Aşılı Fide Yetiştirme Metotları Nelerdir?

Aşılı fide yetiştirme, sebzecilikten meyveciliğe kadar tarımın birçok alanında verimi, hastalığa dayanıklılığı ve ürün kalitesini artırmak için kullanılan hayati bir tekniktir.

İşte aşılı fide yetiştiriciliğinde kullanılan temel metotlar, özellikle sebzecilikte yaygın olanlar başta olmak üzere:

🍆 Aşılı Fide Yetiştirme Metotları

Aşılı fide üretiminde kullanılan yöntemler, genellikle anaç (dayanıklı kök sistemi) ile kalem (istenen çeşidin üst kısmı) arasındaki birleşme şekline göre sınıflandırılır.

1. Sebze Fidelerinde Yaygın Metotlar

Sebze fidelerinde (özellikle domates, biber, patlıcan, hıyar, kavun, karpuz) aşılama, genellikle tohumlar çimlendikten ve fideler gençken, genellikle 1-3 yapraklı dönemdeyken yapılır.

A. Dilcikli Aşılama (Splice Grafting / Top-Connecting Method)

Bu yöntem en yaygın ve hızlı uygulanan sebze aşılama metodudur.

• Uygulama: Anaç ve kalem fidenin gövde çapları birbirine yakın olmalıdır.

  1. Hem anacın hem de kalemin gövdesine yaklaşık $45^\circ$ açıyla, tek ve düzgün bir kesik atılır.

  2. Kesik yüzeyler hemen üst üste getirilir ve kambiyum dokularının çakışması sağlanır.

  3. Özel bir silikon tüp, klips veya balmumu bant ile birleştirme noktası sabitlenir.

• Avantajı: Hızlı ve seri üretime uygundur.

• Dezavantajı: Anaç ve kalem çaplarının çok benzer olması gerekir.

B. Yan Aşılama (Side Grafting / Peg Grafting)

Bu yöntem, özellikle anaç ve kalem çapları farklı olduğunda veya daha fazla sağlamlık istendiğinde kullanılır.

• Uygulama:

  1. Anacın gövdesine, kalemin oturacağı büyüklükte bir oyuk veya 'V' şeklinde bir yuva açılır.

  2. Kalemin alt ucu bu yuvaya tam olarak oturacak şekilde kesilir.

  3. Kalem anaca yerleştirilir ve klipsle sabitlenir. Anaç başı genellikle aşı tutana kadar yerinde bırakılır, tutunca kesilir.

• Avantajı: Güçlü bir birleşme sağlar, çap farkına biraz daha toleranslıdır.

C. Delik Aşılama (Hole/Peg Grafting - Hıyar ve Kabakgillerde)

Özellikle hıyar ve karpuz gibi türlerde kullanılan, daha sağlam bir yöntemdir.

• Uygulama:

  1. Anaç gövdesine dikey veya hafif eğimli, ince bir şiş veya iğne ile bir delik açılır.

  2. Kalem, alt kısmı kama şeklinde kesildikten sonra bu deliğe yerleştirilir.

• Avantajı: Fiziksel olarak çok sağlam bir birleşme sağlar.

2. Meyve Fidanlarında Yaygın Metotlar

Meyve fidanlarında aşılama, sebzelerden farklı olarak genellikle dormansi (uyku) dönemi olan kış sonu veya ilkbahar başında yapılır.

A. Dilcikli Aşılama (Whip-and-Tongue Grafting)

Çok yüksek başarı oranına sahip, en klasik ve en sağlam aşılama yöntemlerinden biridir.

• Uygulama: Anaç ve kalem çapları birbirine yakın olmalıdır.

  1. Hem anaca hem de kaleme $45^\circ$ eğimli bir ana kesik atılır.

  2. Her iki kesik yüzeyin ortasına, birleşmeyi kilitlemek için geriye doğru küçük bir dilcik açılır.

  3. Bu dilcikler birbirine geçirilerek kilitlenir ve sıkıca aşı bağı ile sarılır.

• Avantajı: Birleşme noktası mekanik olarak çok güçlüdür.

B. Yarma Aşısı (Cleft Grafting)

Anaç (gövde veya kalın dal) kaleme göre çok daha kalın olduğunda kullanılır.

• Uygulama:

  1. Anaç düz bir şekilde kesilir ve ortasından keskin bir bıçakla dikkatlice bir yarıntı (yarık) açılır.

  2. Kalemler, alt uçları kama şeklinde kesilerek, bu yarığın iki ucuna, kambiyumları çakışacak şekilde yerleştirilir.

  3. Yarık aşı macunu ile tamamen kapatılarak su kaybı önlenir.

• Avantajı: Kalın anaçları genç kalemlerle aşılamaya imkan tanır.

C. Göz Aşısı Metotları (Budding)

T-Göz veya Yongalı Göz (Chip Budding) metotları, meyve fidanlarının üretiminde en çok kullanılan ve seri üretime uygun tekniklerdir. (Yongalı Göz Aşısı hakkında detaylı bilgiyi daha önce paylaşmıştık.)

• Uygulama: İstekli çeşidin sadece tek bir gözü (tomurcuğu) anaca yerleştirilir. Genellikle yaz sonu veya erken sonbaharda yapılır.

• Avantajı: Tek bir aşı kaleminden çok sayıda fide elde etme imkanı sunar.

🧪 Aşılama Sonrası İyileşme (Sera/İklimlendirme)

Özellikle sebze fidelerinde, aşılama sonrası başarı, aşılanan fidelerin uygun iyileşme koşullarında tutulmasına bağlıdır:

1. Yüksek Nem: Aşının kurumasını engellemek için ilk 3-7 gün boyunca ortam nemi %90-100'e çıkarılır.

2. Düşük Işık: Doğrudan güneş ışığından korunur ve düşük ışık altında tutulur.

3. İdeal Sıcaklık: Türlere göre değişmekle birlikte, genellikle 22-28C arasında sabit bir sıcaklık korunur.

İyileşme süreci tamamlandıktan sonra fideler yavaş yavaş normal sera koşullarına adapte edilir.