Eriophyoidea (Akar) Nedir?
Eriophyoidea, halk arasında'tomurcuk akarları' veya'gal akarları' olarak bilinen, bitkilere özgü ve çok küçük boyutlu bir akar üst ailesidir. Boyutları ve bitkilerde yol açtıkları ilginç deformasyonlar nedeniyle tarım ve bahçecilikte büyük sorunlara yol açabilirler.
İşte Eriophyoidea akarlarının tanımı, bitkilere verdikleri zararlar ve en önemli konukçuları:
🔬 Eriophyoidea (Akar) Nedir?
Eriophyoidea akarları, diğer akarlardan (örneğin Kırmızı Örümcekler) temel bir farklılığa sahiptir:
-
Boyut: Ortalama 0.1 ila 0.3 mm boyutlarında oldukları için çıplak gözle görülemezler.
-
Vücut Şekli: Vücutları silindirik, kama veya solucan şeklindedir.
-
Bacak Sayısı: En ayırt edici özellikleri, sadece iki çift bacağa sahip olmalarıdır (diğer akarlarda dört çift bacak bulunur).
-
Yaşam Alanı: Kışları tomurcuklarda veya kabuk altlarında geçirirler.
Bu akarlar bitki dokularında yaşar ve beslenirler; bu da bitkinin büyüme şeklini değiştiren çeşitli deformasyonlara neden olur.
🌳 Eriophyoidea’nın Bitkilere Verdiği Zararlar
Eriophyoidea, bitki hücrelerinin öz suyunu emerek beslenir. Zararın şekli, akarın türüne ve bitkinin tepkisine bağlı olarak farklılık gösterir.
1. Gal Oluşumu (Galle)
En yaygın ve belirgin zarardır. Bitki, akara karşı savunma mekanizması olarak dokuyu aşırı büyütür.
-
Görünüm: Yaprak yüzeyinde anormal, pütürlü, siğile benzer çıkıntılar veya ceplere benzeyen şişlikler oluşur. (Örn: Ceviz yaprağı gal akarı).
-
Sonuç: Bu galler, bitkinin fotosentez yapma yeteneğini azaltır ve meyve tutumunu olumsuz etkileyebilir.
2. Paslanma (Russeting) ve Bronzlaşma
Bazı türler, yaprak veya meyvelerin yüzeyini beslenmeleri sonucu kahverengi, paslı bir görünüme dönüştürürler.
-
Görünüm: Özellikle narenciye veya armut meyvelerinde, meyve kabuğu kalınlaşır, sertleşir ve paslanmış gibi bir renk alır.
3. Deformasyon ve Cüceleşme
Akarlar, henüz açılmamış tomurcuklarda ve genç sürgünlerde beslenerek bitkinin normal gelişimini bozar.
-
Belirtiler: Yaprakların anormal şekilde kıvrılması, buruşması, katlanması veya genç sürgünlerin cüce kalması ve düğümlenmesi (cadı süpürgesi görünümü) sıkça görülür.
4. Erineum (Keçelenme)
Özellikle bağlarda görülen bu durumda, yaprağın alt yüzeyinde anormal derecede yoğun ve kalın tüy oluşumu (keçe görünümü) meydana gelir.
🍇 Eriophyoidea'nın Önemli Konukçuları
Eriophyoidea’nın birçok türü, farklı bitki gruplarına özelleşmiştir. Tarımsal açıdan en kritik konukçu bitkiler şunlardır:
| Konukçu Bitki | Zararlı Örneği | Zarar Tipi |
| Zeytin | Zeytin pamuklusu akarı (Aceria oleae) | Yaprak ve sürgünlerde deformasyon ve pamuksu görünüm. |
| Bağ (Asma) | Bağ yaprak akarı (Calepitrimerus vitis) | Yapraklarda paslanma, erken dökülme ve cüceleşme. |
| Bağ (Asma) | Bağ uyuzu akarı (Colomerus vitis) | Yapraklarda keçe (erineum) oluşumu ve gal. |
| Ceviz | Ceviz gal akarı (Aceria erinea) | Yapraklarda bariz, pütürlü gal oluşumları. |
| Meyve Ağaçları | Armut tomurcuk akarı (Eriophyes pyri) | Tomurcukların zarar görmesi ve meyvelerde deformasyon. |
| Narenciye | Narenciye pas akarı (Phyllocoptruta oleivora) | Meyve kabuğunda paslanma ve renk değişimi. |
| Fındık | Fındık tomurcuk akarı (Phytoptus avellanae) | Tomurcukların şişmesi, verimin düşmesi. |
🛡️ Mücadele Yöntemleri
Eriophyoidea ile mücadele zordur çünkü akarlar gal içinde veya tomurcuk pullarının altında korunur.
-
Kültürel Mücadele:
-
Budama: Erken ilkbaharda şişkin veya deforme olmuş tomurcukları ve sürgünleri toplayıp yakarak imha etmek, popülasyonu azaltır.
-
Gözlem: Tomurcuk açılmadan hemen önce aktif takip önemlidir.
-
-
Kimyasal Mücadele:
-
Zamanlama: En etkili ilaçlama zamanı, akarların kışlak yerlerinden çıkıp yeni sürgünlere göç etmeye başladığı ilkbahar başında, tomurcukların kabardığı dönemdir.
-
Kükürt ve Yağlar: Kükürt bazlı akarisitler ve kışlık yağlar, ilkbahar döneminde yaygın olarak kullanılır. Kükürt, akarlar için doğal bir zehirdir.
-
Akarisitler: Farklı etki mekanizmasına sahip, özellikle Eriophyid akarlarına etkili olan ruhsatlı akarisitler kullanılmalıdır.
-