Pas Akarı Nedir? Zararları Ve Mücadele Yöntemleri

🕷️ Pas Akarı (Aculops lycopersici, Eriophyidae)

Pas akarı, özellikle domates bitkilerinde görülen, ancak patlıcan, biber ve bazı yabani Solanaceae (patlıcangiller) bitkilerinde de zarar yapan mikroskobik bir zararlı akar türüdür.
Bilimsel adı Aculops lycopersici (Massee) olan bu zararlı, dünya genelinde yaygın olup Türkiye’nin hemen her bölgesinde, özellikle sıcak ve kuru iklimlerde büyük ekonomik kayıplara neden olmaktadır.

🔎 Tanımı ve Biyolojisi

• Ergin:
  Vücut uzunluğu sadece 0,15–0,20 mm’dir. Gözle görülmez; ancak büyüteç veya mikroskop altında şeffaf-sarımsı bir renkte, uzun ince silindirik yapılı olarak gözlenir.

• Yumurta:
  Oval, renksiz ve oldukça küçük olup genellikle yaprak sapı ve gövde üzerindeki tüy diplerine bırakılır.

• Larva ve Nimf:
  Erginlere benzerdir, gelişme boyunca 4 bacaklı kalırlar (bu, Eriophyidae familyasının karakteristik özelliğidir).

• Üreme:
  Sıcak koşullarda çok hızlı çoğalır.
  25–30 °C sıcaklıklarda döl süresi 5–7 gün kadardır.
  Bu nedenle yılda 15–20 döl verebilir.

• Kışı:
  Genellikle bitki kalıntıları üzerinde dişi ergin olarak geçirir.

 

🌱 Zarar Şekli

Pas akarı, bitkinin yaprak, gövde, çiçek ve meyve gibi tüm yeşil aksamında zararlı olabilir.
Ancak en belirgin zarar bitkinin alt kısımlarından başlayarak yukarıya doğru ilerler.

🔸 Başlıca zarar belirtileri:

1. Yapraklarda pas rengi ve matlaşma:

   • Yaprakların alt yüzeyinde ince bir kahverengi-pas renkli tabaka oluşur.

   • Bu görünüm nedeniyle zararlıya "pas akarı" adı verilmiştir.

2. Yaprak kıvrılması ve kuruma:

   • Yapraklar yukarı doğru kıvrılır, matlaşır ve zamanla kurur.

3. Gövdede bronzlaşma:

   • Bitkinin gövde ve sap kısımlarında pas-kahverengi parlak bir görünüm oluşur.

4. Meyve zararları:

   • Domates meyvelerinde sertleşme, pürüzlü yüzey ve renk bozuklukları görülür.

   • Ağır bulaşmalarda meyveler tam olgunlaşmadan kurur veya dökülür.

 

📉 Şiddetli bulaşmalarda %60–80’e varan ürün kaybı görülebilir.

 

⚠️ Zarar Belirtileri

• Alt yapraklarda pas rengi tabaka (önce alt yapraklarda başlar).

• Gövde ve yapraklarda bronzlaşma, kahverengileşme.

• Yaprakların yukarı kıvrılması ve kuruması.

• Meyvelerde sertlik, pürüzlü kabuk ve renk bozuklukları.

• Şiddetli durumlarda bitki ölümü.

 

🧩 Mücadele Yöntemleri

1. Kültürel Mücadele

• 🌿 Enfekte bitkilerin uzaklaştırılması: İlk belirtiler görüldüğünde bulaşık yapraklar ve bitkiler imha edilmelidir.

• 🌾 Ekim nöbeti: Domates ve diğer Solanaceae bitkileri aynı tarlada arka arkaya ekilmemelidir.

• 💧 Sulama ve nem kontrolü: Pas akarı kuru ve sıcak ortamı sever; düzenli sulama ve yaprak yüzey neminin artırılması, çoğalmasını yavaşlatır.

• 🚜 Seralarda havalandırma: Aşırı sıcak ve kuru hava akarın çoğalmasını hızlandırır; bu nedenle seralarda düzenli havalandırma yapılmalıdır.

 

2. Biyolojik Mücadele

• Doğal düşmanları arasında yırtıcı akarlar (örneğin Amblyseius swirskii, Neoseiulus californicus) bulunur.

• Bu faydalı akarlar biyolojik mücadelede çok etkilidir ve seralarda uygulanabilir.

 

3. Kimyasal Mücadele

• Akar yoğunluğu fazla olduğunda akarisit (akar ilacı) kullanılabilir.

• İlaçlama erken dönemde, bitkinin alt kısımlarında belirtiler başladığında yapılmalıdır.

• Etkin madde dönüşümü yapılmalı; aynı kimyasal grup art arda kullanılmamalıdır.

• İlaçlama esnasında bitkinin alt yüzeyine özellikle dikkat edilmelidir.

 

✅ Özet Tablo

Özellik	Açıklama
Zararlı Adı	Pas Akarı (Aculops lycopersici)
Familya	Eriophyidae
Zararlı Olduğu Bitkiler	Domates, biber, patlıcan, yabani Solanaceae türleri
Zarar Şekli	Yaprak, gövde ve meyvede pas rengi, bronzlaşma, kuruma
Döl Sayısı	15–20
Kışlama Dönemi	Dişi ergin olarak bitki kalıntılarında
Mücadele	Kültürel, biyolojik ve kimyasal (erken müdahale)

 

📘 Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Pas akarı çıplak gözle görülebilir mi?

Hayır. Çok küçüktür (0,2 mm civarında) ve ancak büyüteçle fark edilebilir.

 

2. Hangi iklim koşullarında yayılır?

Sıcak ve kuru koşullarda hızla çoğalır. Seralarda nemin düşük olması, bulaşmayı artırır.

 

3. Domates dışında hangi bitkilere zarar verir?

Patlıcan, biber, patates ve bazı yabani otlarda da yaşar.

 

4. Kimyasal mücadele ne zaman yapılmalıdır?

Alt yapraklarda pas rengi ve bronzlaşma görülmeye başlandığında, erken dönemde yapılmalıdır.

 

5. Biyolojik mücadele etkili midir?

Evet. Özellikle seralarda Amblyseius swirskii gibi yırtıcı akarların kullanımı çok başarılı sonuç verir.