Domates Güvesi Nedir? Zararları Ve Mücadele Yöntemleri

🍅 Domates Güvesi (Tuta absoluta) Nedir? Zararları ve Mücadele Yöntemleri

Domates Güvesi (bilimsel adıyla Tuta absoluta), domates yetiştiriciliğinin en önemli ve en yıkıcı zararlılarından biri olarak kabul edilen, Güney Amerika kökenli bir kelebek (Lepidoptera: Gelechiidae) türüdür. Türkiye'de ilk kez 2009 yılında görülmüş ve hızla yayılmıştır. Mücadele edilmediği takdirde %80-100'e varan oranda ürün kaybına yol açabilir.

🔍 Tanımı ve Yaşam Döngüsü

• Ergin (Kelebek):

  • İnce uzun, yaklaşık 6 mm boyunda ve 10 mm kanat açıklığına sahiptir.

  • Ön kanatları gümüşi gri kahverengimsi olup, üzerinde karakteristik siyahımsı noktalar bulunur.

  • Geceleri aktiftirler ve gündüzleri yaprakların arasında saklanırlar.

• Yumurta:

  • Genellikle yaprakların altına, tomurcuklara veya olgunlaşmamış yeşil domates meyvelerinin çanak yapraklarının altına bırakılır.

• Larva (Kurtçuk):

  • Zararın asıl kaynağıdır. 4 dönem geçirir ve olgunlaştığında yaklaşık 8 mm uzunluğa ulaşır.

  • Başlangıçta krem, ilerleyen dönemlerde ise yeşilimsi renktedir.

  • Akdeniz iklimine sahip seralarda yılda 10-12 döl verebilir ve popülasyonu çok hızlı artar.

🛑 Zararları ve Ekonomik Önemi

Domates güvesinin larvaları, domates bitkisinin kök hariç tüm kısımlarına zarar verir.

1. Yaprak Zararı:

   • Larvalar, yaprağın iki zarı (epidermis) arasında ilerleyerek galeriler (tüneller) açar ve yaprağın beslenme dokusunu yer.

   • Bu galeriler başlangıçta şeffaf boşluklar şeklinde olup, daha sonra kuruyarak kahverengi nekrotik lekelere dönüşür.

   • Galeriler içinde larvaların siyah, talaş görünümlü dışkıları dikkat çekicidir.

2. Meyve Zararı:

   • Larvalar, özellikle olgunlaşmamış yeşil meyveleri tercih eder ve genellikle çanak yapraklarının altından meyvenin içine girer.

   • Meyvenin etli kısmında açtıkları galeriler hem ürün kaybına hem de meyvenin pazar değerinin düşmesine neden olur.

3. Diğer Zararlar:

   • Tomurcuk, çiçek, sap ve gövdede de beslenerek bitkinin gelişimini engeller ve bitkiyi diğer hastalık etmenlerinin girişine açık hale getirir.

   • Yüksek üreme gücü sayesinde uygun koşullarda hızla çoğalır ve kısa sürede tüm tarlayı veya serayı istila edebilir.

🛡️ Mücadele Yöntemleri (Entegre Mücadele)

Domates güvesi ile mücadelede Entegre Zararlı Yönetimi (IPM) yaklaşımı uygulanmalı; kültürel, biyolojik ve biyoteknik yöntemler öncelikli olmalıdır.

1. Kültürel Önlemler

• Fide Kontrolü: Zararlı ile bulaşık olmayan fideler kullanılmalıdır.

• Hijyen ve Temizlik: Sera ve çevresi, zararlıya konukçuluk eden yabancı otlardan (özellikle Solanaceae familyasına ait) temizlenmelidir.

• Hasat Sonrası: Tarlada kalan zararlı ile bulaşık tüm bitki artıkları hemen imha edilmeli ve derin sürüm yapılmalıdır.

• Ekim Nöbeti (Rotasyon): Domates bitkisinin konukçusu olmayan ürünlerle (örneğin marul, baklagil) ürün rotasyonu yapılmalıdır.

• Sera Önlemleri: Seraların giriş ve havalandırma açıklıkları, ergin kelebeklerin girişini engellemek için ince tüller (insect net) ile kapatılmalıdır.

2. Biyoteknik Mücadele

Bu yöntemler, popülasyon takibi ve azaltılması için önemlidir.

• Feromon Tuzakları:

  • İzleme Amaçlı: Ergin çıkışını saptamak için dikimle beraber eşeysel çekici (feromonlu) tuzaklar asılır.

  • Kitlesel Yakalama: Yoğunluğun artmasıyla, tuzaklar (Feromon + Su Tuzakları veya Işık + Feromon + Su Tuzakları) kullanılarak erkek kelebekler yakalanır. Bu, çiftleşmeyi engeller ve popülasyon artış hızını düşürür. (Örtüaltında 2-4 adet/da, açık alanda 4-6 adet/da tavsiye edilir.)

3. Biyolojik Mücadele

Doğal düşmanlar kullanılarak zararlı popülasyonu baskı altında tutulur.

• Predatör Böcekler: Nesidiocoris tenuis ve Macrolophus pygmaeus gibi faydalı predatör böcekler, güve yumurta ve larvalarıyla beslenerek zararı azaltır. Seralarda bu faydalı böceklerin salımı yapılabilir.

• Biyolojik Preparatlar: Bacillus thuringiensis (Bt) bazlı biyolojik ilaçlar, larvalara karşı etkilidir.

• Parazitoitler: Trichogramma cinsi parazitoit arılar, yumurtaları parazitleyerek çoğalmalarını engeller.

4. Kimyasal Mücadele

Kimyasal mücadele son çare olarak görülmeli ve zorunlu hallerde Zirai Mücadele Teknik Talimatlarına uygun olarak yapılmalıdır.

• Zarar Eşiği: Tuzaklarda ilk kelebek görüldüğünde en az 100 bitki kontrol edilir. 100 bitkiden 3'ü yumurta ve larva ile bulaşık ise mücadeleye karar verilir.

• Direnç Yönetimi: Tuta absoluta, insektisitlere karşı hızla direnç kazanabildiği için, ilaçlamada mutlaka farklı etken maddelerin rotasyonu yapılmalıdır.

• Zamanlama: İlaçlama, larvalar galerilere girmeden önce, yeni çıkan larva dönemine denk getirilmelidir.

• Doğal Düşmanları Koruma: Mümkün olduğunca doğal düşmanlara en az zararı verecek seçici ilaçlar tercih edilmelidir.

Domates güvesi ile etkili mücadele için, tarlanızı veya seranızı düzenli olarak kontrol etmeli ve bir tarım uzmanından destek alarak entegre mücadele programı oluşturmalısınız.