Fosfor Gübrelemesi Nasıl Yapılır?
🧪 Fosfor Gübrelemesi Nasıl Yapılır?
Fosfor (P), bitkiler için azot (N) ve potasyum (K) ile birlikte en önemli üç makro besin elementinden biridir. Bitkilerin enerji transferinde, kök gelişiminde ve çiçeklenme/meyve tutumunda kritik bir rol oynar. Fosfor, toprakta çok yavaş hareket ettiği için gübreleme zamanı ve yöntemi büyük önem taşır.
Doğru fosfor gübrelemesi, toprak analizine dayalı olarak yapılmalı ve genellikle ekim/dikim öncesinde uygulanmalıdır.
1. 🔍 Fosfor İhtiyacının Belirlenmesi
Fosfor gübrelemesine başlamadan önce, toprağın mevcut durumu kesinlikle tespit edilmelidir.
-
Toprak Analizi: Fosforun topraktaki miktarı, $\text{pH}$ düzeyi ve organik madde içeriği analiz edilerek bitkinin alabileceği fosfor miktarı belirlenir. Topraktaki toplam fosforun çok az bir kısmı bitkiler için kullanılabilir durumdadır.
-
Bitki Analizi (Gözlemsel): Fosfor eksikliği, bitkide morarma ve büyümede duraklama ile kendini gösterir. Yapraklar ve gövde, özellikle soğuk havalarda, koyu kırmızımsı mor bir renk alır.
-
Gelişim Dönemi: Bitkiler, özellikle köklenme, fide dönemi ve çiçeklenme başlangıcında en yüksek fosfor ihtiyacını gösterir.
2. 🧂 Yaygın Kullanılan Fosfor Gübreleri
Fosfor gübreleri, içerdikleri {P}2\{O}5 yüzdesine ve çözünürlüklerine göre farklılık gösterir.
| Gübre Adı | Fosfor İçeriği (P2O5 olarak) | Özellikleri |
| Diamonyum Fosfat (DAP) | %46 - %48 | Hem yüksek oranda Fosfor hem de Azot içerir. Çok yaygın kullanılır. |
| Monoamonyum Fosfat (MAP) | %48 - %61 | Azot içeriği DAP'tan daha düşüktür; sulama sistemleri (fertigasyon) için uygundur. |
| Triple Süper Fosfat (TSP) | %45 - %46 | Yüksek Fosfor içeriği, Azot veya Potasyum içermez. |
| Süper Fosfat (SSP) | %18 - %20 | Düşük Fosfor içeriği, önemli miktarda Kalsiyum ve Kükürt içerir. |
3. 🎯 Uygulama Zamanı ve Yöntemleri
Fosfor, toprakta kolayca hareket etmediği için doğru yere ve doğru zamanda verilmesi hayati önem taşır.
A. Uygulama Zamanı
-
Ekim/Dikim Öncesi (Taban Gübrelemesi): Fosfor gübrelemesi genellikle tek seferde ve ekim/dikimden hemen önce yapılmalıdır. Fosfor toprakta sabitlendiği için, en verimli kullanım, bitkinin köklerinin henüz gelişmekte olduğu başlangıç aşamasıdır.
-
Erken Büyüme Dönemi: Bitkinin ilk köklenmesini ve fide gelişimini desteklemek için bu dönemde fosforun kök bölgesine yakın olması önemlidir.
B. Uygulama Yöntemleri
-
Bantlama (Şerit Uygulama): Fosfor gübresinin tohumun veya fidenin yanına ve hafifçe altına, dar bir şerit halinde verilmesidir. Bu, fosforun toprağa bağlanma riskini azaltır ve köklerin gübreye kolayca ulaşmasını sağlar. Fosfor için en etkili uygulama yöntemidir.
-
Serpme ve Karıştırma (Yüzey Uygulaması): Gübrenin tüm tarlaya serpilip daha sonra toprak işleme ile karıştırılması. Bu yöntem, fosforun toprakla daha fazla temas etmesi nedeniyle verimliliği düşüktür ve genellikle ekim öncesi büyük hacimli gübrelemelerde kullanılır.
-
Fertigasyon (Damla Sulama ile): Suda yüksek oranda çözünür fosfor gübrelerinin (MAP, Potasyum Fosfatlar) sulama suyuyla birlikte verilmesidir. Bu, özellikle sebze ve meyve bahçelerinde sık tercih edilir.
-
Yapraktan Uygulama: Fosforun yapraktan alımı zor olduğundan, bu yöntem genellikle eksiklik acilse ve hızlı bir destek gerekiyorsa kullanılır. Ana gübreleme yöntemi olmamalıdır.
4. ⚠️ Fosfor Sabitlenmesi Sorunu (Fiksasyon)
Fosforun etkinliğini azaltan en büyük sorun toprakta sabitlenmesidir (fiksasyon).
-
Asidik Topraklar ({pH} < 6.0): Fosfor, Demir ({Fe}) ve Alüminyum ({Al}) ile tepkimeye girerek çözünmez bileşikler oluşturur.
-
Alkali Topraklar ({pH} > 7.5): Fosfor, Kalsiyum ({Ca}) ile tepkimeye girerek çözünmez Kalsiyum Fosfatları oluşturur.
Çözüm: Fosfor kaybını en aza indirmek için gübrelemenin toprak analizine göre yapılması ve fosforun sadece bitkinin ilk köklenme döneminde ihtiyaç duyduğu kadarının, mümkünse bantlama yöntemiyle, kök bölgesine yakın verilmesi esastır. Organik madde miktarını artırmak da fosforun fiksasyonunu azaltmaya yardımcı olabilir.