Dış Mekan Süs Bitkileri Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Dış mekan süs bitkileri çevre düzenlenmesinde kullanılan süs bitkileridir. Bu bitkiler; kullanıldıkları  alanı güzelleştirmekten başka sosyal, kültürel, insan ve çevre sağlığı ve turizm açısından çok büyük önem taşımaktadır.

            

Dış mekan süs bitkilerinin bir kısmı bazı bölgelerde çok iyi yetişirken, diğer bazı bölgelerde ise gelişemeyebilir. Bu nedenle üretim yapılacak uygun bitkileri seçmek gerekir. Bölgeye uymayan türleri üretmek boşa giden emek demektir. Yetiştirilecek olan dış mekan bitki türlerinin seçiminde ihtiyaç en önemli unsurlardan biridir. Her bölgede çok sevilen ve kullanılan bitkiler yetiştirme tercihi olmalıdır. Arz talep durumuna göre bitki çeşidi ve miktarı belirlenmek zorundadır. Ülkemizde süs bitkileri üreticileri kendileri için önemli gördükleri bitkilere ve yetiştirme tekniklere ağırlık vererek daha başarılı olmaktadır.

 

Dış Mekan Süs Bitkilerinin Gruplandırılması

Çevre düzenlemesinde kullanılan dış mekan süs bitkileri çeşitli özelliklere göre gruplandırılmışlardır.

            

1. Ağaç ve ağaççıklar

a)  İbreli ağaç ve ağaççıklar

b) Yapraklı ağaç ve ağaççıklar

 

2. Çalı formlular

3. Sarılıcı ve tırmanıcılar

4. Çim ve yer örtücü bitkiler

5. Çiçekler ve otsu bitkiler

 

 

İBRELİLER

Bu grupta yer alan ağaç ve ağaççıklar genelde herdem yeşil ve iğne yapraklı formdadırlar. İbreli ağaç ve ağaççıklar çevre düzenlemesinde en önemli bitkilerden biridir. Peyzaj mimarisinin temel ilkelerine uygun olarak yapılan düzenlemelerde estetik açıdan, form ve norm değerleri bakımından en önde gelen bitkilerdir. Tüketim ve üretimleri göz önüne alınarak belli başlı ağaçları şöyle sıralayabiliriz.

            

İBRELİ AĞAÇ VE AĞAÇÇIKLAR

1. Göknar Pinaceae
2. Abies concolor
3. Doğu Karadeniz Göknarı Pinaceae
4. Abies nordmanniana
5. Falkland Çamı Araucariaceae
6. Araucaria araucana
7. Atlas Sediri Pinaceae
8. Cedrus atlantica
9. Himalaya Sediri Pinaceae
10. Cedrus deodara
11. Lübnan Sediri Pinaceae
12. Cedrus libani
13. Yalancı Servi Cupressaceae
14. Chamaecyparis lawsoniana
15. Alev Ağacı Taxodiaceae
16. Cryptomeria japonica
17. Arizona Servisi Cupressaceae
18. Cupressus arizonica Greene
19. Mezarlık Servisi Cupressaceae
20. Cupressus sempervirens
21. Ardıç Cupressaceae
22. Juniperus communis
23. Yayılıcı Ardıç Cupressaceae
24. Juniperus horizontalis
25. Sabin Ardıcı Cupressaceae
26. Juniperus sabina
27. Ladin Pinacea
28. Picea abies
29. Mavi Ladin Pinacea
30. Picea glauca
31. Doğu Ladin Pinacea
32. Picea orientalis
33. Ladin Pinacea
34. Picea pungens
35. Karaçam Pinacea
36. Pinus nigra
37. Sahil Çamı Pinacea
38. Pinus pinea
39. Sarı Çam Pinacea
40. Pinus sylvestris
41. Duglas Pinacea
42. Pseudotsuga menziesii
43. Sekoya Taxodiaceae
44. Sequoria sempervirens
45. Porsuk Taxaceae
46. Taxus baccata
47. Batı Mazısı Cupressaceae
48. Thuja occidentalis
49. Doğu Mazısı Cupressaceae
50. Thuja oriantalis
51. Pinaceae
52. Tsuqa heterophylla
53. Pinaceae
54. Tsuga canadensis

 

YAPRAKLILAR:

Yapraklı ağaç ve ağaççıklar bahçe ve park çevre düzenlemesinde, karayolları peyzajında, çeşitli çevre düzenlemelerinde, ibreliler gibi en önemli bitki türlerindendir. Gövde yapıları, yaprak şekilleri, renkleri, formları, değişik mevsimlerde oluşan çiçek, meyve ve yaprak renkleri ile istenilen renk cümbüşünü sağlayan bitkilerdir. İbrelilerle birlikte koruluk ve ormanlık alan oluşturmalarda kullanılmaları daha sağlıklıdır. Yapraklı ağaç ve ağaççıklar peyzaj planlamada ibreliler gibi temel taşlardan biridirler. Üretim ve tüketim açısından önemli bazı yapraklı ağaç ve ağaççıkları şöyle sıralayabiliriz.

            

YAPRAKLI AĞAÇ VE AĞAÇÇIKLAR

1. Akçaağaç Aceracee
2. Acer campestra
3. Japon Akçaağacı Aceracee
4. Acer japonicum
5. Akçaağaç Aceracee
6. Acer negundo
7. Akçaağaç Aceracee
8. Acer palmatum
9. Çınar Yapraklı Akçaağaç Aceracee
10. Acer pseudoplatanus
11. Şeker Akçaağacı Aceracee
12. Acer saccharinum L.
13. At Kestanesi Hippocastanaceae
14. Aesculus carnea
15. At Kestanesi Hippocastanaceae
16. Aesculus hippocastanum
17. Mimoza Leguminosae
18. Albizia julibrissin
19. Kokarağaç Simaroubaceae
20. Ailanthus altissima
21. Kızılağaç Betulaceae
22. Alnus cordata
23. Kozayemiş Ericaceae
24. Arbutus onedo
25. Huş Betulaceae
26. Betula pendula
27. Şimşir Buxaceae
28. Buxus sempervicens
29. Gürgen Carpinaceae
30. Carpinus japonica
31. Gürgen Carpinaceae
32. Carpinus betulus
33. Kestane Fagaceae
34. Castanea sativa
35. Bignoniaceae
36. Catalpha bignonoides
37. Çitlembik Ulmaceae
38.  Celtis australis
39. Erguvan Leguminosae
40. Cercis siliquastrum
41. Kızılcık Cornaceae
42. Cornus mas
43. Fındık Corylaceae
44. Corylus colurna
45. Bulut Ağacı Anacardiaceae
46. Cotinus obovatus
47. Alıç Rosaceae
48. Crataegus monogyna
49. Okaliptus Myrtceae
50. Eucalyptus gunnii
51. Kayın Fagaceae
52. Faqus sylvatico
53. Dişbudak Oleaceae
54. Fraxinus excelsiör
55. Fosil Ağacı Gingbaceae
56. Gingko biloba
57. Çoban Püskülü Aquifoliaceae
58. İlex aquifolium
59. Ceviz Juglaneceae
60. Juglans regia
61. Güvey Kandili Sapindaceae
62. Koelreuteria paniculata
63. Sarı Salkım Leguminoseae
64. Laburnum alpinum
65. Lale Ağacı Mgnoliaceae
66. Liriodendron tulipifera
67. Maklora Moraceae
68. Maclura pomifera
69. Manolya Magnoliaceae
70. Mognolia Grandiflora
71. Süs Elması Rosaceae
72. Malus floribunda
73. Ak Dut Moraceae
74. Morus alba
75. Karadut Moraceae
76. Morus nigra
77. Çınar Platanaceae
78. Platanus orientalis
79. Ak Kavak Salicaceae
80. Populus alba
81. Karakavak Salicaceae
82. Populus nigra
83. Kanada Kavağı Salicaceae
84. Populus canatensis
85. Titrek Kavak Salicaceae
86. Populus tremuloides
87. Süs Kirazı Rosaceae
88. Prunus avium
89. Rosaceae
90. Prunus cerasifera
91. Rosaceae
92. Prunus serrulata
93. Armut Rosaceae
94. Pyrus communis
95. Ak Meşe Fagaceae
96. Quercus alba
97. Türk Meşesi Fagaceae
98. Quercus cerris
99. Yeşil Meşe Fagaceae
100. Quecus ilex Herdem
101. Yalancı Akasya Leguminoseae
102. Robinia pseudoacacia
103. Sumak Anacardiaceae
104. Rhus typhina
105. Ak Söğüt Salicaceae
106. Salix alba
107. Salkım Söğüt Salicaceae
108. Salix babylonica
109. Kıvrım Söğüt Salicaceae
110. Salix matsudana
111. Mürver Caprifoliaceae
112. Sambucus nigra
113. Üvez Rosaceae
114. Sorbus unedo
115. Zofora Leguminoseae
116. Sophora japonica
117. Ihlamur Tiliaceae
118. Tilin cordata
119. Tiliaceae
120. Tila americana
121. Karaağaç Ulmaceae
122. Ulmus glabra
123. Tesbih
124. Melia azedarach
125. Güllük
126. Liquidamber orientalis

 

            

ÇALI FORMLULAR

Çalı formlu bitkiler çevre düzenlemesinde tamamlayıcı olarak rol alırlar. Özellikle çevre düzenleme ölçeği küçüldükçe çalıların önemi artar. Küçük park ve bahçelerde, teras katlarında, bina boşluklarında üstün peyzaj etkileri nedeniyle kullanılırlar. Üretim ve tüketim açısından önemli çalıları şöyle sıralayabiliriz.

 

ÇALILAR

1. Kırmızı Yapraklı Akça Ağaç
2. Acer palmatum “Atropurpureum”
3. Badem
4. Amygdalis orientalis
5. Japon Akübası
6. Aucuba japonica
7. Kadın Tuzluğu
8. Berberis stenophylla
9. Kadın Tuzluğu
10. Berberis thungbergii
11. Kadın Tuzluğu
12. Berberis vulgaris
13. Kamelya
14. Camellia japonica
15. Demirağacı
16. Casuarina angustifolia
17. Japon Ayvası
18. Chaenomeles japonica
19. Turunç
20. Citrus microcarpa
21. Kızılcık
22. Cornus mas
23. Muşmula
24. Cotoneaster franchettii
25. Yayılıcı Muşmula
26. Cotoneaster horizontalis
27. Sikas
28. Cycas revoluta
29. İğde
30. Eleagnus angustifolia
31. Taflan
32. Euonymus japonica
33. Fatsia japonica
34. Altınçanağı
35. Forsythia intermedia
36. Yasemin
37. Jasminum officinalis
38. Oya
39. Lagerstromia indica
40. Defne
41. Laurus nobilis
42. Mahonia aquifolium
43. Mimoza
44. Mimosa pudica
45. Muz
46. Musa paradisiaca
47. Mersin
48. Myrtus communis
49. Zakkum
50. Nerium oleander
51. Konik Ladin
52. Picea conica
53. Bodur Ladin
54. Picea excelsa “compact”
55. Pittosporum tobirana
56. Phoenix canariensis
57. Ateş Dikeni
58. Prycantha coccinea
59. Süs Narı
60. Punica granatum
61. Orman Gülü
62. Rhododendron simsii
63. Ribes aureum
64. Gül
65. Rosa sp.
66. Altuni Mürver
67. Sambucus nigra var. aurea
68. Skimnia japonica
69. Keçi Sakalı
70. Spirea spp.
71. Leylak
72. Syringa vulgaris
73. Ilgın
74. Tamarix tetrandra
75. Kartopu
76. Viburnum opulus
77. Avize
78. Yucca gloriosa

 

            

SARILICI VE TIRMANICILAR:

Sarılıcı ve tırmanıcılar çevre düzenleme çalışmalarında tamamlayıcı rol üstlenirler. Balkon, kameriye, oturma grupları, ağaç altı düzenlemelerinde kullanılırlar. Ayrıca kamuflaj malzemesi olarak görüntüsü istenmeyen objelerin kapatılmasında kullanılır. Önemli sarılıcı ve tırmanıcı bitkilerden bazıları şunlardır.

            

            

Sarılıcı ve Tırmanıcı bitkiler

1. Gelin Duvağı
2. Bouganvillea glabra var. Sanderiana
3. Asma
4. Cissus antartica
5. Clematis montana -
6. Orman Sarmaşığı
7. Hedera helix
8. Bignonia venusta -
9. Mavi Sarmaşık
10. Ipomea purpurea
11. Acem Borusu
12. Compsis radicans
13. Hanımeli
14. Lonicera caprifolium
15. Poligon Sarmaşığı
16. Polygonum baldshuanicum
17. Amerikan Sarmaşığı
18. Parthenosis quingifolia
19. Çarkıfelek
20. Passiflora sp.
21. Turna Gagası
22. Thungbergia alata
23. Sarmaşık Gül
24. Rosa sp.
25. Mor Salkım
26. Wisteria sinensis

 

 

ÇİM VE YER ÖRTÜCÜ BİTKİLER:

Park ve bahçelerde; toprak yüzeyini örten ve düz bir satıh elde etmede kullanılan, yürüyüş parkurları, spor tesisleri ve daha bir çok etkinliklerde yeşil halı örtüsü amaçlı çimler veya diğer yer örtücü bitkiler kullanılır. Çim yer örtücü bitkilerin en önemlisi ve vazgeçilmeyen ilk peyzaj elemanıdır. Çim alansız park, bahçe ve yeşil mekan düşünülemez. İnsanda en çok doğal ortam hissi uyandıran eleman çimdir.

 

Yer örtücü bitkiler dikiminden önce büyüyünce alacaklı büyüklük ve boyutların bilinmesi gerekir. Bunun yanı sıra çeşitler için uygun yer seçimi yapılır. Küçük alanlarda, bina çevrelerinde kısa zamanda örtüye sahip olmak için daha sık dikim yapılır. Buna karşın geniş alanlarda daha seyrek dikim yapılır.

 

Yer örtücü bitkilerle çalışmanın amacı toprağı en uygun nemi tutabilecek hale getirmektir. Kumlu topraklarda çok az odunsu bitki iyi bir gelişme gösterebilir. Buna karşılık kötü drenajlı killi topraklarda yetişme açısından zorluk çekebilir.

 

Yer örtücü bitkilerin en önemli işlevlerinden biriside toprak erozyonunu önlemektir. Aslında tüm bitkiler bu görevi bir noktaya kadar yaparlar. Eğimli alanlarda eğim artıkça toprağı korumak zorlaşır. Düşük eğimlerde her cins bitki dikimi yapılabilmesine rağmen eğim arttıkça daha özel bitki seçimi yapılmalıdır. Bu seçilecek bitkiler büyük ve sağlıklı bitkiler olmalıdır.

            

ÇİÇEKLER VE OTSU BİTKİLER

Çevre düzenlemesinde renk olarak ve birim alanda en fazla etki yaratan bitki türleridir. Çiçekler olmadan herhangi bir bahçe, park, spor tesisi düşünülemez. Kişilerde yaşama sevincini uyandıran, hayata bağlayan ve neşe veren bitkiler çiçeklerdir. Çiçekler tek yıllık ve çok yıllık diye sınıflandırılabilir. Tek yıllık çiçekler yazlık ve kışlık yetiştirilmeleri nedeniyle de sınıflandırılabilirler. Dış mekan bitkilerinin bu son bölümünü kapsayan bitkileri önem ve kullanım açısından şöyle sıralayabiliriz.

            

Çiçekler ve Otsu Bitkiler

1. Gelin duvağı
2. Achimines hybrid
3. Manisa lalesi
4. Anemone apennia
5. Haseki küpesi
6. Aquilegia sp
7. Saraypatı
8. Aster varieties
9. Vapur dumanı
10. Ageratum hybrid
11. Aslan ağzı
12. Antirrhinum majus
13. Koyungözü
14. Bellis perennis
15. Begonya
16. Begonia sp.
17. Horoz ibiği
18. Celosia plumosa
19. Kasımpatı
20. Chrysanthemum sp
21. Calendula officinalis
22. Karanfil
23. Dianthus alpinus
24. Karanfil
25. Dianthus barbatus
26. Karanfil
27. Dianthus deltoides
28. Yıldız
29. Dahlia dwarf hybrid
30. Yüksük otu
31. Delphinium hybrid
32. İngiliz kadifesi
33. Eschscholzia californica
34. Müge
35. Convollaria majalis
36. Gazanya
37. Gazania hybrid
38. Gaillardia aristata
39. Ortanca
40. Hydrangea anomola
41. Süsen
42. Iris laevigata
43. Fırça çiçeği
44. Kniphofia hybrid
45. Lobelia tenuior
46. Kazayağı
47. Mesembryanthemum ciriflorum
48. Nepeta sp.
49. Nilüfer
50. Nymphaea stellata
51. Sardunya
52. Pelergonium sp.
53. Alev
54. Phlox drummondii
55. Çuha
56. Primula vulgaris
57. Petunya
58. Petunia sp.
59. Tütün
60. Papaver rhoeasvarieties
61. Ronunculus aquatilis
62. Kadife
63. Tagetes patula
64. Dam koruğu
65. Sedum acre
66. Sinerya
67. Senecio maritima
68. Menekşe
69. Vinca sp.
70. Rozet
71. Vinca rosea
72. İran halısı
73. Zinnia sp.

 

            

DIŞ MEKAN BİTKİLERİNDE ÇOĞALTMA TEKNİKLERİ

Fidanlık işletmeciliğinin temel amacını oluşturan bitki üretimi; bilgi, deneyim ve planlamayla birleştiği zaman işletmeler başarılı olur.

 

Dış mekan süs bitkilerinin üretimi iki temel tekniğe dayanır.

             1. Generatif (tohumla) çoğaltma

             2. Vejetatif çoğaltma

 

 

GENERATİF (TOHUMLA) ÇOĞALTMA

Generatif (tohum) çoğaltma yöntemiyle çok miktarda, ucuz ve kolay fidan üretimi sağlanır. Bu çoğaltma yönteminde ona temel olan tohum hakkında bazı bilgileri dikkate almak gerekir. Öncelikle hangi üretim tohum ile çoğaltılacağına karar vermek gerekir. Daha sonra tohumların teminine çalışı