Toprak Nedir Ve Nasıl Oluşur?
TOPRAK
Toprağı bitki yetiştirme ortamı olarak düşündüğümüzde şu şekilde tarif etmek müm- kündür: Toprak, kayaların ve organik maddenin yüzyıllar boyunca çeşitli etkenlerle parçalanıp ayrılmasıyla meydana gelmiş, içinde geniş bir canlılar alemini barındıran ve bitkilere durak vazifesi görmesinin yanında, su ve besin maddesi sağlayan bir maddedir. Bir g toprak içerisinde 10000 farklı canlı türü vardır. Diğer bir ifade ile, bir çay kaşı- ğı toprak içerisindeki canlı sayısı yeryüzündeki insan sayısının 1.5 katıdır.
Toprağın Oluşumu
Toprak, kum,kil, mil, humus ve mineral maddelerden oluşur. Bu parçaların hepsi kayaların parçalanması ile oluşur. Gündüz ısınan kayalar genleşir, akşam sıcaklık düştü- ğünde ise tekrar büzüşür. Bu olay kayaların üzerinde çatlaklar oluşturur. Çatlakların içerisine giren su, soğuk mevsimlerde donar ve çatlağı genişletir. Milyonlarca yıldır tekrar- lanan bu olay, sonunda kayaları taşlara, taşları da toprağa dönüştürür. Rüzgarda toprak oluşumuna yardım eder. Rüzgarın yerden kaldırdığı toz parçacıkları kayalara çarpar ve çarpmalar kayaları aşındırır. Bu şekildeki parçalanmalara "mekanik aşınma" denir. Yağmur ve akarsular bazı kayaları ıslatarak çözerler. Kayaların yapısındaki kireç, suyla çözününce kayalar zamanla dayanıklılığını kaybeder ve kırılıp, ufalanır. Bu tür parçalanmaya "kimyasal aşınma" denir.
Toprak altında yaşayan canlıların (tavşanlar, solucanlar, böcekler vb.) açtıkları tünellere su girer ve kayalara ulaşır. Bu ise kayaların çabuk aşınmasını sağlar. Bitki kökleri de kaya çatlaklarına girerek, büyüyüp, gelişirken kayaların parçalanmasına neden olurlar. Canlıların neden olduğu bu tür aşınmaya "biyolojik aşınma" denir.
Toprağın Oluşumuna Etki Eden Faktörler:
1-Ana materyal: Ana materyalin tabiatı toprak oluşu işleminin gidişi üzerinde etki yapar.Ana materyalin kimyasal ve minerolojik yapısı toprağın ayrışma ve parçalanması- na etki yaparak oluşumun yavaş veya hızlı ilerlemesine sebep olur.
2-İklim: Toprak oluşu üzerine etkisi yağış ve ısı şeklindedir. lsı ve yağış toprakta ce- reyan eden fiziksel ve kimyasal olayların hızına etki yaparak toprak oluşuna katkıda bu- lunurlar.
Canlılar: Toprak oluşuna etkileri özellikle bitkilerin iklimle yakından ilgilidir.
Dört ana gurupta toplanırlar. a.Mikro organizmalar b.Bitki örtüsü c.Hayvanlar d.İnsanlar
Topografya: Toprak oluşuna birinci derecede etkileri drenaja,suyun arazi üzerin- deki akışına,erozyona tesiri şeklindedir.İkinci derecede etkisi ise güneş ve rüzgara karşı olan yöneylerdeki arklar nedeniyledir.
Zaman: Diğer faktörler sabit kabul edildiğinde zaman süresi uzadıkça toprakların olgunlaşması da ilerlemektedir. Pratikte horizonların sayısının artması ve kalınlığın faz- lalaşmasıyla toprağın daha fazla olgunlaştığı kabul edilir.
Toprağın Bileşimi
Topraklar başlıca dört ana bileşenden oluşurlar:
- Farklı boyutlardaki mineraller
- Ölmüş bitki ve hayvan artıklarından oluşan organik maddeler
- Açık gözenekleri dolduran su
- Açık gözenekleri dolduran hava
Toprağın kullanımı ve işlevleri bu bileşenlerin miktarına bağlıdır. Örneğin tarım yapmak için elve- rişli bir toprak %45 mineral, % 5 organik mad- de,%25 hava, %25 de su içermelidir. Bütün topraklar oranları belli bir aralık içinde değişen 3 temel fazdan meydana gelir. Bu fazların bir birine göre oranları toprakların genel niteliklerini ve kullanılabilirlik- lerini büyük ölçüde etkiler.
Bunlar;
- Katı faz(mineral ve organik maddeler, canlılar)
- Sıvı faz (toprak suyu) ve
- Toprak havasıdır.
- Sorhocam
- admin@sorhocam.com
💬 ''Toprak Nedir Ve Nasıl Oluşur?'' konu başlığı ile ilgili merak ettiğiniz her şeyi buraya yazabilirsiniz, cevaplamaktan mutluluk duyarız! 😊
