Hastalık Salgını - Epidemiyoloji

Epidemiyoloji

Hastalıkların bir bitkiden başlayarak diğer bitkilere sirayet etmesi ve giderek bunun bir kesime, bölgeye ve hatta yurt çapında yayılması olayına “epidemi”, bu işlerle uğraşmaya da “epidemiyoloji” denir. Hastalıkların bir bitkiden veya bitkilerden başlayarak diğer bitkilere doğru yayılması, o hastalık etmeninin yayılış şekli ve miktarı bireysel olarak tarımsal işletmeleri ilgilendirdiği gibi, genelde ülke tarımı ve ekonomisi içinde önemli bir konudur. Eğer hastalık bir işletme bünyesinde bir veya birkaç bitkide meydana çıkıyorsa, bunun herhangi bir önemi olmayabilir.

Ancak giderek diğer bitkilere sirayet ediyor ve işletmedeki bütün bitkileri sarma tehlikesi gösteriyorsa, bu işletme için hayati öneme haizdir. Aynı durum bir veya birkaç işletmede meydana gelmişse yurt ekonomisi için fazla önemsenmeyebilir. Ancak bir kesimi, giderek bir bölgeyi kapsamı içine alıyor ve hatta yurt sathına yayılma belirtisi taşıyorsa, buda ülke ekonomisi için büyük önem arz eder. Epidemiler belirli zamanlarda ve yıllarda ortaya çıkabilir.

Epideminin meydana gelmesinde konukçu bitkilerin, patojenin ve hepsinden çok çevre koşullarının etkisi vardır. Çevre koşulları içinde sıcaklık, yağış ve nem faktörü en başlıca rolü oynar. Buna bilinçsiz uygulamaların, bazen ekonomik nedenlerin sebebiyet verdiği (bir çeşidin, diğerlerine göre daha fazla talep edilmesi, yetiştiriciye gelir getirmesi gibi) mono kültür yetiştirme metotları (tek taraflı bitki yetiştiriciliği veya aynı alanda devamlı tek bitki yetiştirme) çanak tutar.

Ülkemizde en çok virüs hastalıklarının epidemisi görülür. Domateslerde, hıyarlarda, kavun ve karpuzlarda büyük kayıplara yol açar. Bunun yanında sene içinde birkaç döl verebilen fusarium ve alternatia gibi fungusların fideliklerde ve tarladaki zayiatları fazladır. Yılda bir kez döl veren funguslarda ise etki, yıllar içinde kendisini gösterir. Epidemilere bir hastalık etmeni etken olduğu gibi, birden fazla hastalık etmeni de sebep olabilir. Etmen sayısının artması epideminin şiddetini arttırır.

Kaynak: Genel Sebzecilik Kitabı Prof. Dr. Atila Günay