Şeker Pancarından Kuru Küspe Ve Toz Şeker Üretimi Aşamaları

🏭 Şeker Pancarından Kuru Küspe ve Toz Şeker Üretimi Aşamaları

Şeker pancarından toz şeker (sakkaroz) ve kuru küspe üretimi, pancar işleme tesislerinde (şeker fabrikaları) uzun ve karmaşık bir dizi fiziksel ve kimyasal süreçten oluşur. Bu süreç, pancar içerisindeki şekerin özütlenmesi, saflaştırılması, kristalleştirilmesi ve atıkların değerlendirilmesi adımlarını içerir.

Üretim aşamaları genel olarak iki ana bölüme ayrılır: Şekerin Elde Edilmesi ve Saflaştırılması ve Kristalleştirme ve Yan Ürünler.

I. Şekerin Elde Edilmesi ve Saflaştırılması

Bu aşamada amaç, pancarın içerdiği sakkarozu saf bir çözelti haline getirmektir.

1. 🧹 Kabul ve Temizleme

• Kabul: Tarladan gelen pancarlar, tartılarak teslim alınır ve silolara veya bunkerlere boşaltılır.

• Yıkama: Pancarlar, toprak, taş, kum ve yaprak kalıntılarından arındırmak için su ile yıkanır.

• Kesim (Dilimleme): Temizlenen pancarlar, içerisindeki şekeri kolayca serbest bırakabilmesi için küspe dilimleri adı verilen ince şeritler halinde kesilir.

2. 💧 Özütleme (Difüzyon)

• İşlem: Pancar dilimleri, difüzör adı verilen büyük bir ekipmanda 70C ile 75C sıcaklıktaki sıcak su ile temas ettirilir.

• Sonuç: Bu sıcaklıkta, pancar hücrelerindeki sakkaroz suya geçer ve ham şerbet adı verilen şekerli bir çözelti elde edilir. Bu işlem sonucunda şekeri alınmış katı pancar kalıntısı (yaş küspe) oluşur.

3. 🧼 Saflaştırma (Pürifikasyon)

Ham şerbette şeker dışındaki proteinler, mineraller ve organik asitler gibi safsızlıklar bulunur.

• Kireçleme (Karbonatlama): Ham şerbete sönmemiş kireç ({CaO}) ve karbondioksit ({CO}_2) gazı eklenir. Kireç, safsızlıkların büyük bir kısmını çöktürür.

• Filtrasyon: Çöken bu safsızlıklar (kireç ve diğer maddeler), filtre presler aracılığıyla şerbetten ayrılır. Berraklaşmış ve pH'ı ayarlanmış bu sıvıya ince şerbet denir.

II. Kristalleştirme ve Yan Ürünlerin Değerlendirilmesi

Saflaştırılmış şerbetten katı şeker elde edilmesi ve atıkların yan ürün olarak değerlendirilmesi bu aşamada gerçekleşir.

4. 💨 Yoğunlaştırma (Buharlaştırma)

• İşlem: İnce şerbet, suyu buharlaştırılarak yoğunlaştırılır. Bu işlem, genellikle vakum altında ve düşük sıcaklıkta yapılır (şekerin yanmasını önlemek için).

• Sonuç: Yoğunlaştırılmış bu çözeltiye kalın şerbet denir.

5. ✨ Kristalleştirme

• İşlem: Kalın şerbet, büyük vakumlu kazanlarda ısıtılarak daha da yoğunlaştırılır ve tohum kristaller eklenir. Soğuma ve karıştırma işlemiyle şerbet içerisindeki sakkaroz molekülleri, tohum kristallerinin etrafında toplanarak büyür.

• Sonuç: Bu işlem sonunda şeker kristallerini ve hala şeker içeren yoğun şurubu (melas) içeren bir karışım (massecuite) oluşur.

6. 🌀 Santrifüjleme

• İşlem: Massecuite, yüksek hızlı santrifüjler (ayırma makineleri) içerisine alınır. Merkezkaç kuvveti ile şeker kristalleri ve melas birbirinden ayrılır.

• Sonuç: Ayrılan kristaller, yaş toz şekerdir ve bu işlemden geriye kalan koyu kahverengi şurup melas olarak adlandırılır.

7. 📦 Kurutma ve Paketleme

• Yaş toz şeker, nemini gidermek için sıcak hava ile kurutulur ve elenir.

• Son olarak, tüketiciye sunulmak üzere standart kalitede toz şeker elde edilir ve paketlenir.

III. Yan Ürün: Kuru Küspe Üretimi

Şekerin özütlenmesi aşamasından (Difüzyon) çıkan yaş küspe, yüksek nem içeriğine sahiptir ve neminin alınması gerekir.

1. Sıkma: Yaş küspe, pres makineleriyle sıkılarak içerisindeki fazla suyun büyük bir kısmı uzaklaştırılır.

2. Melaslama (Opsiyonel): Besin değerini artırmak ve lezzetlendirmek için, şeker fabrikasyonundan çıkan melas (son şurup) bu sıkılmış küspe üzerine püskürtülerek karıştırılabilir.

3. Kurutma: Küspe, döner tamburlu kurutucular kullanılarak sıcak hava ile kurutulur. Nem oranı, saklamaya uygun seviyelere (%10-%12) düşürülür.

4. Peletleme (Opsiyonel): Kurutulan küspe, daha kolay depolama ve taşıma için pelet (yem topağı) haline getirilebilir. Bu ürün, hayvan yemi sanayisinde değerli bir kaba yem kaynağı olarak kullanılır.