Aşılı Fide Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
🍎 Aşılı Fide Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
Aşılı fide yetiştiriciliği, sebze veya meyve türlerinin üstün özelliklere sahip iki farklı bitki parçasının (anaç ve aşı kalemi/gözü) birleştirilmesiyle, tek bir bitki olarak yetiştirilmesi sürecidir. Bu yöntem, özellikle fidan veya fideye hastalık direnci, toprak toleransı ve kuvvetli büyüme gibi özellikler kazandırmak için kritik öneme sahiptir.
İşte aşılı fide yetiştiriciliğinin temel adımları:
1. 🌿 Anaç ve Aşı Kaleminin (Fidesinin) Seçimi ve Hazırlanması
Aşılı fidenin başarısı, doğru anaç ve kalem/göz seçimine bağlıdır.
A. Anaç Seçimi
-
Amaç: Fideye kuvvetli kök sistemi, toprak hastalıklarına (Nematod, Fusarium) direnç, tuzluluk toleransı ve soğuk/sıcak stresi gibi çevresel koşullara dayanıklılık kazandırmak.
-
Örnekler: Sebzelerde (domates, patlıcan) yabani türler veya özel olarak ıslah edilmiş dayanıklı hibritler kullanılır. Meyvelerde ise bodurlaştırıcı veya kirece dayanıklı türler seçilir.
B. Aşı Kalemi/Gözü Seçimi
-
Amaç: Fideye yüksek verim, kaliteli meyve özellikleri, renk, tat ve istenilen erkencilik/geçicilik özellikleri kazandırmak.
-
Hazırlık: Aşı kalemi veya gözü, virüssüz ve sağlıklı ana bitkilerden alınmalıdır.
2. 🌱 Aşılama Zamanı ve Ortamı
Aşılama, kontrollü bir ortamda ve bitkinin doğru fizyolojik aşamasında yapılmalıdır.
-
Zamanlama:
-
Sebze Fideleri (Kalem Aşıları): Genellikle fideler bir veya iki gerçek yapraklı iken, yani çok gençken yapılır.
-
Meyve Fidanları (Göz/Kalem Aşıları): Genellikle fidanlar bir yaşını doldurduğunda veya vejetatif büyümenin yoğun olduğu dönemlerde (yaz sonu göz aşıları) yapılır.
-
-
Ortam: Aşılama işlemi steril, yüksek nemli ve sıcaklığı kontrol edilebilen seralarda veya laboratuvar ortamlarında yapılmalıdır.
3. 🔪 Aşılama Teknikleri (Yaygın Olanlar)
Fide ve fidanın yaşına, çapına ve türüne göre farklı aşılama yöntemleri kullanılır.
| Teknik | Uygulama Alanı | Temel Prensip |
| Tüp Aşı (Splice Graft) | Sebze Fideleri (Domates, Patlıcan) | Anaç ve kalem, aynı açıyla kesilir ve özel bir silikon klipsle birbirine tutturulur. |
| Yarıklı Aşı (Cleft Graft) | Genç Meyve Fidanları | Anaç ortadan yarılır ve kalem, kama şeklinde kesilerek bu yarığa yerleştirilir. |
| T Göz Aşısı | Meyve Fidanları (Yaz Aylarında) | Anacın kabuğuna T şeklinde kesik atılır ve hazırlanan göz, bu yarığın içine yerleştirilir. |
| Yakınlaştırma Aşısı | Özel Durumlar (Zor Kaynayan Türler) | Anaç ve kalem, kendi kökleri üzerindeyken birbirine yaklaştırılıp yan yana kesilerek bağlanır, kaynayınca biri kesilir. |
4. 🌡️ Aşılama Sonrası İyileşme (Kaynama) Süreci
Aşının başarıyla tutması için özel bir iyileşme odası (healing chamber) veya ortamı gereklidir.
-
Yüksek Nem: Aşılama sonrası ilk 5-7 gün, kesik yüzeylerin kurumasını önlemek ve kambiyum hücrelerinin çoğalmasını teşvik etmek için nem oranı %90-100 civarında tutulur.
-
Optimum Sıcaklık: İyileşme için ideal sıcaklık 25C - 28C aralığındadır. Yüksek sıcaklık, hücre bölünmesini hızlandırır.
-
Gölgeleme/Işık Kontrolü: Başlangıçta doğrudan ışık ve aşırı sıcak stresi engellenmeli, ancak fotosentez için yeterli dolaylı ışık sağlanmalıdır. İyileşme ilerledikçe ışık kademeli olarak artırılır.
-
Kademeli Adaptasyon: Aşılama sonrası ilk hafta tamamlanınca, nem ve sıcaklık yavaş yavaş düşürülerek fide, normal sera koşullarına adapte edilir.
5. ✂️ Fide Bakımı ve Pazara Hazırlık
-
Klipsin Çıkarılması (Sebzelerde): Kaynama gerçekleştikten ve fide kendi kendine desteklenmeye başladıktan sonra (genellikle 10-14 gün), klipsler çıkarılır.
-
Anaç Sürgünlerinin Temizlenmesi: Aşının altındaki anaç kısmından çıkan tüm sürgünler (piçler), besini aşıdan çalmaması için düzenli olarak temizlenmelidir.
-
Kalite Kontrolü: Fideler, iyi bir kök sistemine, sağlıklı ve canlı bir aşı kaynama noktasına sahip olduklarında, pazara veya dikim alanına sevk edilmeye hazır hale gelir. Aşılı fideler genellikle aşısız fidelerden daha kısa sürede ekime hazır olurlar.