Sebzelerde Sarı Çay Akarı Nedir? Zararları Ve Mücadele Yöntemleri

Sebzelerde Sarı Çay Akarı (Polyphagotarsonemus latus)

Sarı çay akarı (Polyphagotarsonemus latus) — diğer adıyla geniş akar ya da broad mite — sebzelerde, süs bitkilerinde ve bazı meyvelerde önemli zararlara yol açan, Tarsonemidae familyasına ait mikroskobik bir zararlıdır.

🔍 Tanımı

• Boyu: Yaklaşık 0,1–0,2 mm (gözle görülmez).

• Renk: Genellikle sarımsı, açık yeşil ya da saydam renklidir.

• Vücut yapısı: Oval ve yassıdır. Erkekler dişilerden küçüktür.

• Yumurtalar: Oval, saydam ve üzeri küçük çıkıntılarla kaplıdır (bu özellik teşhiste önemlidir).

 

🌱 Zarar Şekli

• Zararlı bitkinin genç sürgün, yaprak, çiçek ve meyve gözlerinde bulunur.

• Bitki özsuyunu emerek gelişme noktalarına zarar verir.

• Etkilenen bitkilerde:

  • Yapraklarda buruşma, kıvrılma, kalınlaşma ve şekil bozuklukları,

  • Büyüme geriliği ve çiçek dökülmesi,

  • Meyvelerde şekil bozukluğu ve renk değişimi görülür.

• Şiddetli bulaşmalarda ürün verimi ve kalitesi ciddi oranda düşer.

 

🥬 Zarar Görebilen Bitkiler

Sarı çay akarı çok polifag bir türdür, yani çok sayıda bitki türünde zarar yapar.

Başlıca konukçular:

• Biber, domates, patlıcan, fasulye, salatalık, kabak gibi sebzeler,

• Pamuk, çay, çilek, tütün, narenciye fidanları,

• Süs bitkileri (örneğin begonya, krizantem, gloxinia vb.).

 

🌡️ Yaşam Döngüsü

• Yumurta → larva → nimf → ergin olmak üzere 4 evreden geçer.

• Gelişme süresi sıcaklığa bağlıdır:

  • 25–30 °C’de yaşam döngüsü 3–4 gün kadar kısadır.

• Bu yüzden sıcak ve nemli ortamlarda çok hızlı çoğalır ve seralarda önemli sorun yaratır.

 

⚠️ Belirtilerle Karışabileceği Durumlar

• Bitkilerdeki virüs hastalıkları veya besin noksanlıkları ile karıştırılabilir.

• Mikroskop altında yumurta yüzeyindeki çıkıntılar ve zararlının kendine özgü hareketleri teşhis için önemlidir.

 

🧩 Mücadele Yöntemleri

1. Kültürel Önlemler

• Seralarda bulaşık bitki artıkları uzaklaştırılmalıdır.

• Yeni bitkiler akar açısından kontrol edilerek seraya alınmalıdır.

• Aşırı nem ve yüksek sıcaklıktan kaçınılmalıdır.

• Yabancı otlar, akarın barınabileceği konukçular olduğu için temizlenmelidir.

 

2. Biyolojik Mücadele

• Doğal düşmanları arasında Amblyseius swirskii, Amblyseius cucumeris gibi predatör akarlar bulunur.

• Bu faydalı akarlar seralarda önleyici veya erken dönemde kullanılabilir.

 

3. Kimyasal Mücadele

• Gerekli durumlarda akarisit kullanılır; ancak yumurtalar genellikle kimyasallara dayanıklıdır.

• Etkili etken maddeler:

  • Abamektin, spiromesifen, hexythiazox, fenpyroximate, vb.

• Uygulama erken dönemde yapılmalı ve ilaçlar dönüşümlü kullanılmalıdır (direnç gelişimini önlemek için).

 

📌 Özet

Özellik	Bilgi
Bilimsel Adı	Polyphagotarsonemus latus
Yaygın Adı	Sarı çay akarı / Geniş akar
Zarar Yeri	Genç sürgünler, yapraklar, çiçekler
Konukçular	Biber, domates, salatalık, pamuk, çilek, süs bitkileri
Uygun Ortam	Sıcak ve nemli ortamlar (sera koşulları)
Mücadele	Kültürel, biyolojik, kimyasal entegre kontrol

 

🔸 SIKÇA SORULAN SORULAR (SSS)

1. Sarı çay akarı nedir?

Sarı çay akarı (Polyphagotarsonemus latus), sebzelerde ve süs bitkilerinde zarar yapan mikroskobik bir akar türüdür. Bitkilerin genç sürgün ve yapraklarını emerek büyüme bozukluklarına ve ürün kayıplarına neden olur.

 

2. Hangi bitkilerde zarar yapar?

Biber, domates, patlıcan, salatalık, kabak, fasulye gibi sebzelerde; ayrıca pamuk, çay, çilek, narenciye fidanları ve birçok süs bitkisinde zararlıdır.

 

3. Sarı çay akarının bitkideki belirtileri nelerdir?

Zararlanan yapraklarda buruşma, kıvrılma, kalınlaşma ve şekil bozuklukları görülür. Bitki gelişimi yavaşlar, çiçek ve meyve dökülmeleri meydana gelir.

 

4. Bu akar gözle görülebilir mi?

Hayır. Sarı çay akarı yaklaşık 0,1–0,2 mm boyundadır, bu nedenle çıplak gözle görülmez, mikroskop altında teşhis edilir.

 

5. En hızlı hangi koşullarda çoğalır?

Sıcak (25–30 °C) ve nemli ortamlarda çok hızlı çoğalır. Bu nedenle özellikle sera ortamlarında büyük sorun oluşturur.

 

6. Sarı çay akarına karşı doğal mücadele mümkün mü?

Evet. Amblyseius swirskii ve Amblyseius cucumeris gibi faydalı yırtıcı akarlar, sarı çay akarını biyolojik olarak baskılar. Bu yöntem özellikle seralarda etkilidir.

 

7. Kimyasal ilaç kullanmak gerekir mi?

Yoğun bulaşmalarda akarisit kullanılabilir; ancak ilaç seçimi dikkatli yapılmalı ve aynı etken madde sürekli kullanılmamalıdır. Direnç gelişimini önlemek için dönüşümlü ilaçlama önerilir.

 

8. Sarı çay akarının yeniden bulaşmasını nasıl önleyebilirim?

• Seraya yeni bitki sokmadan önce mutlaka kontrol edin.

• Yabancı otları ve bitki artıklarını temizleyin.

• Sıcaklık ve nemi kontrol altında tutun.

• Faydalı akar popülasyonlarını koruyun.