Sularda Nitrat Birikimi (Kirliliği) Sebepleri Ve Nedenleri

Sularda Nitrat Birikimi (Kirliliği) Sebepleri ve Nedenleri 💧🧪

Sularda Nitrat (NO_3 birikimi, çevresel ve sağlık açısından ciddi sorunlara yol açan yaygın bir kirlilik türüdür. Nitrat, esas olarak Azot döngüsündeki doğal veya insan kaynaklı dengesizliklerden kaynaklanır.

İşte yeraltı ve yüzey sularında nitrat birikiminin başlıca sebepleri ve nedenleri:

1. Tarımsal Faaliyetler (Başlıca Kaynak)

Nitrat kirliliğinin en önemli ve en büyük kaynağı, modern tarım uygulamalarıdır.

A. Kimyasal Azotlu Gübrelerin Aşırı Kullanımı

• Neden: Çiftçiler, yüksek verim elde etmek amacıyla bitkilerin ihtiyacından daha fazla veya yanlış zamanda Azotlu (üre, amonyum nitrat vb.) gübre kullanırlar.

• Mekanizma: Bitkiler, uygulanan Azotun yalnızca bir kısmını kullanabilir. Fazla Azot, özellikle nitrat (NO_3) formunda, toprakta kolayca çözünür ve yağışlar veya aşırı sulama yoluyla süzülerek (yıkanarak) yeraltı sularına (akiferlere) veya yüzey sularına (nehirler, göller) taşınır.

B. Hayvansal Gübre ve Atık Yönetimi

• Neden: Büyükbaş, küçükbaş ve kanatlı hayvan çiftliklerinden kaynaklanan hayvan gübresi ve sıvı atıkların uygun şekilde işlenmeden veya depolanmadan doğrudan toprağa ya da su kaynaklarına yakın alanlara uygulanması.

• Mekanizma: Hayvan gübresindeki yüksek miktardaki organik Azot ve amonyum, topraktaki mikroorganizmalar tarafından hızla nitrata dönüştürülür. Bu nitrat da yıkanma yoluyla suya karışır.

C. Toprak İşleme Uygulamaları

• Neden: Yoğun toprak işleme (sürme) veya nadasa bırakma gibi uygulamalar, topraktaki organik maddenin hızlı bir şekilde parçalanmasına ve içindeki Azotun nitrat formunda serbest kalmasına neden olur.

2. Kentsel ve Endüstriyel Kaynaklar

Tarımsal kaynaklar kadar büyük olmasa da, kentsel ve endüstriyel atıklar da önemli nitrat kaynaklarıdır.

A. Kanalizasyon ve Fosseptikler

• Neden: İyi arıtılmamış veya yetersiz arıtılmış evsel atık sularının (kanalizasyon) ve sızdıran foseptik çukurlarının kullanımı.

• Mekanizma: İnsan ve hayvan atıklarında yüksek miktarda Azot (üre ve protein) bulunur. Arıtma tesisleri Azotun tamamını uzaklaştıramadığında veya sızdıran foseptiklerden atık yeraltı suyuna karıştığında, bu organik Azot nitrata dönüşür.

B. Endüstriyel Atıklar

• Neden: Bazı endüstriyel süreçler (örneğin patlayıcı, tekstil, gübre veya kimyasal madde üretimi) sonucu oluşan atık suların yeterli işlemden geçirilmeden deşarj edilmesi.

C. Atmosferik Birikim

• Neden: Araç egzozlarından ve fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanan Azot oksitler ($NO_x$), atmosferde çözünerek yağmurla birlikte (asit yağmuru) toprağa ve suya geri döner. Bu Azot, bitkiler tarafından alınmazsa suya karışır.

3. Doğal Nedenler (Arka Plan Seviyeleri)

Daha düşük seviyelerde nitrat birikimi, insan etkisi olmaksızın doğal süreçlerle de gerçekleşir.

• Organik Madde Parçalanması: Ormanlar ve otlaklar gibi doğal ekosistemlerde bile, ölen bitki ve hayvan kalıntılarındaki organik maddenin mikroorganizmalar tarafından parçalanmasıyla bir miktar nitrat doğal olarak oluşur. Ancak sağlıklı ekosistemlerde bu nitrat hızla bitkiler tarafından emilir ve su kirliliğine yol açmaz.

Sonuç

Sularda nitrat birikiminin ana nedeni, Azot döngüsüne insan eliyle aşırı ve kontrolsüz Azot eklenmesidir (başta kimyasal gübreler). Toprağın bitkiler tarafından kullanılandan daha fazla Azotla doyurulması, fazla miktarın yıkanarak içme suyu kaynaklarını ve yüzey sularını kirletmesine neden olur. Bu durum hem çevre sağlığını (ötrofikasyon) hem de insan sağlığını (mavi bebek sendromu) tehdit eder.