasyonunu izlemek (monitör etmek) ve ergin böcekleri yakalamak amacıyla sarı yapışkan tuzaklar kullanılmalıdır.
-
Doğal Düşmanlar: Doğada bulunan Orius spp. (Avcı tripsler) ve diğer yırtıcı böcekler gibi doğal düşmanların korunması, zararlı popülasyonunu baskı altında tutar.
C. Kimyasal Mücadele
-
İlaçlama Eşiği: Kimyasal mücadeleye karar verilmesi için ekonomik zarar eşiği dikkate alınmalıdır. Tütünde genellikle kontrol edilen 100 bitkinin %15’inde trips varlığı görüldüğünde ilaçlama düşünülmelidir.
-
Virüs Durumu: Eğer bölgede Domates Lekeli Solgunluk Virüsü (TSWV) gibi virüsler bulunuyorsa, trips bulaşmasını önlemek için ekonomik eşiğe bakılmaksızın erken mücadele yapılabilir.
-
Uygulama: Kullanılan ilacın, tripslerin saklandığı yaprakların alt yüzeyine ve büyüme noktalarına ulaşması sağlanmalıdır.
❓ Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Tütün Tripsi hangi bitkilere zarar verir?
Tütün tripsi (Thrips tabaci) oldukça polifag bir zararlıdır. Tütünün yanı sıra soğan, pamuk, domates, patlıcan, kabak, kavun, karpuz, fasulye ve çeşitli süs bitkileri dahil olmak üzere yüzlerce bitki türüne zarar verir.
2. Zararın en belirgin görsel işareti nedir?
En belirgin zarar, tripslerin beslenmesi sonucu yaprakların üzerinde oluşan beyazımsı veya gümüşi lekelerdir. Bu lekelere halk arasında'Akdamar' denir. Yoğun hasarda yapraklar kıvrılır ve dökülür.
3. Tütün Tripsi neden tehlikelidir?
Fiziksel hasarın ötesinde, en büyük tehlikesi virüs taşıyıcısı olmasıdır. Özellikle Domates Lekeli Solgunluk Virüsü (TSWV) gibi hastalıkları bir bitkiden diğerine hızla yayarak ürün veriminde tam kayıplara yol açabilir.
4. Kimyasal mücadeleye ne zaman başlanmalıdır?
Tütünde, kontrol edilen bitkilerin %15’inde trips varlığı görüldüğünde kimyasal mücadeleye başlanması önerilir. Ancak bölgede virüs hastalığı riski varsa, önleyici mücadele daha erken yapılabilir.
5. Doğal mücadele yöntemleri nelerdir?
Kültürel önlemlerin yanı sıra, tripslerin erginlerini yakalamak için sarı yapışkan tuzaklar kullanılır. Ayrıca, tarladaki Orius cinsi gibi doğal düşmanlar (yırtıcı böcekler) korunmalı ve desteklenmelidir.
