Kimyevi Gübreler Azot (N) Nedir, Nerede Ve Ne Zaman Kullanılır?
Kimyevi gübrelerdeki Azot (N), bitkisel büyüme ve gelişim için hayati öneme sahip bir makro besin elementidir. Bitkinin proteinlerinin, klorofilin ve nükleik asitlerin temel yapı taşıdır.
Azot, toprakta yetersiz olduğu için tarımda en sık kullanılan kimyevi gübre çeşididir.
🌿 Kimyevi Gübrelerde Azotun (N) Rolü
Azotun bitkiler üzerindeki temel işlevi,'yeşil aksam' olarak bilinen kök, gövde ve yaprak gelişimini teşvik etmektir.
-
Büyüme ve Gelişme: Hızlı hücre bölünmesini ve yeni dokuların oluşumunu destekleyerek bitkinin boy ve kütlece büyümesini hızlandırır.
-
Klorofil Üretimi: Azot, fotosentezin ana maddesi olan klorofil molekülünün temel bileşenidir. Yeterli azot, yaprakların daha koyu yeşil ve fotosentez yapma kapasitelerinin daha yüksek olmasını sağlar.
-
Verim ve Kalite: Sağlıklı ve güçlü bir yeşil aksam, dolaylı olarak mahsul miktarını ve kalitesini (protein, vitamin içeriği) doğrudan artırır.
-
Protein Sentezi: Bitkinin amino asitleri ve nihayetinde proteinleri sentezlemesi için elzemdir.
🌾 Azotlu Gübre Çeşitleri ve Kullanımı
Kimyevi azotlu gübreler, içerdikleri azotun formuna göre ayrılır ve farklı özellikler gösterir:
| Azotlu Gübre Çeşidi | Azot Oranı (Yaklaşık) | Azot Formu | Temel Özellikleri |
| Üre | %46 N | Amid (NH₂-N) | En yüksek azot içeriğine sahiptir. Amid formu, toprakta yavaşça Amonyum (NH₄) ve sonra Nitrat (NO₃) formuna dönüşür. Uçucu kayıp riski vardır, bu yüzden toprağa karıştırılması önerilir. Nötr topraklara uygundur. |
| Amonyum Sülfat (Şeker Gübre) | %21 N, %24 Kükürt (S) | Amonyum (NH₄-N) | Azotun yanı sıra kükürt (S) de içerir. Amonyum formu, nitrata göre daha yavaş hareket eder ve yağışla yıkanması daha zordur. Toprağı hafifçe asitleştirir, bu nedenle kireçli topraklarda güvenle kullanılır. |
| Kalsiyum Amonyum Nitrat (CAN) | %26 N | Amonyum (NH₄-N) ve Nitrat (NO₃-N) | Azotun yarısı hızlı etkili Nitrat, yarısı daha yavaş etkili Amonyum formundadır. Toprağın pH'ını nötr tutmaya yakındır. Hızlı etki ve devamlılık sağlar. |
📅 Nerede ve Ne Zaman Kullanılır?
Azotlu gübrelerin nerede ve ne zaman kullanılacağı, bitkinin gelişim evresine ve gübre çeşidine bağlıdır:
Nerede Kullanılır? (Uygulama Yeri)
Azotlu gübreler genellikle üst gübre olarak kullanılır, yani bitkinin büyüme döneminde yüzeye serpme ya da sulama ile verilir.
-
Yapraktan Uygulama: Acil azot ihtiyacında, özellikle düşük konsantrasyonlu üre çözeltileri veya özel formüle edilmiş sıvı azot gübreleri kullanılır.
-
Topraktan Uygulama (Serpme): Gübre, genellikle bitkinin kök bölgesine (ağaçlarda taç izdüşümüne) veya ekim sıralarına serpilir ve mümkünse yüzeyden kayıpları (özellikle ürede) önlemek için toprağa hafifçe karıştırılır.
-
Damla Sulama: CAN ve Nitrat formundaki gübreler, damlama sulama sistemi ile sulama suyuna karıştırılarak (fertigasyon) bitkiye doğrudan verilebilir.
Ne Zaman Kullanılır? (Zamanlama)
Azot, suda kolay çözünür ve toprakta hareketlidir, bu yüzden tek seferde değil, bölünmüş dozlar halinde verilmesi, kayıpları önler ve bitkinin ihtiyacını dengeli karşılar.
-
Taban Gübreleme (Ekim/Dikim Sırasında): Azotun bir kısmı, genellikle Amonyum veya Üre formunda, kök gelişimi için tohumla veya fide ile birlikte toprağa verilir.
-
Üst Gübreleme (Gelişim Dönemi): Azotun asıl ve büyük kısmı, bitkinin en hızlı yeşil aksam geliştirdiği (Hububatta kardeşlenme, sebzelerde ve ağaçlarda hızlı büyüme başlangıcı) dönemde üst gübre olarak uygulanır.
-
Hızlı Etki Gerektiğinde: Bitkinin strese girdiği (hastalık, soğuk, kuraklık sonrası) veya hızlı yeşillenme istendiği dönemlerde Nitrat formundaki (CAN gibi) veya yapraktan uygulanacak gübreler tercih edilir.
Özetle: Azotlu gübreler, bitkinin gelişim başlangıcından meyve/dane oluşumuna kadar olan süreçte, ihtiyaca göre bölünerek ve genellikle hızlı büyüme döneminde yoğunlaştırılarak kullanılır.