Sularda Nitrat Birikimi Sebepleri Nelerdir?

Sularda Nitrat Birikimi Gübrelerden kaynaklanan kirlilik kapsamında üzerinde en fazla durulması gereken ve en fazla risk unsuruna sahip olan kirlilik çeşidi sulardaki nitrat kirliliğidir. Çünkü nitrat, tarımsal üretimde kullanılan gübrelerle gün geçtikçe artan miktarlarda kullanılmakta ve toprakta birikmektedir. Biriken bu nitrat koşullara göre değişen miktarlarda yıkanarak toprak derinliğine hareket etmektedir (Korkmaz 2007).

Toprakta mikroorganizmalar tarafından nitrifikasyonla gübre nitrata dönüşür ve nitratın negatif yüklü olması nedeniyle yıkanarak taban suyuna ulaşır (Atılgan 2007). İdeal koşullarda bile toprağa uygulanan azotlu gübrelerin ancak % 50’sinin bitkiler tarafından kullanıldığı, % 2-20’sinin buharlaşma yoluyla kaybedildiği, % 15-25’inin killi toprakta bulunan organik bileşikler ile birleştiği ve geri kalan % 2-10’luk kısmının yüzey ve yer altı sularına karıştığı ifade edilmektedir (Korkmaz 2007).

Sulardaki yüksek nitrat seviyesi, canlılığın azalmasına, ölü çocuk doğumlarına, düşük doğum ağırlıklarına ve çiftlik hayvanlarında düşük ağırlıklara neden olmaktadır (Anonymous 2004). Nitrat iyonu insan vücudu için toksik değildir. Fakat nitratın indirgenmesi ile oluşan nitrit iyonları bebeklerde, methemoglobin adı verilen bir hastalığa neden olmakta ve ölüme kadar varabilen sonuçlar doğurabilmektedir (Anonymous 2006). Nitratın toksik karakteri üzerinde çalışan araştırmacılar birim alanda kullanılan azot miktarları ile mide kanserinin neden olduğu ölüm vakaları arasında pozitif bir korelasyon olduğunu belirtmişlerdir (Zaldivar 1976).

Antalya-Kumluca yöresi kuyu sularının nitrat içeriklerinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilen çalışmada, kuyu sularının NO3 - içeriklerinin 2.46- 164.91 mg l-1 arasında değiştiği belirlenmiş ve yöre kuyu sularının yaklaşık % 50’sinin nitrat kirlenmesine maruz kaldığını, sulama yaparken sulama sularının NO3 - içeriklerinin gübreleme programında dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir (Kaplan vd. 1999). Benzer şekilde Antalya-Demre yöresinde toprak ve kuyu sularının nitrat içeriklerinin değişiminin incelendiği araştırmada toprakta ve kuyu sularında nitrat değerlerinin dönemsel olarak artış gösterdiği ve kuyu sularının yaklaşık % 45’inin WHO tarafından izin verilen 50 mg lsınır değerini aştığı belirtilmiştir. Kuyu sularının yöre halkı tarafından bazı alanlarda içme suyu olarak kullanıldığı ve bunun büyük tehlike oluşturabileceği saptanmıştır (Sönmez vd. 2007).