Aşı Çeşitleri Ve Özellikleri Nelerdir?

Aşıların özellikleri, günlük hayatta ölümcül hastalıkları bile önleyen virüs, bakteri gibi enfeksiyon etkenlerine karşı panzehir olarak kullanılır aşılar. Aşılar; hastalık etken parçaları, çeşitli zehirli maddeler ve zayıflatılmış hastalık virüslerinden oluşur. Vücut aşıyı aldığı zaman antikor üreterek bağışıklık sistemini oluşur. Aşı ile birlikte oluşan antikorlar karşısına gelen maddelere karşı savaş açar ve vücut hastalıklara karşı hazırlıklı hale gelir.

Canlı virüsler, suni ya da doğal tarzda attenüasyonların sonunda elde edilen aşılara canlı aşılar (attenüe) denir. Çiçek aşısının inek hastalığının etkeni gibi zararsız mikroorganizmalarda kullanılan aşı canlı aşılardır. Kolera ve  boğmaca hastalıklarında kullanılan aşılar ise ölü mikropların kullandığı aşılardır. Hastalık yapıcı nitelikleri yok eden aşılar ise mikropların ürettiği zehirleri içeren aşılardır.

 

AŞI ÇEŞİTLERİ

Difteri Aşısı: Günümüzde pek fazla görülmeyen bir hastalık olsa ölümcül olabilecek bir hastalıktır. On senede bir uygulanan bu aşı tetanos ve boğmaca ile birlikte uygulanır. Şeker hastalarında, kötü huylu tümör gibi ağırlık kronik hastalıklarda difteri aşısı uygulanmaması gerekmektedir.

 

Çocuk Felci Aşısı: Çocuk felci hastalığına sebep olan virüsü etkisiz hale getiren canlı türde bir aşıdır. Deri altına enjeksiyon yöntemiyle ya da ağızdan damla şeklinde iki uygulama yöntemi vardır.

 

Kuduz Aşısı: Hayvanlar tarafından ısırılmış kişilere hastalık oluşmaması için yapılan canlı aşıdır. Herhangi bir yan etkisi yoktur ve pahalı bir aşı çeşididir.

 

Kızamık Aşısı: Kızamık çocukluk hastalığı olarak bilinir ve çok tehlikeli boyutlarda nadir görülür. Bronşite, zatürreye, kulak enfeksiyonuna neden olabilir.  Kabakulak ve kızamıkçık aşılarıyla karma şeklinde uygulanır. Aşı uygulandıktan sonra genellikle 5-6 gün kadar kızamık döküntüleri görülür.

 

Kabakulak Aşısı: Tükürük bezlerini etkileyen kabakulak hastalığı çocuklarda görülür ve diğer organlarda da enfeksiyona neden olur. Genellikle 10 yıl bağışıklık sağlar. Kabakulak aşısı yumurta alerjisi olan kişilere uygulanmamalıdır.

 

Kızamıkçık Aşısı: Çocukluk döneminde en hafif geçen enfeksiyon hastalığı olan kızamıkçık gebelik döneminde geçirilen hastalık en büyük tehlikesidir. Nadir olarak birkaç ay sürer ve aşının yan etkileri de hastalık gibi hafif geçmektedir. Yetişkin kadınlarda nadir olarak 2-3 gün eklem ağrıları olabilir.

 

Tetanos Aşısı: Toprakta yaşayan Clostridium tetani, derideki çizik ya da yara sayesinde vücuda girer ve 8-16 gün kuluçka dönemi sonrası tedavi edilmediği takdirde ölümle sonuçlanabilir. Devlet tarafından tetanos aşısı uygulanması zorunlu hale getirilmiştir ve bağışıklık yapıcı etkisi 5 yıldır. Her beş yılda bir uygulanması gerekir. Çöpçüler, toprak yol yapımı, maden, askerlik, çobanlar ve sporcular tetanos hastalığına en sık yakalanan mesleklerdir.

 

Boğmaca Aşısı: En kolay bulaşan enfeksiyon hastalığıdır ve havale nöbetlerine, zatürreye, beyin işlevinde bozukluklara yol açabilir. Hastalık çocuklarda görüldüğünde belirtileri daha ağır olur. Difteri ve tetanos aşısıyla birlikte uygulanır.

 

Verem Aşısı: Verem aşısı dünyada yaygın şekilde görülürken Türkiye'de de görülme sıklığı artmaktadır. Ağız yoluyla verilen verem aşısı yeterli antikor üretemezse aşı, deri içine verilerek uygulanır. Verem aşısı iğneyi deriye birkaç kez batırarak ya da deriyi çizerek uygulanır. Kolun dış yüzeyine uygulanan aşı derinin içine uygulanmalıdır. Aşının tam koruması yoktur fakat hastalığın vücuda yayılmasını engeller.

 

Hepatit Aşısı: Virüs kökenli olan hepatit hastalığı tüm dünyada önemli sağlık sorunudur. Hepatit A, B, C, D, E çeşitleri vardır. Bağışıklık en az 4-5 sene sürer ve bu süreçten sonra yenilenmelidir. Bebeklerde kalçanın üst kısmından uygulanırken yetişkin insanlarda kolun dış yüzeyinden kas içine uygulanır. B virüsüne karşı bağışıklık sistemini tam olarak sağlar.

 

Aşı Yapılmaması Gereken Durumlar

• Kortizon tedavisi görenlerde bağışıklık sistemine karşı vücut antikor üretmesini önlediği için canlı aşı uygulanmamalıdır.
• İshal, ateş, enfeksiyon hastalıkları, gebelik, bebeğin erken doğmuş olması, kalp hastalıkları gibi durumlarda canlı aşı yapılmamalıdır.
• Kötü huylu tümörü olan hastalar antikor üretemediğinden ve anatoksin aşı ya da ölü aşı uygulanması sakıncalıdır.
• Merkezi sinir sistemi hastalığı olan kişilere zayıflatılmış aşılar uygulanırken çok dikkatli olunmalıdır ve boğmaca aşı merkezi sinir sistemi hastalarında kesinlikle uygulanmaz.
• Çocuk felci aşısı sindirim sistemi hastalığı olanlarda uygulanması sakıncalıdır.