Hanım Döşeği Nedir? (Euphorbia Prostrata)

🌿 Hanım Döşeği Nedir? (Euphorbia prostrata)

Hanım Döşeği (veya Yere Yayılan Sütleğen, Prostrata Sütleğen), bilimsel adıyla Euphorbia prostrata olarak bilinen, Sütleğengiller (Euphorbiaceae) familyasına ait, genellikle tek yıllık otsu bir bitki türüdür.

Bu bitki, özellikle yere yatık (prostrata) büyüme şekli ve gövdelerinin ve yapraklarının kırmızı-mor renge dönme eğilimi ile tanınır. Çim alanlar, kaldırımlar ve bozulmuş topraklarda yaygın olarak görülen bir yabani ottur.

1. 🔬 Özellikleri

Hanım Döşeği'nin belirgin morfolojik özellikleri şunlardır:

• Büyüme Şekli: Tek yıllık bir bitkidir. Gövdeleri merkezden yayılarak yere tamamen yatık (prostrate) bir mat veya yastık şeklinde büyür. Bitki, genellikle $10 \text{ cm}$'den $30 \text{ cm}$'ye kadar bir alanı kaplar, ancak boyu çok alçaktır.

• Süt Özü (Lateks): Bitkinin herhangi bir yerinden kesildiğinde veya kırıldığında, zehirli olan, yapışkan ve beyaz bir süt özü (lateks) sızar.

• Yapraklar: Yaprakları küçük, oval veya elips şeklindedir ve gövde üzerinde karşılıklı dizilmiştir. Genellikle yaprakların ortasında kırmızımsı bir leke bulunur.

• Renk Değişimi: Güneş ışığına maruz kaldığında veya stres altındayken, gövdeler ve yapraklar sıklıkla kırmızı, pembe veya mor renge döner.

• Çiçeklenme (Siyanum): Çiçekler çok küçüktür, gösterişsizdir ve gövde boyunca yaprak koltuklarında bulunur. Gerçek çiçekler, parlak renkte taç yapraklar yerine, yeşilimsi-sarı bracteal yapraklarla çevrili siyanum adı verilen yapılarla gizlenmiştir.

• Meyve: Meyvesi, olgunlaştığında tohumları yayan, üç bölmeli, tüylü bir kapsüldür.

• Habitat: Yüksek sıcaklığa ve kuraklığa dayanıklıdır. Çim alanlar, kaldırımlar arası çatlaklar, patikalar ve sıkıştırılmış toprakları tercih eder.

2. ⚠️ Toksisite ve Tarımsal Zararı

• Toksik Etki: Diğer Euphorbia türleri gibi, bitkinin lateksi tahriş edicidir ve ciltle temasından kaçınılmalıdır. Büyük miktarlarda tüketildiğinde hayvanlar için zararlı olabilir.

• Yabani Ot Zararı:

  • Çim Alanlar: Yere tamamen yatık büyümesi sayesinde çim biçme makinesinden etkilenmez, hızla yayılır ve çimle rekabete girer.

  • Sıkıştırılmış Alanlar: Sıkışmış toprağa olan yüksek toleransı, diğer bitkilerin yaşayamadığı yerlerde bile kolayca yerleşmesini sağlar.

3. 🛡️ Mücadele Yöntemleri

• Mekanik Kontrol: Bitki tek yıllık olsa da, güçlü bir kazık kök oluşturabilir. Tohum oluşturmadan önce elle yolma veya çapalama ile köküyle birlikte çıkarılmalıdır.

• Kültürel Kontrol: Çim alanlarda, toprak sıkışmasını önlemek ve çimin yoğunluğunu artırmak, yerleşmesini engellemenin en iyi yollarındandır.

• Kimyasal Kontrol: Geniş yapraklı yabani otlara karşı etkili, seçici herbisitler, bitki genç fide aşamasındayken kullanılmalıdır.

Hanım Döşeği, yere yayılan ve kırmızımsı yapısıyla tanınan, özellikle çim alanlarda inatçı bir yabani ot türüdür.