Organik Fosforlu İnsektisitler Nelerdir?

Organik fosforlu insektisitler

Toksik Etki Mekanizmaları: Organik fosforlu insektisitler toksik etkilerini "kolinesteraz inhibitörleri" olarak gösterirler. Tiyoesterleri "okso" şekline dönüştükten sonra inhibitör özelliğini kazanırlar.

Buna göre organik fosforlu insektisitler iki tiptir:

1) Direkt etkililer, metabolik aktivasyon gerekmeksizin, ana madde olarak kolinesteraz inhibitörüdürler. Sinir gazlarından sarin, tabun, DFP (diizopropil fluorofosfat), insektisitlerden TEPP (tetraetilpirofosfat) ve DDVP (diklorvos: 0.0-dimetil -0-2.2-diklorovinil fosfat), (P=0) yapısında olduklarından kolinesterazı doğrudan inhibe ederler;

2) indirekt etkililer, fosforiyoat yapısındadırlar, "okso" şekline dönüştükten sonra aktivite kazanırlar.

Örneğin malation —> malaokson; Paration —> paraoksona metabolize olduktan sonra asetilkolin esterazı inhibe ederler. Organik fosforlu insektisitlerin ve aynı zamanda karbamat grubu pestisitlerin başlıca hedef enzimleri olan kolinesterazlar (ChE'lar), "ester" bağlarını hidroliz eden hidrolazlara dahildir ve bu nedenle kolinester hidrolazlar da denilmektedir.

Kolinesterazlardan asetil kolinesteraz (AChE), gerçek ChE olup, asetilkoline karşı maksimum substrat affınitesi gösterir. ChE'lar nöronal ve nöronal olmayan hücrelerde (retiküloendotelyal hücreler, hepatositler, renal tubulü, adipositler gibi) yaygın olarak bulunur.

Organik Fosforlu İnsektisitlerle Zehirlenmenin Tanısı ve Biyolojik izleme

a) Plazma veya eritrosit kolinesteraz aktivitesi tayin edilir. Genellikle fosforlu insektisitlerle şiddetli zehirlenmede, maruziyetten önceki AChE seviyesi %50-60 oranında düşer. Plazma kolinesteraz (psödokolin esteraz) inhibisyonu %50, eritrosit kolinesteraz inhibisyonu %70'e ulaştığında, işçilerin maruziyet ortamından uzaklaştırılması tavsiye edilir.

b-) Zehirlenmede biyolojik materyalde (kan, idrar ve ölüm olayında vücut dokularında) organik fosforlu insektisit ve metabolitleri aranır. AChE inhibitörü insektisitlerle zehirlenmede, idrardan XAD-2 ile insektisitler izole edildikten sonra, ince tabaka kromatografisi ile, enzim inhibisyon tekniği ile aranabilirler. Böylece organik fosforlu insektisitleri ayırtetmek ve ayrıca gaz sıvı kromatografisi yöntemi ile de kesin tanımları ve tayinleri yapılabilmektedir.

c) Bazı dimetil ve dietil organik fosforlu insektisitlere maruziyet, idrarda alkil fosfatmetabolitlerinin tayini ile ölçülebilir. İnsektisitin kimyasal yapısına göre değişik alkil fosfatlar oluşur. Dimetilfosfat

(diklorvos, fosfamidon), dietilfosfat (paration), dietiltiyofosfat (disülfoton, forat) örnek verilebilir.