Toprakta Asitlik Durumu (PH) Nedir?

Toprakta Asitlik Durumu (pH) Nedir? Bitki Sağlığı ve Verim İçin Önemi 🧪🌍

Toprak pH'ı, toprağın asitlik veya alkalilik (bazlık) derecesini gösteren ölçü birimidir. Kimyasal reaksiyonları, mikroorganizma faaliyetlerini ve en önemlisi bitkilerin besin elementlerini topraktan alabilme yeteneğini doğrudan etkileyen en önemli toprak özelliğidir.

Toprak pH'ı, 0 ile 14 arasında bir değerle ifade edilir.

1. Toprak pH'ının Bitki Sağlığına Etkileri

Toprak pH'ının ana etkisi, topraktaki besin elementlerinin çözünürlüğünü ve dolayısıyla bitkiler tarafından alınabilirliğini (yarayışlılığını) belirlemesidir.

A. Asidik Toprakların (pH < 6.5) Etkileri

1. Toksisite Riski: Düşük pH'ta Alüminyum (Al), Mangan (Mn) ve Demir (Fe) elementleri aşırı çözünür hale gelerek bitki köklerinde toksik (zehirleyici) seviyelere ulaşabilir. Alüminyum toksisitesi, kök büyümesini ciddi şekilde engeller.

2. Azot (N) Kaybı: Azot fiksasyonu yapan mikroorganizmaların (baklagil nodüllerinde) faaliyeti azalır.

3. Makro Element Noksanlığı: Kalsiyum (Ca) ve Magnezyum (Mg) gibi elementler yıkanmayla kaybolabilir ve noksanlık oluşabilir.

B. Alkali Toprakların (pH > 7.4) Etkileri

1. Mikro Element Noksanlığı: Türkiye topraklarının büyük bir bölümünde görülen en büyük problemdir. Yüksek pH'ta Demir (Fe), Çinko (Zn), Mangan (Mn) ve Bakır (Cu) gibi mikro elementler çözünmez formlara geçer. Örneğin, Demir, kireçle reaksiyona girerek bitkinin alamayacağı bileşikler oluşturur ve Demir Noksanlığı (Kloroz) ortaya çıkar.

1. Fosfor (P) Noksanlığı: Fosfor, yüksek pH'ta kalsiyum ile bağlanarak (kalsiyum fosfat) bitkinin ulaşamayacağı katı bileşikler oluşturur.

2. Tuzluluk (Salinite) Riski: Alkali topraklar genellikle kötü drenaj ve yüksek tuz içeriği ile ilişkilidir.

2. Toprak pH'ını Değiştirmek ve İyileştirme Yolları

Toprak analizi ile belirlenen pH değerine göre iyileştirme yöntemleri uygulanır:

A. Alkali (Bazik) Topraklarda pH Düşürme Yolları

Alkali (yüksek pH) toprakları nötrleştirmek için genellikle asit karakterli maddeler kullanılır:

• Kükürt (S): En yaygın ve etkili yöntemdir. Toprağa verilen elemental kükürt, mikroorganizmaların faaliyetiyle sülfürik asite dönüştürülür. Bu asit, toprağın pH'ını kademeli olarak düşürür.

• Amonyum Sülfat: Azotlu gübre olarak kullanılırken, toprağın pH'ını düşürme özelliği de vardır.

• Organik Madde: Yanmış ahır gübresi, kompost gibi organik materyaller, ayrışırken organik asitler oluşturarak pH'ı düşürmeye yardımcı olur.

B. Asidik Topraklarda pH Yükseltme Yolları

Asidik (düşük pH) toprakları nötrleştirmek için genellikle kalsiyum bazlı maddeler kullanılır:

• Kireçleme (Kalsiyum Karbonat): Toprağa öğütülmüş kalsiyum karbonat (kireçtaşı), dolomitik kireç (Kalsiyum ve Magnezyum içerir) veya sönmüş kireç eklenmesi, toprağın asitliğini nötralize eder ve pH'ı yükseltir.

• Kalsiyum Karbonat Uygulaması: pH'ı yükseltmenin yanı sıra, bitkiler için önemli olan Kalsiyum (Ca) ve Magnezyum (Mg) besin elementlerini de sağlar.

3. Toprak pH'ını Kontrol Altında Tutmak İçin Öneriler

1. Toprak Analizi: Her dikim döneminden önce mutlaka profesyonel toprak analizi yaptırın. Analiz sonuçlarına göre gübreleme ve pH düzenleme programınızı belirleyin.

2. Doğru Gübre Seçimi: Yüksek pH'lı topraklarda (7.4 ve üzeri) asit karakterli gübreleri (örneğin Amonyum Sülfat) tercih edin. Düşük pH'lı topraklarda ise Amonyum Nitrat gibi daha nötr gübreleri tercih edin.

3. Dengeli Sulama: Aşırı sulama, topraktaki faydalı besin elementlerini (özellikle asidik topraklarda) yıkayarak kayba yol açar.

4. Bitki Seçimi: Toprağın pH'ını köklü bir şekilde değiştirmek zor ve maliyetli olabilir. Bu nedenle, yetiştireceğiniz bitki türlerini (örneğin asit sevenler: çay, yaban mersini, açelya; alkali sevenler: yonca, kuşkonmaz) toprağınızın mevcut pH'ına uygun seçmek en pratik çözüm olabilir.