Virüslerin Yayılma Yolları Nelerdir?

VİRÜSLERİN YAYILMA YOLLARI

• Mekaniksel (temas yolu ile)
• Tohumla
• Aşı Yoluyla
• Küskütle (Cuscuta spp.)
• Vegetatif Çoğalma Materyali İle
• Toprakla

• Vektörlerle (virüsü alıp bitkilere taşıyan aracılarla)

1.   - Böcekler
2.   - Nematodlar
3.   - Funguslar

 
Mekaniksel (Temas yolu ile)

Bilinen bitki virüslerinin çoğu özellikle tek yıllık bitkilerde enfeksiyon yapan virüsler, mekaniksel olarak  kolay yayılabilen virüslerdir. Mekanik yolla yayılmanın birçok tipleri vardır. Rüzgar yolu ile bitki yapraklarının teması suretiyle; Örnek:Tütün mozayik virüsü Bitkilere uygulanan kültürel işlemler esnasında insan eliyle, elbiseyle, alet ve ekipmanlarla; Patates X virüsü patates işleyenlerin elbiselerinde 6 hafta kalabilmekte ve yayılma imkanı bulmaktadır

 
 
Tohumla

Virüslerle bulaşık tohumların hastalıklar için başlangıç kaynağı olması nedeniyle enfekteli tohumlar  virüslerin yayılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Fasülye adi mozayik virüsü’ nün yayılması virüsle bulaşık tohumlar ile olabilmektedir. Hıyar mozayik virüsü, hıyar tohumlarında çok az oranda bulunmasına rağmen, Kuş Otu (Stelleria media) tohumlarında % 20 oranında bulunmaktadır.

Aşı Yolu İle

Aşılamalarda virüslerle bulaşık olan herhangi bir aşı materyali kullanıldığı zaman, aşılanan bitkiye de virüs bulaşmaktadır. Elma mozayik virüsü, Turunçgil tristeza virüsü ve Erik şarka virüsü gibi çok yıllık bitkilerde enfeksiyon yapan birçok virüsler

      
Küskütle (Cuscuta spp.) ile

Küsküt (Cuscuta spp.) tam parazit bir bitki olup kökleri bulunmamaktadır. Emeçleri sayesinde bulunduğu bitkinin öz suyunu emerek beslenmektedir. Bu esnada bitki öz suyunda bulunan virusları de bünyesine almakta ve başka bir bitki ile beslenirken virusu bu bitkiye bulaştırmaktadır.

Vegetatif Çoğalma Materyali İle

Virüsler tarafından enfekte edilmiş olan bir bitkiden elde dilen rhizom, stolon ve çelik gibi üretim materyalleri  virüslerle bulaşık olmaktadırlar.  Bu üretim materyallerinden elde edilen yeni bitkiler de  virüs enfeksiyonuna maruz kalmaktadırlar. Özellikle patateslerde enfeksiyon yapan birçok virüs enfekteli yumrular ile yayılma imkanı bulabilmektedir.

      
Vektörlerle (virüsü alıp bitkilere taşıyan aracılarla)

- Böcekler

- Nematodlar

- Mantarlar (Funguslar)

Hayvanlar alemine bağlı 381 türün bitki viruslarının vektörlüğünü yaptığı vebunların % 94’ünün Arthropoda şubesine bağlı olduğu tespit edilmiştir. Arthropoda şubesine bağlı vektörlerin tamamına yakını İncekta sınıfı (böcekler) içersinde yer almaktadır.

      
Nematodlar

Nematodlar virus vektörü olarak son zamanlarda çok fazla önem kazanmaya başlamıştır. Daha önce toprakla yayıldığı sanılan bazı virusların bugün aslındanematodlarla yayıldığı anlaşılmıştır. Nematodlardan Dorylamida takımına bağlı türler virus vektörü olarak bilinmektedirler. Bu takıma bağlı Trichodorus ve Paratrichodorus gurubundaki nematodlar bitkilerin epidermis hücrelerinde beslenmeleri esnasında virusu almaktadırlar. Bu guruptaki nematodlar genellikle çubuk şeklindeki virusların vektörüdürler. Tütün Rottle Virusu’ nun bu gruptaki nematodlar tarafından nakledildiği bilinmektedir. Xiphinema ve Longidorus cinsleri ise bir çok virusu yaymaktadırlar.

İletim demetlerinde beslenmeleri esnasında virusu almaktadırlar. Ve genellikle çok yüzlü (multi partiküllü) virusların vektörleridirler. Xiphinema americanum Domates Halka Leke Virüsü Virusu’nu, Xiphinema indeks Asma Kısa Boğum Virusu’nu, Longidorus atteniatus Domates Siyah Halka Virusu’nu,

      
Funguslarla (Mantarlarla) Taşınma

Virüslerin yayılmasında rol oynayan fungusların çoğu toprak kökenlidirler.  Bu funguslar bitkiyi hastalandırırken aynı zamanda virüsleri de bulaştırabilmektedir. Şekerpancarında Polymxa betae fungusu Şekerpancarı Nekrotik Sarı Damar virüsü’nu yaymaktadır. Buğdayda Polymxa graminis fungusu Buğday toprak kökenli mozayik virüsü’nü yaymaktadır