Pamuk Tarımı Nasıl Yapılır?
🌾 Pamuk Tarımı Nasıl Yapılır? (Adım Adım Başarılı Üretim Rehberi)
Pamuk (Gossypium hirsutum L.), tekstil sanayinin ana ham maddesi olmasının yanı sıra, bitkisel yağ ve hayvan yemi (küspe) kaynağı olarak da büyük ekonomik değere sahip, sıcak iklim bitkisidir. Başarılı ve yüksek verimli pamuk tarımı, hassas toprak hazırlığından, yoğun sulama ve gübreleme yönetimine kadar bir dizi dikkatli adımı gerektirir.
Pamuk, özellikle Güneydoğu Anadolu (GAP bölgesi), Ege ve Çukurova bölgelerinde yaygın olarak yetiştirilmektedir.
1. 🌡️ İklim ve Toprak İstekleri
Pamuk, yetiştirme sürecinin her aşamasında özel çevresel koşullar talep eder.
-
Sıcaklık: Pamuk, bir sıcak iklim bitkisidir. Tohum çimlenmesi için minimum 15-18C sıcaklık gereklidir. Gelişme ve kozaların olgunlaşma döneminde sıcaklığın 20C üzerinde olması şarttır. Don olaylarına karşı hassastır.
-
Toprak: Derin, su tutma kapasitesi yüksek, iyi drene edilmiş ağır killi-tınlı toprakları sever. pH değeri 6.0-8.0 arasında olmalıdır.
-
Işık: Gelişim süresi boyunca bol miktarda güneş ışığı ve uzun gün koşulları ister.
2. 🕳️ Toprak Hazırlığı ve Ekim
Doğru toprak hazırlığı, genç pamuk fidelerinin köklenmesi için hayati önem taşır.
A. Toprak Hazırlığı
-
Ana İşleme (Derin Sürme): Sonbaharda, bir önceki ürünün hasadından sonra, toprağın derinliklerine kadar işlenmesi (dipkazan veya derin pulluk) ile havalanması sağlanır ve su tutma kapasitesi artırılır.
-
Yüzey Hazırlığı: İlkbaharda ekim öncesinde, tohum yatağının ince, düzgün ve keseksiz (taşsız) olması için tırmık veya diskaro ile yüzey işlemesi yapılır.
B. Ekim Zamanı ve Şekli
-
Zamanlama: Toprak sıcaklığının 15C ulaştığı ve don riskinin tamamen kalktığı Nisan sonu - Mayıs başı en uygun zamandır. Erken ekim, soğuk stresi yaratır; geç ekim ise hasadı geciktirir.
-
Ekim Şekli: Genellikle sıra arası 70-80 cm ve sıra üzeri 20-25 CM lacak şekilde ekim yapılır. Dekara ortalama 12000-15000 bitki hedeflenir.
3. 💧 Sulama ve Gübreleme Yönetimi (Kritik Dönemler)
Pamuk, gelişim süresi boyunca düzenli ve yoğun su isteyen bir bitkidir.
A. Sulama
Pamuk, genellikle damla sulama veya karık usulü sulama yöntemleriyle sulanır. Sulama, bitkinin kritik gelişim dönemlerinde aksatılmamalıdır:
-
Kritik Dönem (Taraka Çiçeği): Bitkinin ilk çiçeği açmaya başladığı dönemdir. Bu dönemde su stresi, verim kaybına neden olur.
-
Kozalama Dönemi: Kozaların hızla büyüdüğü ve lif oluşumunun gerçekleştiği bu dönemde düzenli su, lif kalitesi için zorunludur.
B. Gübreleme
Gübreleme, mutlaka toprak analizi sonuçlarına göre yapılmalıdır.
-
Azot (N): Hızlı büyüme ve bol kozalama için önemlidir. Toplam Azot, genellikle üç parçaya bölünerek (ekim, taraka çiçeği ve kozalama başında) verilir.
-
Fosfor (P): Kök gelişimi ve erken kozalama için taban gübresi olarak ekimle birlikte uygulanır (DAP veya 20.20.0).
-
Potasyum (K): Lif kalitesi ve koza olgunlaşması için kritik öneme sahiptir.
-
Çinko (Zn): Bölgesel noksanlık varsa, büyüme hormonu ve vejetatif gelişme için erken dönemde takviye edilir.
4. 🐞 Zararlı ve Hastalıklarla Mücadele
Pamuk, gelişim döneminde birçok zararlıya ev sahipliği yapar.
-
Zararlılar: Yeşil Kurt (Heliothis), Pamuk Yaprak Biti (Afit), Beyaz Sinek ve Kırmızı Örümcek en yaygın zararlılardır. Mücadele, ekonomik zarar eşiği dikkate alınarak yapılmalıdır.
-
Hastalıklar: Fidelik yanıklığı, Verticillium solgunluğu (Fusarium solgunluğu) gibi kök ve iletim sistemi hastalıkları önemlidir.
-
Yabancı Ot Kontrolü: Erken rekabeti önlemek için ekim öncesi veya ekim sonrası erken dönemde herbisitler kullanılır.
5. ✂️ Hasat ve Kalite
Pamuk hasadı, kozaların büyük çoğunluğunun açılması ve lifin olgunlaşması ile başlar.
-
Defoliant (Yaprak Döktürücü) Uygulaması: Hasattan yaklaşık 10-15 gün önce, makine ile hasadı kolaylaştırmak ve lif kalitesini artırmak için yaprak döktürücü kimyasallar kullanılır.
-
Hasat: Genellikle tam otomatik pamuk toplama makineleri ile yapılır. Hasat edilen pamuk, çiğitli pamuk olarak adlandırılır.
-
Kalite Kriteri: Lif uzunluğu, inceliği, olgunluğu ve rengi pamuğun piyasa değerini belirleyen temel faktörlerdir.
Pamuk tarımı, yüksek girdili ve hassas bir süreç olduğundan, sürekli gözlem, toprak analizi ve Entegre Zararlı Yönetimi (EZY) prensiplerine uymak başarının anahtarıdır.
