Bitki Ishahı - Eksik Baskınlık Ve Eş Baskınlık Nedir?

Bazı özelliklerin ortaya çıkmasında genlerden biri diğerine tam baskın değildir. Bu nedenle F1 dölünde her iki genin özelliği arasında bir fenotip ortaya çıkar. Buna eksik baskınlık denir.

Endülüs tavuklarında beyaz tüylülük geni (Eb) ve siyah tüylülük geni (ES) eksik baskın genlerdir. Bunlarda beyaz renkli bir erkek (EB EB) ile siyah renkli bir dişinin (Es Es) çiftleşmesi sonucu oluşan tüm yavrular mavi renkli (EB ES) olur. İki mavi bireyin çiftleşmesinden elde edilen F2 dölünde üç farklı fenotip ortaya çıkar. Bunlar 1:2:1 oranında siyah, mavi ve beyaz renkli bireylerdir.

Eş baskınlıkta iki alel, fenotipi bağımsız olarak etkiler. Heterozigot durumda her iki alel de etkisini gösterir. Bu nedenle eş baskınlıkta, eksik baskınlıkta olduğu gibi ara bir fenotip meydana gelmez.

Eş baskınlığa insanlardaki MN kan grubu örnek olarak verilebilir. Bu sistemde M,N ve MN olmak üzere üç çeşit kan grubu vardır. Bu kan gruplarının ortaya çıkmasında bir gen çifti(M ve N) etkilidir. M kan grubundan olan bireylerin genotipi MM iken N kan grubundan olan bireylerin genotipi NN'dir. Heterozigotluk durumunda MN kan grubu ortaya çıkmaktadır. MN fenotipi, M ve N fenotipleri arasında bir ara fenotip değildir.