Önemli Tahıl Hastalıkları Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadelesi

🌾 ÖNEMLİ TAHIL HASTALIKLARI – BELİRTİLERİ, NEDENLERİ VE MÜCADELE YÖNTEMLERİ

Tahıllar (buğday, arpa, yulaf, çavdar, mısır vb.) dünya gıda üretiminin temelini oluşturur. Ancak bu ürünler; mantar, bakteri ve virüs kaynaklı hastalıklara oldukça duyarlıdır. Bu hastalıklar hem verim hem kaliteyi düşürerek ciddi ekonomik kayıplara neden olur.

Aşağıda en önemli tahıl hastalıkları, belirtileri, nedenleri ve mücadele yöntemleri başlıklar halinde özetlenmiştir 👇

🌾 1. Pas Hastalıkları (Puccinia spp.)

🦠 Etmen:

• Puccinia triticina (Yaprak pası)

• Puccinia graminis f. sp. tritici (Sapro pası)

• Puccinia striiformis (Sarı pas)

🍃 Belirtileri:

• Yaprak, sap ve başakta pas renginde (kırmızı, sarı veya kahverengi) püstüller oluşur.

• Yaprak erken kurur, fotosentez azalır.

• Şiddetli durumlarda tane doldurma zayıflar, verim ciddi oranda düşer.

⚠️ Nedenleri:

• Ilık (15–25°C) ve nemli hava koşulları.

• Sürekli buğday ekimi (münavebe eksikliği).

• Duyarlı çeşitlerin yetiştirilmesi.

🛡️ Mücadele:

• Dayanıklı çeşitler ekilmeli.

• Ekim nöbeti uygulanmalı.

• İlk belirtiler görüldüğünde fungisit uygulanmalı.

Etken maddeler: Propiconazole, Tebuconazole, Epoxiconazole, Azoxystrobin, Mancozeb.

🌾 2. Külleme (Erysiphe graminis f. sp. tritici)

🍃 Belirtileri:

• Yaprakların üst yüzeyinde beyaz unumsu bir tabaka oluşur.

• Zamanla gri-kahverengiye döner.

• Şiddetli enfeksiyonda yapraklar sararır, kurur ve bitki zayıflar.

⚠️ Nedenleri:

• Sık ekim, aşırı azotlu gübreleme.

• Nemli ama serin hava (15–20°C).

• Duyarlı çeşitler.

🛡️ Mücadele:

• Dayanıklı çeşit kullanımı.

• Denge gübreleme.

• Enfeksiyon başlangıcında fungisit uygulaması.

Etken maddeler: Trifloxystrobin, Tebuconazole, Sulphur, Azoxystrobin.

🌾 3. Kara Pas (Puccinia graminis f. sp. tritici)

🍃 Belirtileri:

• Sap, yaprak kını ve başakta koyu kahverengi, kabarık püstüller görülür.

• Bitki zayıflar, kolay yatma eğilimi gösterir.

• Tane gelişimi zayıf olur.

⚠️ Nedenleri:

• Sıcak ve nemli hava (20–30°C).

• Duyarlı çeşitlerin yoğun ekimi.

🛡️ Mücadele:

• Dayanıklı çeşit ekimi.

• Erken ekimden kaçınma.

• Gerekirse sistemik fungisitler (örneğin Propiconazole, Tebuconazole).

🌾 4. Kömür (Ustilago tritici, U. nuda, U. hordei)

🍃 Belirtileri:

• Başaklar siyah toz şeklinde spor kütlesiyle kaplanır.

• Taneler oluşmaz, sadece mantar sporları görülür.

• Bitki zayıf ve bodur kalır.

⚠️ Nedenleri:

• Bulaşık tohum ekimi.

• Uygun olmayan tohum ilaçlaması.

🛡️ Mücadele:

• Sertifikalı ve ilaçlanmış tohum kullanımı.

• Tohum ilaçlaması yapılmalıdır: Carboxin, Thiram, Tebuconazole.

• Ekim nöbeti uygulanmalıdır.

🌾 5. Kök ve Kök Boğazı Çürüklüğü (Fusarium spp., Bipolaris sorokiniana)

🍃 Belirtileri:

• Fide döneminde sararma, solma ve kök çürümesi görülür.

• Kök boğazı kahverengileşir, iletim dokuları zarar görür.

• Başaklar beyazlaşır (erken beyaz başak belirtisi).

⚠️ Nedenleri:

• Nemli toprak, kötü drenaj.

• Enfekteli bitki artıkları.

• Üst üste tahıl ekimi.

🛡️ Mücadele:

• Sağlıklı tohum kullanımı.

• Ekim nöbeti yapılmalı.

• Tohum ilaçlaması: Metalaxyl + Mancozeb, Carboxin + Thiram.

• Gerektiğinde fungisit uygulaması.

🌾 6. Başak Yanıklığı (Fusarium graminearum)

🍃 Belirtileri:

• Başaklarda beyazlama ve kahverengileşme görülür.

• Taneler buruşuk, hafif ve pembe renkli olabilir.

• Ürün mikotoksin (DON, ZEA) içerebilir → insan ve hayvan sağlığı için risklidir.

⚠️ Nedenleri:

• Yağışlı hava koşulları, yüksek nem (%90).

• Art arda tahıl ekimi.

• Aşırı azotlu gübreleme.

🛡️ Mücadele:

• Dayanıklı çeşit kullanımı.

• Bitki artıkları tarladan uzaklaştırılmalı.

• Çiçeklenme döneminde fungisit: Tebuconazole, Prothioconazole, Metconazole.

🌾 7. Arpa Yaprak Lekesi (Rhynchosporium secalis)

🍃 Belirtileri:

• Yapraklarda oval, açık kahverengi, gri merkezli lekeler görülür.

• Lekelerin kenarı koyu kahverengi olup zamanla birleşir.

• Yapraklar erken kurur, dane dolumu azalır.

⚠️ Nedenleri:

• Serin ve nemli hava (15–20°C).

• Enfekteli tohum ve bitki artıkları.

🛡️ Mücadele:

• Dayanıklı çeşit ekimi.

• Tohum ilaçlaması yapılmalı.

• Fungisit: Azoxystrobin, Prothioconazole, Propiconazole.

🌾 8. Mısır Yaprak Yanıklığı (Exserohilum turcicum / Bipolaris maydis)

🍃 Belirtileri:

• Yapraklarda uzun kahverengi lekeler görülür.

• Lekeler birleşerek büyük yanıklık alanları oluşturur.

• Bitki erken kurur, koçan gelişimi zayıflar.

⚠️ Nedenleri:

• Yüksek sıcaklık (25–32°C) ve nem.

• Bitki artıkları, sık ekim.

🛡️ Mücadele:

• Ekim nöbeti, dayanıklı çeşitler.

• Fungisit: Azoxystrobin, Tebuconazole, Propiconazole.

🌾 GENEL ÖNLEMLER (Tüm Tahıl Hastalıkları İçin Ortak)

🌱 Sonuç

Tahıllarda hastalık yönetimi, sadece kimyasal ilaçlamaya değil, bütüncül bir stratejiye dayanmalıdır:

👉 Sağlıklı tohum + münavebe + dayanıklı çeşit + izleme + zamanında mücadele.