Çayır Ve Meraların Temel Sınıflandırma Kriterleri

Çayır ve meraların sınıflandırılması, bu değerli ekosistemlerin ekolojik, botanik ve ekonomik özelliklerini anlamak, doğru yönetmek ve verimliliklerini sürdürmek için kritik bir süreçtir. Bu sınıflandırma, genellikle alanın oluşum şekline, bitki türü içeriğine, iklimine ve kullanım amacına göre yapılır.

🌾 Çayır ve Meraların Temel Sınıflandırma Kriterleri

Çayır (Biçim amaçlı) ve mera (Otlak amaçlı) alanları, dört ana başlık altında gruplandırılır:

1. Oluşum Şekillerine Göre (Doğal / Yapay)

Bu sınıflandırma, alanın insan müdahalesiyle mi yoksa doğal yollarla mı oluştuğunu temel alır.

• Doğal Çayır ve Meralar: İklim ve toprak koşullarının etkisiyle, insan müdahalesi olmadan kendiliğinden gelişen bitki topluluklarıdır. Bu alanlar genellikle yüksek biyolojik çeşitliliğe sahiptir. Türkiye'deki yayla meralarının çoğu bu gruba girer.

• Yapay (Kültür) Çayır ve Meralar: Belirli bir amaç (yem üretimi, tohum üretimi) için toprak işlenerek ve özel olarak seçilmiş yem bitkisi tohumları (yonca, korunga, İtalyan çimi vb.) ekilerek oluşturulan alanlardır. Bu alanların verimi ve kalitesi genellikle daha yüksektir.

2. İklim ve Coğrafi Konuma Göre

Bu, büyük ölçekli ekolojik bölgelerin sınıflandırılmasıdır.

• Step (Bozkır) Meraları: Kurak veya yarı kurak iklimlerde, kısa ve seyrek otların baskın olduğu, yıllık yağış miktarının düşük olduğu geniş düzlüklerdir. (Örn: İç Anadolu Bölgesi)

• Alpin (Yüksek Dağ) Meraları: Yüksek rakımlı (yayla) bölgelerde, kışların uzun ve sert geçtiği, kısa bir vejetasyon dönemine sahip otlaklardır. Bitki örtüsü genellikle bodur ve otsudur.

• Savana: Tropikal ve subtropikal iklimlerde, seyrek ağaçların bulunduğu, uzun otların baskın olduğu geniş alanlardır.

• Sulak Çayırlar: Akarsu veya göl kenarlarında, taban suyunun yüksek olduğu ve düzenli olarak su altında kalabilen, nemi seven türlerin bulunduğu alanlardır.

3. Bitki Örtüsü Bileşimine Göre

Bu sınıflandırma, alanın yem kalitesini ve ekolojik özelliklerini belirleyen en önemli faktördür.

• Çim (Buğdaygil) Baskın Alanlar: En büyük grubu oluşturur. Bitki örtüsünün çoğunluğunu buğdaygiller (Gramineae/Poaceae) oluşturur. Hızlı büyürler ancak baklagillere göre protein içerikleri düşüktür.

• Baklagil Baskın Alanlar: Yonca (Medicago), üçgül (Trifolium) ve korunga (Onobrychis) gibi baklagil (Leguminosae) türlerinin yoğun olduğu alanlardır. Bu türler, toprağa azot bağlayarak hem kendi besin değerlerini (yüksek protein) artırır hem de toprağın verimliliğini yükseltir.

• Karışık Meralar: Çim ve baklagil türlerinin dengeli bir biçimde bulunduğu en ideal meralardır.

• Yabancı Ot Baskın Alanlar: Genellikle aşırı otlatma veya yanlış yönetim sonucu verimi düşmüş, hayvancılık açısından değeri düşük, zehirli olabilecek diğer otların baskın olduğu alanlardır.

4. Kullanım Amacına Göre

Bu, çayır ve mera alanlarının yönetim biçimini ve ekonomik işlevini ifade eder.

• Mera Alanları (Otlaklar):

  • Hayvanların doğrudan otlatıldığı ve genellikle sürekli veya rotasyonel otlatma sistemleriyle yönetilen alanlardır. Türkiye'deki mera mevzuatının kapsadığı temel alanlardır.

• Çayır Alanları (Biçimlikler):

  • Hayvanların otlatılmadığı, belirli dönemlerde (genellikle yılda 1-3 kez) mekanik olarak biçilerek kaba yem (kuru ot/silaj) elde edilen alanlardır.

📈 Sınıflandırmanın Önemi

Doğru sınıflandırma şunları sağlar:

1. Yönetim Planlaması: Mera ıslahı, gübreleme ve otlatma süresi gibi yönetim stratejilerini en doğru şekilde belirlemeye yardımcı olur.

2. Kapasite Tespiti: Alanın taşıma kapasitesini (kaç hayvanın otlayabileceğini) doğru hesaplamayı sağlar.

3. Biyolojik Çeşitliliğin Korunması: Doğal meraların ekolojik dengesini korumak ve yanlış kullanımın önüne geçmek.

4. Ekonomik Verimlilik: Yem kalitesine göre hayvanların beslenme programlarını optimize etmeye olanak tanır.

Çiftçilerin ve tarım yöneticilerinin çayır ve meralarını doğru sınıflandırması, sürdürülebilir hayvancılığın ve doğal kaynakların korunmasının anahtarıdır.