Şap Hastalığını Nasıl Anlarız?

Şap hastalığı (Foot-and-Mouth Disease - FMD), özellikle sığır, koyun, keçi ve domuz gibi çift tırnaklı hayvanlarda görülen, oldukça bulaşıcı ve hızlı yayılan viral bir hastalıktır. Hastalığın teşhisi, öncelikle hayvanlarda gözlemlenen belirgin klinik belirtiler yoluyla konulur.

Şüpheli bir durumda derhal bir veteriner hekime başvurulması ve resmi kurumlara (Tarım ve Orman Bakanlığı) bildirim yapılması zorunludur.

🐂 Hayvanlardaki En Belirgin Belirtiler

Şap hastalığının hayvanlarda nasıl anlaşılacağına dair en kritik ipuçları, vücudun üç ana bölgesinde (ağız, ayak ve meme) ortaya çıkan yaralardır.

1. Yüksek Ateş ve Genel Durum Bozukluğu

• Hastalık, aniden yüksek ateş ($40-41^\circ\text{C}$ civarı) ile başlar.

• Hayvanlarda halsizlik, iştahsızlık, titreme ve isteksizlik gözlenir.

• Süt veren hayvanlarda süt veriminde ani ve ciddi düşüş yaşanır.

2. Ağız Lezyonları (Yaraları)

• Aşırı Salya Akıntısı: Ağız içinde oluşan ağrılı yaralar nedeniyle hayvan yutkunamaz ve ağzından ipliksi, köpüklü ve yoğun salya akar.

• Vezikül Oluşumu: Dil, dudaklar, yanakların iç yüzeyi ve damakta içi sıvı dolu kesecikler (veziküller/kabarcıklar) oluşur. Bu kesecikler kısa sürede patlar ve yerine kırmızı, çiğ ve ağrılı yaralar (erozyonlar) bırakır.

• Bu yaralar, hayvanların yemek yemesini ve su içmesini zorlaştırır.

3. Ayak Lezyonları (Yaraları)

• Topallık: Tırnak aralarında ve tırnak etlerinde veziküller ve yaralar oluşur. Bu yaralar şiddetli ağrıya neden olduğu için hayvanlar topallayarak yürür veya uzun süre yatma eğilimi gösterir.

• Tırnak Düşmesi: İlerlemiş vakalarda enfeksiyon ve doku hasarı nedeniyle tırnaklar düşebilir.

4. Meme Lezyonları

• Özellikle sağım yapılan ineklerde meme başlarında su toplamaları ve yaralar (veziküller) oluşabilir. Bu durum, ikincil enfeksiyonlara (mastitis) yol açabilir ve sağımı son derece ağrılı hale getirir.

🔬 Kesin Tanı ve Teşhis

Klinik belirtiler, şap hastalığından şüphelenmek için yeterli olsa da, kesin tanı ve virüsün serotipinin belirlenmesi için laboratuvar testleri şarttır:

1. Örnek Toplama: Veteriner hekim tarafından hayvandan salya, kan, vezikül sıvısı veya doku örnekleri alınır.

2. Laboratuvar Testleri: Alınan örnekler, virüsün varlığını ve tipini belirlemek amacıyla ELISA veya PCR gibi moleküler yöntemlerle incelenir.

Önemli Not: Koyun ve keçilerde hastalığın belirtileri sığırlara göre genellikle daha hafif seyreder. Belirtiler bazen sadece topallık şeklinde veya ağızdaki küçük yaralar olarak görülebilir, bu da teşhisi zorlaştırabilir.

👨 İnsana Bulaşma Durumu

Şap hastalığı, hayvanların birincil hastalığıdır. İnsana bulaşma (zoonoz) son derece nadir ve genellikle hafif seyreder. İnsanda görülürse, belirtiler çoğunlukla şunlardır:

• Hafif ateş ve halsizlik

• Nadiren ağız, el ve ayaklarda su toplamış kabarcıklar veya yaralar (Çocuklarda daha sık görülür).

İnsandan insana bulaşma ise yok denecek kadar azdır.

Şap hastalığından şüpheleniyorsanız, hem hayvan sağlığı hem de ekonomik kayıpları önlemek için zaman kaybetmeden yetkili makamlara başvurmanız en doğru adımdır.