Lavanta Tarımı

Lavanta, geniş tarlaları mor renge boyuyor. Hem endüstriyel işlenebilirliği hem de dekoratif fonksiyonlarıyla topraklarımızda da yetiştiriliyor. Çiçek ve saplarından uçucu yağ elde edilen, sabun, parfüm şeklinde işlenen lavantalar, bunun yanı sıra kurutularak dekoratif aksesuar olarak kullanılmak üzere alıcı buluyor. Kozmetik sanayinin vazgeçilmez hammaddeleri arasında yer alan lavanta bitkileri, içerisinde linalool ve linalil asetat bulundurması ile fark yaratıyor. Lavanta kokusu, sakinleştirici, yatıştırıcı, uyku getirici etki vadediyor. Lavanta yağı uluslararası piyasada en çok rağbet gören uçucu yağlar arasında sayılıyor.

Lavanta Türleri Nelerdir?

Lamiaceae familyasına bağlı bir uçucu yağ bitkisi olan lavanta, Güney Avrupa, Kuzey Afrika ve Akdeniz’de 39 kadar farklı tür sunuyor. Muğla Belediyesi’nin Tıbbi Aromatik Bitkiler Yerel Tohum Merkezi tarafından paylaşılan bilgilere göre, en çok yetiştirilen lavanta türleri: 

• Lavandula angustifolia (Syn. L. officinalis)
• Lavandula x intermedia (Syn. L. hybrida)

olarak sıralanıyor. Lavandula angustifolia, yağ kalitesi en yüksek çeşitken, Lavandula x intermedia ise yağ kalitesi düşük olsa da uçucu yağ oranı yüksek alternatif olarak öne çıkıyor. Lavandula angustifolia’da uçucu yağ ortalaması 2-6 kg/da, Lavandula x intermedia’da 6-12 kg/da olarak ölçülüyor. Lavantalarda yağın kalitesini içerisinde yer alan linalool, linalil asetat ve kafur oranları belirliyor. ISO standartlarına göre lavanta uçucu yağı içinde %0.5 oranında kafur olması gerekiyor. 

Lavandula angustifolia türünün en bilinen 7 çeşit lavantası şöyle isimlendiriliyor: “Sevtopolis”, “Drujba”, “Yubileina”, “Hemus” , “Hebar”,”Raya”ve “Karlovo”. Bu bitkilerin en çok Bulgaristan’da yetiştiğinin altı çiziliyor. 

Lavanta Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır ?

Lavanta yetiştiriciliği nasıl yapılır diye soranlar hem vegatatif hem de generatif üretim ile karşılaşıyor. Vegatatif üretimde, bitkilerden elde edilen çelikler ve köklü sürgünler kullanılıyor. Perlit, kut, torf ve orman toprağı, köklenme toprağı olarak seçilebiliyor. Çelikle üretimde ise köklendirici hormon desteği alınarak köklenme yüzdesi fazlalaştırılıyor. Kış dinlenmesi döneminde, bitki uyanmadan önce alınan çelikler, köklenme ortamına dikiliyor. Generatif üretim ise tohumla yapılıyor. Bazı lavanta türleri tohum vermediği için bu yöntem geçersiz kalabiliyor. Tohum bulunduğunda, tohumun direkt araziye ekilmesi yetiyor. Yabancı ot sorunu, tohum küçüklüğü gibi dezavantajlar göz önüne alındığında, tohum yerine fideden yetiştirme çiftçilerimiz tarafından daha çok tercih ediliyor. 

Peki, lavanta nasıl ekilir?

Lavantalar çok yıllık bitkiler olduğu için derin sürüm sonrası bitkiler arazide yerini alıyor. Diskaro veya tırmık ile düzeltilen toprak, ekim için uygun görülüyor. Eğer tohum ekilecekse, tohum yatağının özenle hazırlanması tavsiye ediliyor. Dikim sonrası can suyu verilerek lavantaların toprağa tutunması kolaylaştırılıyor. 100 x 40 cm, 120 x 50 cm sıra arası ve sıra üzeri aralıklarla lavanta yetiştiriciliği yapılabiliyor. Arazi traktörle işlenmek istendiğinde mesafe 2-3-4 metreye kadar çıkıyor.  Lavanta yetiştiriciliği Türkiye’de en çok; Isparta, Edirne, Çanakkale ve Burdur’da yapılıyor. Akdeniz, Marmara, Ege ve İç Anadolu Bölgeleri’nde de birçok ilde lavanta yetiştiriciliğinin artması için devlet destekli çalışmalar devam ediyor. 

Lavanta Ne Zaman Ekilir ve Hasat Edilir?

Lavantalar, uygun toprak ve iklim koşullarını sağlayan alanlarda ilkbaharda ekiliyor. Tam zaman aralığı soruluyorsa, ortalama mart başı veya mayıs sonu yanıtı alınıyor, bu aylar arasında fide dikimi gerçekleştiriliyor. Olgun fidelerin yaz sonunda bile ekilebileceğinin altı çiziliyor. Lavantaların hasat zamanı yetiştirildiği bölgenin özelliklerine göre değişiyor. Yine Akdeniz Bölgesi baz alınırsa, lavantalar temmuz ayında çiçeklenme evresine ulaşıyor. Bu dönemde hasat yapılabiliyor. Benzinli biçme makineleri hasatta çiftçilerimize yardımcı oluyor. 

Lavanta Yetiştiriciliği İçin Hibe ve Teşvik Var mı? 

21 Kasım 2020 Cumartesi günü, Resmi Gazete’nin 31311 sayılı yayınında yer alan, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Kırsal Kalkınma Destekleri Kapsamında Kırsal Ekonomik Altyapı Yatırımlarının Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (2020/25) konuya açıklık getiriyor. Tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliği yatırımları hibe desteği kapsamında değerlendiriliyor. Hibeye esas projenin alt limitinin 20.000 TL, üst limitinin ise 500.000 TL olduğu biliniyor. Hibe oranı, hibeye esas tutarın %50’si olarak belirleniyor. Söz konusu tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliği yatırımları hakkında resmi gazetedeki tebliğden bilgi alabilirsiniz. 

Lavanta hastalıkları ve zararlıları nelerdir?

Lavanta yetiştiriciliği hastalık ve zararlı açısından çiftçilere zahmet vermiyor. Zaman zaman bitkilerin köklerinde şapkalı mantarlar ve beyaz kök çürüklüğü sorunu görülebiliyor. Bitkilerin üstlerinde ise Septoria lavandulae ve Ophiobulus brachyascus gibi hastalıklar oluşabiliyor.

Lavanta bitkisi bakımı nasıl yapılır?

Lavanta fideleri dikildikten sonra 3-4 kez sulama yapılıyor. Lavanta tarlalarına 2-3 yılda bir ahır gübresi veriliyor. Ayrıca dekara yılda 8 ile 10 kilogram arası N, 3-5 kilogram kadar P2O5 verilmesi bakım için yetiyor. Yabancı ot kontrolü için çapalama dışında başka herhangi bir bakım gereği bulunmuyor. İlk 2 yıl yapılan yabancı otlara karşı çapa sonrası, bitkinin yapısı gereği, ilerleyen yıllarda arazide yabancı ot bitmiyor. Herhangi önemli bir zararlı veya hastalığı olmayan lavanta, yetiştiricilik açısından en avantajlı ekinler arasında sıralanıyor.

Lavanta ne zaman budanır?

Lavanta yetiştiriciliği sırasında en iyi verimin alınabilmesi için lavantalar bir kez ilkbaharda, bir kez de yaz sonunda olmak üzere, yılda iki sefer budanıyor. Böylece düzgün çiçek açmaya devam eden bitkiler odunlaşmıyor.