Patates Güvesi Nedir? Zararları Ve Mücadele Yöntemleri

🪰 Patates Güvesi (Phthorimaea operculella, Zeller)

Patates güvesi, patatesin en önemli depolama ve tarladaki zararlılarından biridir. Bilimsel adı Phthorimaea operculella olan bu zararlı, hem yumru, hem yaprak, hem de sürgünlerde zarar yaparak ürün kalitesini ve verimini ciddi oranda düşürür. Türkiye’nin birçok bölgesinde özellikle sıcak ve kurak iklimlerde sorun haline gelmiştir.

🔎 Tanımı ve Biyolojisi

• Ergin:
  Küçük yapılı, 6–8 mm boyunda, gri-kahverengi renkli bir kelebektir.
  Kanatları dar ve uç kısımları saçaklıdır.
  Kanat üzerinde koyu renkli dalgalı çizgiler bulunur.

• Yumurta:
  Oval, beyaz renklidir. Zamanla sarımsı bir renk alır.
  Dişi kelebek yumurtalarını yaprak altına, yaprak saplarına veya yumru gözlerine bırakır.
  Bir dişi ömrü boyunca 100–200 yumurta bırakabilir.

• Larva:
  İlk çıktığında beyazımsı, olgunlaştığında pembe veya sarımsı yeşil renktedir.
  Baş kısmı kahverengidir.
  Vücut uzunluğu 10–12 mm’ye kadar ulaşabilir.
  Asıl zararlı dönemdir.

• Pupa:
  Toprakta, yapraklarda veya yumru yüzeyinde ipeksi bir kokon içinde oluşur.

• Kışı:

• Genellikle yumru, toprak veya depolarda larva veya pupa halinde geçirir.

 

🌱 Zarar Şekli

Patates güvesi hem tarlada hem depoda zarar yapar.

🧺 Tarla Zararı

• Larvalar yaprak dokusunun arasına girerek yaprak galerileri oluşturur.

• Bitkide fotosentez azalır, yapraklar kurur.

• Daha sonra sürgün ve saplara geçerek bitkinin zayıflamasına neden olur.

• Yumrulara geçiş yaparak yumru yüzeyinde delikler açar.

 

🏚️ Depo Zararı

• Larvalar yumrulara girer ve tüneller açarak içini yer.

• Yumru yüzeyinde delikler, galeri atıkları ve pislikler görülür.

• Yumrular yumuşar, çürür ve pazar değeri kaybolur.

 

📉 Ağır bulaşmalarda %50–80 oranında ürün kaybı görülebilir.

 

🧠 Yaşam Döngüsü

Dönem	Özellik	Süre (yaklaşık)
Yumurta	Yaprak, sap veya yumru üzerine bırakılır	3–7 gün
Larva	Yaprak, sap ve yumruda zarar yapar	10–15 gün
Pupa	Toprakta veya yumru üzerinde kokon içinde	7–10 gün
Ergin (Kelebek)	Geceleri aktif, gündüz saklanır	10–15 gün yaşar

 

Bir yılda 5–7 döl verebilir (sıcak iklimlerde daha fazla).

 

⚔️ Mücadele Yöntemleri

1. Kültürel Mücadele

• 🌾 Ekim nöbeti: Patates her yıl aynı tarlaya ekilmemelidir.

• 🕳️ Ekim derinliği: Yumrular yeterince derine (6–8 cm) ekilmelidir.

• 🌿 Toprakla iyi kapama: Yumrular toprak yüzeyine yakın kalmamalıdır.

• 🌅 Hasat sonrası temizlik: Bulaşık bitki artıkları tarladan uzaklaştırılmalıdır.

• 🏚️ Depo temizliği: Depolama alanı dezenfekte edilmeli, serin ve kuru olmalıdır.

• ❄️ Düşük sıcaklıkta depolama: Güve gelişimi 10 °C’nin altında durur.

 

2. Biyoteknik Mücadele

• 🪰 Feromon tuzakları:
  Erkek kelebekleri cezbederek popülasyon takibi ve yoğunluk azaltmada kullanılır.
  Her 100 m² alana 1 tuzak yerleştirilebilir.

 

3. Biyolojik Mücadele

• Doğal düşmanları:

  • Copidosoma koehleri (parazitoit)

  • Trichogramma spp. (yumurta parazitoiti)

  • Bracon hebetor (larva parazitoiti)

• Ayrıca Bacillus thuringiensis (Bt) içeren biyopreparatlar larvalara karşı etkili olabilir.

 

4. Kimyasal Mücadele

• Kimyasal mücadele yalnızca yoğun bulaşmalarda uygulanmalıdır.

• Yapraklarda ilk galeriler görülür görülmez ilaçlama yapılmalıdır.

• Etkili insektisitler dönüşümlü kullanılmalıdır.

• Depoda ilaçlama yerine önleyici hijyen önlemleri tercih edilmelidir.

 

✅ Özet Tablo

Özellik	Açıklama
Zararlı Adı	Patates Güvesi
Bilimsel Adı	Phthorimaea operculella
Ait Olduğu Familya	Gelechiidae
Zararlı Olduğu Bitkiler	Patates, domates, patlıcan
Zarar Şekli	Yaprak, sap ve yumrularda tüneller açarak beslenir
Döl Sayısı	5–7
Kışı Geçirme Şekli	Larva veya pupa halinde toprakta veya depoda
Mücadele Yöntemleri	Kültürel, biyoteknik, biyolojik ve kimyasal

 

📘 Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Patates güvesi sadece depoda mı zararlı olur?

Hayır. Hem tarlada hem depoda zarar yapar; tarlada yaprak ve sapları, depoda yumruları etkiler.

 

2. Güve zararını nasıl fark ederim?

Yapraklarda ince tüneller, yumrularda delikler ve kahverengimsi atıklar görülür.

 

3. Hangi sıcaklıkta çoğalır?

25–30 °C sıcaklıkta hızla çoğalır; 10 °C’nin altında gelişemez.

 

4. Depolarda nasıl önlem alınabilir?

Depo serin, kuru ve havadar olmalı; ürün temizlenip feromon tuzakları kullanılmalıdır.

 

5. Biyolojik mücadele mümkün mü?

Evet. Trichogramma ve Bracon hebetor gibi parazitoitler etkili doğal düşmanlardır.