Topraksız Tarımda İnorganik Substratlar Nelerdir?

Topraksız tarımda kullanılan inorganik substratlar, doğal olarak oluşan minerallerden veya sanayi süreçlerinin yan ürünlerinden elde edilen ve kimyasal olarak inert (etkisiz) olan yetiştirme ortamlarıdır.

Bu substratlar, bitkiye sadece fiziksel destek ve su/hava tutma dengesi sağlar; besin elementlerini tutmaz veya salmaz, bu sayede besin yönetimi tamamen çiftçinin kontrolünde olur.

⛏️ Başlıca İnorganik Substratlar

1. Kaya Yünü (Rockwool)

• Köken: Bazalt ve diyabaz gibi doğal minerallerin yüksek sıcaklıkta (yaklaşık $1600^\circ\text{C}$) eritilip iplik haline getirilmesiyle elde edilen, cam yününe benzeyen lifli bir malzemedir.

• Özellikler: Mükemmel su tutma ve havalanma dengesine sahiptir. Bitki yetiştiriciliğinde en yaygın kullanılan inorganik substrattır. pH değeri başlangıçta yüksektir, bu nedenle kullanımdan önce asidik çözeltilerle işlemden geçirilmelidir.

• Kullanım: Fide yetiştirme küpleri, torbalar ve slablar halinde kullanılır.

2. Perlit

• Köken: Doğal olarak oluşan bir volkanik kayaç olan obsidiyenin hızla ısıtılmasıyla (yaklaşık $1000^\circ\text{C}$) patlatılarak elde edilen hafif, beyaz taneciklerdir.

• Özellikler: Çok hafiftir, iyi drenaj ve mükemmel havalandırma sağlar. Su tutma kapasitesi kaya yününden düşüktür. Kimyasal olarak tamamen inerttir.

• Kullanım: Genellikle havalanmayı artırmak için diğer substratlarla (cocopeat gibi) karıştırılarak veya tek başına saksı yetiştiriciliğinde kullanılır.

3. Vermikülit

• Köken: Magnezyum, alüminyum ve silikat içeren bir mineralin yüksek sıcaklıkta ısıtılmasıyla genleştirilerek (pullanarak) elde edilir.

• Özellikler: Perlite göre daha yüksek su tutma kapasitesine sahiptir. Kısmen iyon değiştirme kapasitesine sahip olduğu için besin tutma potansiyeli çok az da olsa mevcuttur.

• Kullanım: Tohum çimlendirme ve perlit gibi diğer substratlarla karıştırılarak kullanılır.

4. Ponza Taşı (Pumice)

• Köken: Volkanik kökenli, gözenekli ve hafif bir kayaçtır.

• Özellikler: Mükemmel drenaj ve havalanma sağlar, inorganik ve uzun ömürlüdür. Suyu perlit kadar hızlı kaybetmez.

• Kullanım: Özellikle uzun ömürlü bitkilerde ve geri dönüşümlü substrat sistemlerinde kullanılır.

5. Kum ve Çakıl

• Köken: Silika ve diğer minerallerden oluşan doğal parçacıklardır.

• Özellikler: Çok iyi drenaj sağlar, ancak su ve besin tutma kapasiteleri çok düşüktür. Çok sık ve büyük hacimli sulama gerektirir.

• Kullanım: Basit ve ucuz sistemlerde (özellikle su/besin tüketiminin az olduğu) veya bazı özel sistemlerde dolgu malzemesi olarak kullanılır.