Antep Fıstığında Görülen Hastalık Ve Zararlılar Nelerdir?

Antep Fıstığı, özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin en önemli tarım ürünlerinden biridir ve ne yazık ki yetiştiricilik boyunca verimi ve kaliteyi düşüren çok sayıda hastalık ve zararlı ile mücadele etmek zorundadır.

İşte Antep Fıstığı'nda en sık görülen önemli zararlılar ve hastalıklar:

 

🐛 Önemli Antep Fıstığı Zararlıları

Antep Fıstığı zararlıları genellikle meyveye, sürgüne ve göze zarar veren böceklerdir.

 

1. Antepfıstığı Psillidi (Agonoscena spp.)

Halk arasında'Antepfıstığı Yaprak Psillidi' veya'Pisilik' olarak da bilinir.

• Zarar Şekli: Bitki özsuyunu emerek beslenirler. Emgi yaptıkları yapraklar sararır ve zamanından önce dökülür.

• En Kritik Zarar: Nimflerin salgıladığı tatlımsı madde (Honeydew), ağacın alt kısmına dökülerek yaprakların ve toprağın beyaz, kristalleşmiş bir görüntü almasına neden olur. Bu durum, ertesi yıl meyve verecek olan meyve gözlerinin dökülmesine ve meyvelerin iç bağlamamasına (fıs kalmasına) neden olur.

 

2. Antepfıstığı Dal Güvesi (Kermania pistacella)

Antep Fıstığı bahçelerinde görülen ana zararlılardan biridir.

• Zarar Şekli: Larvalar, sürgün içine girerek galeriler açar ve beslenir. Bu galeriler iletim kanallarını tahrip ederek sürgünlerin ve dalların kurumasına yol açar. Larva hayatı 10 aya kadar sürebilir.

• Mücadele Önemi: Zarar gören bulaşık sürgünlerin kış aylarında budanarak yok edilmesi kültürel mücadele açısından kritiktir.

 

3. Antepfıstığı Meyve İç Kurtları

Bu grup, meyvenin içine girerek çekirdek kısmında beslenen farklı türleri içerir:

• Antepfıstığı Meyve İç Kurdu (Megastigmus pistaciae): Dişi, yumurtasını daha iç kabuğu sertleşmemiş olan tanenin sap kısmına yakın bir yerinden meyve etine gömer. Larva meyve içinde çekirdek ile beslenir. Yumurtlama yerinde siyah renkli bir halka görülür.

• Antepfıstığı Siyah İç Kurdu (Eurytoma plotnikovi): Kışı meyve içinde larva olarak geçirir. Larva meyve ile beslenir, ergin çıkışı meyve dış kabuğunda kahverengileşme oluşturur.

 

4. Antepfıstığı Göz Kurdu (Thaumetoopoea solitaria)

• Zarar Şekli: Gözler patlamaya başladığında yumurtadan çıkan larvalar, meyve salkımı ve yaprakçıklarla beslenir. Özellikle sürgün ve meyve gözleriyle beslenerek meyve dökümüne neden olur.

 

5. Fidan Dip Kurtları (Capnodis spp.)

• Zarar Şekli: Larvalar, kök bölgesinde ve gövde dibinde beslenerek iletim kanallarını keser. Özellikle genç fidanlarda ve yaralanmış ağaçlarda görülür ve ağaç kaybına neden olabilir.

 

🦠 Önemli Antep Fıstığı Hastalıkları

Antep Fıstığı hastalıkları genellikle fungal (mantari) kaynaklı olup, yaprak, sürgün ve meyvede tahribata yol açar.

 

1. Karazenk (Septoria pistacina)

• Etmen: Fungus (Mantari hastalık).

• Zarar Şekli: Hastalığın tipik belirtileri, daha çok yapraklarda ve kısmen meyve kabuklarında görülen siyah lekelerdir. Bu lekeler zamanla tüm yaprağı kaplayarak yaprakların kurumasına ve erken dökülmesine neden olur.

• Sonuç: Ağaç zayıflar, meyve içleri gelişemez ve verim düşer.

 

2. Dal Yanıklığı (Botryosphaeria dothidea)

• Etmen: Fungus (Mantari hastalık).

• Zarar Şekli: Sürgünlerde ve salkımlarda kurumalara neden olur. Etmen bir yara paraziti olduğu için, budama veya diğer bakım işlemleri sırasında oluşan yaralardan ağaca girer ve iletim dokusunda tahribat yaparak o kısmın kurumasına yol açar.

 

3. Verticillium Solgunluğu (Verticillium dahliae)

• Etmen: Toprak kaynaklı bir fungus (Mantari hastalık).

• Zarar Şekli: Kök sisteminden ağaca giren hastalık, su ve besin iletimini engelleyerek ağacın solgunlaşmasına ve ani kurumasına neden olur. Ağaç kaybı ile sonuçlanabilen çok tehlikeli bir hastalıktır.

• Mücadele Önemi: Aşırı sulamadan kaçınmak ve hastalığa dirençli anaç seçimi (örn. UCB 1) önemlidir.

 

4. Meyvede Kararmalar (Alternaria alternata)

• Etmen: Fungus (Mantari hastalık).

• Zarar Şekli: İlk enfeksiyonlar Mayıs ortası ve Haziran başlarında meyvelerde kararmalar şeklinde başlar. Ortaya çıkan bu belirtiler zamanla dokuda çöküntülere yol açar.

 

🛡️ Genel Mücadele Yöntemleri

Antep Fıstığı'nda başarılı bir mücadele, Entegre Zararlı Yönetimi (EZY) prensiplerine dayanır:

• Kültürel Önlemler:

  • Bulaşık Dal Budaması: Dal güvesi ve fidan dip kurtları gibi zararlılarla bulaşık sürgünler ve dallar budanarak bahçeden uzaklaştırılmalı ve imha edilmelidir.

  • Hastalık Kontrolü: Karazenk gibi yaprak hastalıklarında, sonbaharda yere dökülen yapraklar toplanıp yakılmalı veya gömülmelidir.

  • Yara Kapatma: Budama ve aşı işlemlerinden sonra oluşan yaralar aşı macunu ile kapatılmalıdır (Dal Yanıklığına karşı koruma).

• Biyolojik Mücadele:

  • Doğal Düşmanların Korunması: Psillid zararlısına karşı Anthocoris minki ve Orius horvath gibi yırtıcı böcekler (predatörler) ve parazitoitler büyük önem taşır. Kimyasal ilaçlama bu faydalılara zarar vermemelidir.

• Kimyasal Mücadele:

  • Zamanlama: İlaçlama zamanı, her zararlı için ayrı ayrı ve popülasyon yoğunluğu/ekonomik zarar eşiği gözlemlenerek belirlenir (Örneğin: Psillid için yumurtaların çoğunluğunun açıldığı dönem).

  • Karazenk: Meyvenin buğday danesi kadar olduğu zamanda birinci ilaçlama yapılmalıdır.

  • Yem Tuzakları: Bazı zararlılara karşı feromon ve besin tuzakları kullanılabilir.