Bitkilerde Bor (B) Elementinin Önemi Ve İşlevleri
Bitkilerde Bor (B) Elementinin Önemi ve İşlevleri 🌸⚙️
Bor (B), bitkiler için gerekli olan mikro elementler grubunda yer alır ve az hareketli (immobil) bir elementtir. Bor, bitki tarafından çok az miktarda ihtiyaç duyulmasına rağmen, özellikle hücre duvarı oluşumu, şeker taşınması ve üreme süreçleri için hayati bir düzenleyici rol oynar.
Bor, verim ve kaliteyi doğrudan etkilediği için, noksanlığı tarımda ciddi ekonomik kayıplara yol açabilir.
1. Bor'un Bitkideki Temel İşlevleri
Bor, bitki metabolizmasında üç ana alanda kritik roller üstlenir:
A. Hücre Duvarı Oluşumu ve Yapısal Bütünlük
-
Yapısal Destek: Bor, hücre duvarının temel yapısını oluşturan pektik maddelerle çapraz bağlar kurarak hücre duvarına sağlamlık ve esneklik kazandırır.
-
Sonuç: Yeni büyüyen dokuların, özellikle büyüme noktalarının ve kök uçlarının doğru şekilde gelişmesi için Bor zorunludur.
B. Şeker ve Karbonhidrat Taşınması (Metabolik Rol)
-
Taşıma Mekanizması: Bor, yapraklarda fotosentezle üretilen şekerlerin, bitkinin diğer kısımlarına (meyveler, kökler, tohumlar) taşınmasında (translokasyon) görev alır. Bor, şekerlerle geçici bileşikler oluşturarak taşımayı kolaylaştırır.
-
Sonuç: Bor noksanlığında, yapraklarda şeker birikimi olurken, meyveler ve kökler yeterli besini alamaz ve gelişim geriliği yaşanır.
C. Üreme ve Döllenme (Verim Rolü)
-
Polen Canlılığı: Bor, polen üretimi ve polen tüpünün gelişimi için mutlak gereklidir.
-
Tohum/Meyve Tutumu: Yeterli Bor olmadan polen canlılığını kaybeder veya polen tüpü yumurtalığa ulaşamaz, bu da çiçeklerin dökülmesine ve meyve tutumunun başarısız olmasına neden olur.
D. Hormon ve Enzim Düzenlemesi
-
Hormon Dengesi: Bor, büyüme hormonları (oksin) ve diğer düzenleyicilerin metabolizmasında ve dengesinde rol oynar.
2. Bor Noksanlığı Belirtileri
Bor, bitki içinde az hareketli (immobil) bir elementtir. Bu, bir kez yaşlı dokuya yerleştikten sonra, yeni oluşan büyüme noktalarına taşınamadığı anlamına gelir.
Bu nedenle Bor noksanlığı belirtileri daima en genç yapraklarda ve aktif büyüme noktalarında görülür:
| Noksanlık Belirtisi | Etkilendiği Organ | Açıklama |
| Büyüme Noktalarının Ölümü (Terminale Necrosis) | Sürgün Uçları | En belirgin özelliktir. Yeni çıkan sürgünlerin ve kök uçlarının büyümesi durur ve ölür. |
| Kısa, Kalın ve Kırılgan Yapraklar | Genç Yapraklar | Yeni oluşan yapraklar kalın, koyu yeşil, kıvrık ve kolayca kırılabilir hale gelir. |
| Meyve ve Köklerde İç Kararması | Kökler, Yumrular, Meyveler | Pancar, lahana ve elma gibi ürünlerde meyve veya köklerin iç kısımlarında kahverengi-siyah lekeler ve çürümeler oluşur (Kahverengi Öz). |
| Kötü Döllenme | Çiçekler | Çiçekler döllenmeden dökülür, meyve tutumu azalır veya hiç olmaz. |
3. Bor Alımını Engelleyen Faktörler
Bor noksanlığı, sıklıkla aşağıdaki koşullarda görülür:
-
Kumlu Topraklar: Bor, anyonik (negatif yüklü) bir element olduğu için kumlu, organik maddesi düşük topraklarda yıkanma ile kolayca kaybolur.
-
Yüksek pH (Alkali Topraklar): Toprak pH'ı 6.5'in üzerine çıktığında, Bor'un çözünürlüğü ve bitki tarafından alınabilirliği ciddi ölçüde azalır.
-
Kuraklık: Bor, bitki köklerine esas olarak su ile (Kütle Akışı) taşınır. Kuraklık dönemlerinde su alımı azaldığından, Bor alımı da düşer ve noksanlık belirtileri artar.
4. Bor Takviyesi Nasıl Yapılmalıdır?
Bor, bitkiye doğru dozajda ve zamanda verilmelidir, çünkü fazla Bor toksik olabilir.
-
Toprak Uygulaması: Boraks, Borik Asit veya Sodyum Tetraborat gibi suda çözünen Bor bileşikleri, ekim öncesinde toprağa karıştırılarak uygulanır. Kumlu topraklarda, yıkanmayı önlemek için dozaj düşük tutulmalı ve uygulama sıklığı artırılmalıdır.
-
Yapraktan Uygulama: Çiçeklenme ve meyve tutumu öncesi Bor ihtiyacı en yüksek seviyededir. Noksanlığı gidermek veya önlemek için, çiçeklenme öncesi ve meyve tutumu sonrası yapraktan uygulama çok etkilidir.
Bor uygulamalarında daima toprak ve yaprak analizi sonuçları dikkate alınmalı, çünkü Bor'un noksanlık ve toksisite aralığı oldukça dardır.