Türkiye''de Başlıca Toprak Tipleri Ve Özellikleri

Türkiye, coğrafi çeşitliliği, iklim farklılıkları ve farklı ana materyallere sahip olması nedeniyle oldukça zengin bir toprak çeşitliliğine sahiptir. Toprak sınıflandırmasında farklı sistemler kullanılsa da, temel özelliklerine ve bulundukları bölgelere göre Türkiye'deki başlıca toprak tipleri şunlardır:

 

🇹🇷 Türkiye'de Başlıca Toprak Tipleri ve Özellikleri

Türkiye toprakları, büyük oranda Zonal (Yerli), İntrazonal (Yerel) ve Azonal (Taşınmış) topraklar olmak üzere üç ana grupta incelenir.

 

I. Zonal Topraklar (İklim ve Bitki Örtüsüne Bağlı)

Bunlar, bulundukları bölgenin iklim ve bitki örtüsü etkisiyle zamanla oluşmuş olgun topraklardır.

 

1. Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra Rossa)

• Bölge: Akdeniz Bölgesi (kıyı şeridi) ve Ege Bölgesi'nin güneyi.

• Oluşum: Kalker (kireçtaşı) ana materyallerinin şiddetli yıkanması (kireçten arınması) ve demir oksit birikimi sonucu oluşur.

• Özellikler: Kırmızı veya kızıla yakın renktedir. Derin ve verimli olabilirler, ancak genellikle azot ve organik maddece fakirdir. Narenciye, muz, zeytin ve seracılık için önemlidir.

 

2. Kahverengi Orman Toprakları

• Bölge: Kuzey Anadolu Dağları'nın nemli ve ormanlık alanları (Karadeniz Bölgesi).

• Oluşum: Yeterli yağış alan ve orman örtüsü altındaki arazilerde gelişir.

• Özellikler: Koyu renkli, organik maddece zengin ve asidik (pH düşük) topraklardır. Tütün, fındık ve çay (özellikle Doğu Karadeniz'de) yetiştiriciliği için uygundur.

 

3. Kahverengi ve Kırmızımsı Kahverengi Topraklar (Step Toprakları)

• Bölge: İç Anadolu, Doğu Anadolu'nun alçak kesimleri ve Güneydoğu Anadolu (Kurak ve yarı kurak iklim bölgeleri).

• Oluşum: Bozkır (step) bitki örtüsü altında, yıllık yağışın az olduğu yerlerde gelişir.

• Özellikler: Kireç birikimi (kalsifikasyon) görülür. Tarım için önemlidirler (tahıl yetiştiriciliği), ancak organik madde oranları ve nem içerikleri düşüktür.

 

4. Çernezyom (Kara Topraklar)

• Bölge: Erzurum-Kars Platosu (Yüksek düzlükler).

• Oluşum: Yüksek dağ çayırları altında ve soğuk-nemli iklim koşullarında gelişir. Yıkanma az, organik madde birikimi fazladır.

• Özellikler: Türkiye'nin en verimli yerli (zonal) toprağı kabul edilir. Rengi koyu siyahtır ve humus (organik madde) bakımından çok zengindir. Çayır ve mera olarak kullanılır, tarımsal potansiyeli yüksektir.

 

II. Azonal Topraklar (Taşınmış Topraklar)

Bu topraklar akarsu, rüzgâr, buzul gibi dış kuvvetler tarafından taşınarak biriktirilmiştir. Horizonlaşma (katmanlaşma) tam gelişmemiştir.

 

1. Alüvyal Topraklar

• Oluşum: Akarsuların taşıyıp biriktirdiği malzemelerden oluşur. Türkiye'deki en önemli ve yaygın azonal toprak tipidir.

• Bölge: Delta ovaları (Çukurova, Bafra, Çarşamba), büyük akarsu vadileri (Gediz, Büyük Menderes, Seyhan, Ceyhan).

• Özellikler: Çok derin, tabakalaşmış ve son derece verimlidir. Organik madde ve besin elementleri bakımından zengindir. Türkiye tarımının can damarıdır (pamuk, mısır, sebze, meyve).

 

2. Kolüvyal Topraklar

• Oluşum: Dağ eteklerinde, yamaçlardan yerçekimi ve yüzey akışıyla taşınan iri malzemelerin birikmesiyle oluşur.

• Özellikler: Taşlı ve kaba yapılıdır. Bağ ve bahçe tarımı için kullanılırlar.

 

3. Regosoller

• Oluşum: Volkanik küllerin ve kumlu malzemelerin birikmesiyle oluşur.

• Özellikler: Orta Anadolu'da (Nevşehir çevresi) yaygındır. Patates ve bazı sebze türlerinin yetiştirildiği verimli alanlardır.

 

III. İntrazonal Topraklar (Yerel Ana Materyale Bağlı)

Bu topraklar, bulundukları bölgenin ikliminden ziyade, ana kayaç özellikleri ve drenaj (su tahliyesi) koşulları gibi yerel faktörler tarafından kontrol edilir.

 

1. Tuzlu ve Tuzlu-Alkali Topraklar

• Bölge: İç Anadolu'daki kapalı havzalar (Konya Ovası, Tuz Gölü çevresi).

• Oluşum: Kurak iklimde, buharlaşmanın şiddetli olması ve yer altı suyunun yüzeye yakın olması sonucu toprak yüzeyinde tuz birikmesiyle oluşur.

• Özellikler: Tarım için uygun değildir; ya hiç bitki yetişmez ya da tuza dayanıklı bitkiler (tuzcul otlar) yetişir.

 

2. Vertisoller (Dönen Topraklar)

• Bölge: Ergene Havzası, İç Ege ve Ankara çevresi.

• Oluşum: Yüksek oranda kil içeren topraklardır. Kurak dönemde çatlar, nemli dönemde şişer ve yüzeyden aşağı toprak parçaları düşer (kendi kendine dönme).

• Özellikler: Çiftçiler arasında 'taş doğuran topraklar' olarak da bilinir. Tarımı zordur ancak buğday ve ayçiçeği için kullanılır.

 

Türkiye'nin tarımsal potansiyeli veya coğrafi yapısı açısından hangi toprak tipinin önemini daha detaylı incelememi istersiniz?