🔥 Bakteriyel Yanıklık: Xanthomonas phaseoli

Xanthomonas phaseoli (güncel bilimsel adlandırmasıyla genellikle Xanthomonas\ axonopodis\ pv.\ phaseoli ve Xanthomonas\ phaseoli\ pv.\ phaseoli) fasulye ve diğer baklagillerin (Phaseolus cinsi) yapraklarında, gövdelerinde ve tohumlarında ciddi hasara yol açan, karantinaya tabi tutulabilen ve yıkıcı olabilen bir bakteriyel yanıklık hastalığıdır.

Hastalık, fasulye üretiminde verimi ve pazar değerini büyük ölçüde düşürür.

1. 🦠 Hastalığın Etmeni ve Etkilediği Bitkiler

A. Etmen: Xanthomonas phaseoli

• Bu bakteri, Gram-negatif ve çubuk şeklindedir.

• Enfekte ettiği bitkilerde yaralardan sızan sarımsı bir akıntı (ekşuda) üretmesiyle karakterize edilir.

B. Konukçular

• Başlıca konukçusu fasulye (kuru fasulye, taze fasulye, barbunya vb.) ve diğer Phaseolus türleridir.

• Bazen diğer baklagilleri de enfekte edebilir.

2. 🔍 Belirtileri (Bakteriyel Yanıklık)

Hastalık, bitkinin tüm toprak üstü kısımlarında belirti gösterir.

A. Yaprak Belirtileri

• Islak Görünümlü Lekeler: Yapraklarda ilk olarak küçük, yağlı (sulu) görünümlü, düzensiz şekilli lekeler belirir.

• Nekroz ve Kahverengileşme: Bu lekeler zamanla büyür ve kahverengi-nekrotik (ölü) alanlara dönüşür. Lekelerin etrafı genellikle parlak sarı bir hale ile çevrilidir.

• Yanık Görünümü: Ciddi enfeksiyonlarda, lekeler birleşerek yaprağın geniş alanlarının kararmasına ve kurumasına neden olur, bu da yaprağa'yanmış' görünümü verir (dolayısıyla hastalığın adı yanıklıktır).

B. Gövde ve Sap Belirtileri

• Kırmızı-Kahverengi Çizgiler: Gövdelerde ve yaprak saplarında kırmızı-kahverengi renkte, uzunlamasına çizgiler (yaralar/kanserler) oluşabilir. Bu yaralar, bitkinin su ve besin taşıma sistemini tıkayabilir.

C. Tohum Belirtileri

• Enfeksiyon Kaynağı: En kritik belirti, baklaların enfekte olmasıdır. Baklaların üzerinde yağlı görünümlü lekeler oluşur. Bu lekeler ilerleyerek baklanın içindeki tohumlara geçer.

• Hastalığın Taşıyıcısı: Bakteri, tohumun içinde veya üzerinde kalarak bir sonraki ekim sezonuna taşınır. Enfekte tohumlar, hastalığın uzak mesafelere yayılmasının başlıca kaynağıdır. Tohumlar buruşuk, renksiz veya lekeli görünebilir.

3. 🌡️ Yayılma Yolları ve İdeal Koşullar

Hastalık, çevresel faktörler ve kültürel uygulamalarla hızla yayılır.

• Yayılma Kaynağı: En önemli yayılma kaynağı, bakteriyi taşıyan enfekte tohumlardır.

• Giriş Kapıları: Bakteri, bitkiye yaralardan (böcek hasarı, rüzgar, aletler) veya doğal açıklıklardan (stomalardan) girer.

• İdeal Koşullar: $Xanthomonas$ için optimal sıcaklık 25 {C} ila 30 {C} arasındadır. Yüksek nem ve yağmurlu hava, bakteri popülasyonunun hızla artması ve sağlıklı bitkilere yayılması için ideal ortamı yaratır. Rüzgâr ve sıçrayan yağmur damlaları, bakterinin bir bitkiden diğerine taşınmasında ana rolü oynar.

4. 🛡️ Mücadele ve Korunma Yöntemleri

Bakteriyel hastalıkların tedavisi zor olduğundan, mücadele koruyucu önlemlere odaklanır.

A. Kültürel ve Önleyici Tedbirler

1. Sertifikalı Tohum Kullanımı: Hastalıksız, sertifikalı tohumluk kullanmak, enfeksiyonu baştan önlemenin en önemli yoludur.

2. Ekim Nöbeti: $Xanthomonas$ mantarı toprakta sınırlı bir süre hayatta kalabildiği için, enfekte arazide en az 3 yıl baklagil ekiminden kaçınılmalıdır.

3. Tarla Temizliği: Hasat sonrası bitki kalıntıları mutlaka tarladan uzaklaştırılmalı veya derine gömülmelidir.

4. Sulama Yöntemi: Yaprakları ıslatan baş üstü sulama yerine, damla sulama gibi yaprakları kuru tutan yöntemler tercih edilmelidir.

5. Alet Temizliği: Tarla işleme aletleri, sağlıklı alanlara geçmeden önce dezenfekte edilmelidir.

B. Kimyasal Mücadele

• Bakterisitler: Bakır içerikli bileşikler (örneğin Bordo bulamacı), enfeksiyonun yayılmasını yavaşlatmak amacıyla bitkilere koruyucu olarak uygulanabilir. Uygulama, belirtiler görülmeye başladığında veya yağmurlu, sıcak dönemlerde yapılmalıdır. Kimyasal mücadelede tam kontrol sağlamak genellikle zordur.