Ayçiçeğinde Rhizopus Tabla Çürüklüğü Hastalığı Nedir?

Ayçiçeğinde Rhizopus Tabla Çürüklüğü Hastalığı

Rhizopus genusu içerisindeki funguslar (R. stolonifer, R.nigricans, R. arrhizus, R. oryzae ve R. microsporus) daha çok depolanmış, transit olarak gönderilmekte olan veya pazarlanan pek çok sebze ve meyvede yumuşak çürüklük olarak bilinen hastalığa neden olmaktadırlar. Uygun nem ve sıcaklık koşullarında etmen depoda hızla yayılarak kısa sürede tüm ürünün elden çıkmasına neden olabilir. Bu çürüklükler ülkemizde de önemlidir. Etmenin tarla döneminde hastalandırdığı en önemli tarla bitkisi ise ayçiçeğidir. Özellikle tablalarda her hangi bir etkenden dolayı yaralanma söz konusu olduğunda hastalık çok yoğun ve şiddetli bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Özellikle tablanın sapa bağlandığı kısımlarda kuş veya böcek zararı hastalığın çıkışında çok daha etkili olmaktadır.

Nasıl bir hastalıktır ?

Rhizopus sp. doğa da her yerde bir saprofit, bitkilerin depolanmış organlarında bir zayıflık paraziti olarak mevcuttur. Miselyumu kuvvetli ve bölmesiz olup, uzun, dik duran sporangioforların ucunda siyah, küresel sporangiumları oluşturur. Sporangiumların mebranı incedir ve kolaylıkla yırtılarak binlerce sporangiosporu çevreye verir. Bunlar duyarlı bir bitki organının nemli veya yaralanmış yüzeyine düştüklerinde çimlenerek tekrar miselyum verirler. Miselyum ortamda gelişirken stolon oluşturarak bir noktadan diğerlerine sıçrar. Stolonun ortam ile temas ettiği yerde “Rhizoid” denilen kök görünümlü hifler oluşur. Birbirine yakın duran hifler “ progametangium” denilen kısa dallar oluştururlar.

Bunlar birbirine doğru yaklaşarak temas ederler ve her hifin ucu enine bir bölme ile progametangiumdan ayrılır. Bu terminal hücreler aslında gametangiumdur. Bunların temas noktalarında hücre çeperi erir, protoplastları karışır, çekirdekleri birleşir ve böylelikle bir zigot oluşur. Bu bir eşeyli üremedir. Zigot büyür, hücre çeperi kalınlaşır ve koyulaşır. Sonuçta fungusun kötü koşulları geçirmesine yarayan dayanıklı bir zigospor oluşur. Zigosporlar bir sporangiofor, onun ucunda ise bir sporangium vererek çimlenir.

Rhizopus sp. fungusu, tablada hızla yayılıp genişleyerek kahverengi alanlar oluşturur, enfekteli kısımlar etli ve yumuşak bir hal alarak bozulurlar. Rhizopus tabla çürüklüğü hastalığı tablanın çürüyerek yumuşamasıyla kolayca tanınır. Çürüme tablanın kenar kısmından başlar ve genişleyerek bütün kenarlara bulaşır. Çürüyen dokuların üzeri fungusun sporangiofor ve sporangiumlarından ibaret küf tabakasıyla kaplanır. Hastalanıp çürüyen kısım kopup yere düşebilir, tabla kopuk parçalı bir görünüm kazanır. Ayçiçeği çiçeklenme döneminin arkasından sıcak ve rutubetli bir hava hakim olursa Rhizopus tabla çürüklüğü hastalığı beklenebilir. Tablada kuş, dolu ve böcek zararlarının açtığı yaralar varsa, fungus sporları hemen aralardan girerek enfeksiyonu başlatırlar. Özellikle ayçiçeği tabla güvesi zararı bu hastalığın çıkışını teşvik eder.

Mücadele

Kültürel Mücadele

Hastalığa karşı mücadelede ayçiçeği bitkilerinin tablalarında her türlü yaralanmaya neden olabilecek etkenlerin etkisini ortadan kaldırmaya veya minimuma indirmeye yönelik önlemlere yer verilmelidir. Bu bağlamda;

1. Kuş zararına karşı gerekli önlemler alınmalı,

2. Tablalardaki her türlü böcek zararı önlenmeli,

3. Mekanik yaralanmaların önüne geçilmeli,

4. Tarlada bitki çevresinde nem artışına neden olabilecek uygulamalardan kaçınılmalı,

5. Dengeli gübreleme ve sulama yaparak bitkilerin daha sağlıklı doku oluşturmaları sağlanmalıdır.

Kimyasal Mücadele

Tarla koşullarında hastalığa karşı kimyasal mücadele yapılamamaktadır. Kuşları kaçırmak için repellent etkili bazı insektisitler kullanılabilir.