Antraknoz (Colletotrichum Spp) Hastalığı Nedir?
Antraknoz (Colletotrichum Spp) Hastalığı
Antraknoz, birçok kültür bitkisinde görülen yaygın bir fungal hastalık grubudur. Etmeni genellikle Colletotrichum türleri (ör. Colletotrichum lindemuthianum, C. gloeosporioides, C. truncatum) olup; fasulye, mercimek, nohut, domates, salatalık, pamuk, üzüm, turunçgiller, mango ve pek çok sebze-meyvede görülür.
🔍 Belirtiler
-
Yapraklarda: Küçük, kahverengi-siyah lekeler; bazen merkezleri gri, kenarları koyu renkli.
-
Sürgünlerde / Gövde: Uzunlamasına koyu lekeler, çatlaklar, gövde zayıflaması.
-
Meyve / Bakla: Dairesel, çökük, koyu renkli lekeler → nemli havada pembe-turuncu spor yastıkçıkları oluşur.
-
Şiddetli enfeksiyon → meyve çürümesi, bakla ve yaprak dökümü, verim kaybı.
🌡️ Hastalık Koşulları
-
Ilık ve nemli iklim (20–28 °C).
-
Yaprakların ve meyvelerin uzun süre ıslak kalması (yağmur, çiğ, üstten sulama) hastalığı artırır.
-
Tohumla, bitki artıklarıyla ve rüzgarla taşınır.
🛠️ Mücadele Yöntemleri
1. Kültürel Önlemler
-
Hastalıksız ve sertifikalı tohum/fidan kullanmak.
-
Ekim nöbeti yapmak (3 yıl aynı yerde aynı ürün ekilmemeli).
-
Hasattan sonra bitki artıklarını imha etmek.
-
Sık ekimden ve üstten sulamadan kaçınmak.
-
Serada havalandırmayı artırmak.
-
Dayanıklı çeşitleri tercih etmek (özellikle fasulye, nohut, mercimekte önemlidir).
2. Kimyasal Mücadele
-
Tohum ilaçlaması → (thiram, carbendazim, benomyl vb.)
-
Yaprak ve meyve koruma amaçlı fungisitler:
-
Bakırlı preparatlar (Bakır oksiklorür, Bordo bulamacı)
-
Strobilurin grubu (Azoxystrobin, Pyraclostrobin)
-
Triazol grubu (Tebuconazole, Propiconazole, Difenoconazole)
-
İlaçlar erken dönemde koruyucu olarak uygulanmalı, hastalık başladıktan sonra tedavisi zordur.
3. Biyolojik Mücadele
-
Trichoderma harzianum, Bacillus subtilis gibi biyokontrol ajanları.
-
Doğal olarak antagonistik mikroorganizmalar kullanılabilir.
📌 Özet: Antraknoz → nem + sıcaklık + hassas çeşit = hızlı salgın. Bu yüzden erken dönemde kültürel önlemler + tohum ilaçlaması + koruyucu fungisit kullanımı çok önemli.
📊 Bitki Bazında Antraknoz Yönetim Planı
| Bitki | Belirtiler | Kültürel Önlemler | Kimyasal Mücadele (örnek etken maddeler) |
|---|---|---|---|
| Fasulye (C. lindemuthianum) | Yaprak damarları boyunca koyu kahverengi lekeler, baklalarda çökük siyah lekeler | Sertifikalı tohum, ekim nöbeti (3 yıl), bitki artıklarını yok et | Tohum ilaçlaması: Thiram, Carbendazim; Tarla: Azoxystrobin, Difenoconazole |
| Nohut / Mercimek (C. truncatum) | Gövde ve baklada siyah nekrotik lekeler, kuruma | Nöbet + hasat artıkları imhası, dayanıklı çeşitler | Propiconazole, Mancozeb, Bakırlı preparatlar |
| Domates (C. coccodes) | Meyvede çökük, dairesel koyu lekeler; nemde pembe spor yastıkları | Hastalıksız fide, serada havalandırma, damla sulama | Azoxystrobin, Pyraclostrobin, Bakır oksiklorür |
| Salatalık / Kabakgiller (C. orbiculare) | Yaprakta küçük yuvarlak lekeler, meyvede çökük siyah lekeler | Ekim nöbeti, yaprak ıslaklığını azaltma, alttan sulama | Tebuconazole, Chlorothalonil, Bakırlı fungisitler |
| Üzüm Bağı (C. gloeosporioides) | Salkımda kahverengi çökük lekeler, tane çürümesi | Budama + havalandırma, hastalıklı salkımları yok et | Difenoconazole, Azoxystrobin, Bakır hidroksit |
| Mango / Turunçgil (C. gloeosporioides) | Meyve üzerinde çökük siyah lekeler, depoda çürüme | Ağaç taçlarında havalandırma, hasattan sonra sıcak su uygulaması | Prochloraz, Azoxystrobin, Bakırlı preparatlar |
🌱 Genel Strateji
-
Tohum / Fide aşaması → mutlaka ilaçlı ve sağlıklı olmalı.
-
Vejetatif dönem → yaprakların uzun süre ıslak kalmasını engelle.
-
İlk belirtiler → koruyucu fungisitlerle başla.
-
Hasat sonrası → bitki artıklarını temizle, derin sürüm yap.
📆 Antraknoz Mücadele Takvimi
| Ay / Dönem | Yapılacak İşlemler | Açıklama |
|---|---|---|
| Ocak – Şubat | Tarla hazırlığı, toprak işlemesi | Önceki yılki bitki artıklarını imha et, derin sürüm yap. |
| Mart – Nisan (ekim/dikim öncesi) | Tohum ilaçlaması (thiram, carbendazim) | Hastalığın tohumla taşınmasını engeller. |
| Nisan – Mayıs (çıkış dönemi) | Hastalıksız fide kullan, sık ekimden kaçın | Bitkiler arasında hava dolaşımı sağlanmalı. |
| Mayıs – Haziran (vejetatif gelişme) | Düzenli tarla kontrolü, yaprak ıslaklığını azalt | Damla sulama tercih edilmeli, üstten sulama yapılmamalı. |
| Haziran – Temmuz (ilk belirtiler) | 1. ilaçlama (Azoxystrobin, Bakır oksiklorür, Difenoconazole) | Yapraklarda ilk lekeler görüldüğünde başlanmalı. |
| Temmuz – Ağustos (hastalık yayılım dönemi) | 2. ve 3. ilaçlama (15–20 gün arayla, farklı etki mekanizmalı fungisitlerle) | Hastalık yoğun ise strobilurin + triazol kombinasyonları etkili. |
| Ağustos – Eylül (hasat dönemi) | Hasat sırasında hastalıklı meyveleri ayır | Depoda çürüme riskini azaltır. |
| Eylül – Ekim (hasat sonrası) | Hasat artıkları imhası, tarlanın derin sürümü | Spor kaynaklarını azaltır, gelecek yıl bulaşmayı önler. |
| Kasım – Aralık | Dinlenme dönemi, planlama | Yeni sezon için dayanıklı çeşit seçimi ve ekim nöbeti planlanır. |
🌱 Önemli Notlar
-
Fasulye / nohut / mercimek → tohum ilaçlaması özellikle kritik.
-
Domates / salatalık → serada havalandırma + damla sulama şart.
-
Bağ (üzüm) → budama artıkları yakılmalı, kış budamasında hijyene dikkat edilmeli.
-
Meyve ağaçları (mango, turunçgil) → hasattan sonra sıcak su veya fungisit daldırma uygulamaları yapılabilir.