Topraksız Tarımda Yataklarda Yetiştiricilik Nasıl Yapılır?

SUBSTRAT KÜLTÜRÜ TEKNİKLERİ 

Yataklarda Yetiştiricilik

Yatak, tekne, kanal olarak adlandırılan yetiştirme ortamları çok sayıda bitkinin bir arada yetiştirilmesine imkân verir. Domates, biber, hıyar gibi sebzelerde yataklar çift sıralı dikime olanak verecek genişlikte (30-40cm) hazırlanır ve yataklar arası 100cm genişlikte mesafe bırakılır. Derinliğin 15cm olması yeterlidir. Drenaj sorunu olabileceğinden yatak uzunluğunun 30m’yi geçmesi önerilmez. Salata-marul, taze soğan gibi sık dikilen türlerin yetiştirilmesi düşünülüyorsa yatak genişliği arttırılır, yataklar arasındaki mesafe azaltılır.

Yataklar farklı şekillerde ve farklı malzemeler kullanılarak hazırlanabilir. Genellikle sera zeminine %0.5 eğim verildikten sonra, yataklar yerden yüksekte olacak tarzda bir iskeletin üzerine veya doğrudan sera zemininin üzerine yerleştirilir. Yatakların yerden yüksekte olması, özellikle kış aylarında kök ortamının daha sıcak olmasını sağlamaktadır.

Plastik örtü ile kaplanan sera zeminine, biriket ayakların orta kısmına PVC drenaj borusu döşendikten sonra tel kafesler sabitlenmekte ve tel kafeslerin üzerine yerleştirilen plastik malzeme ile yataklar oluşturulmaktadır. Yatakların tabanına drenaj borusunun üzerine gelecek şekilde drenaj delikleri açılmaktadır. Tabana file serildikten sonra, drenajı kolaylaştırmak için yaklaşık 3-5cm yükseklik oluşacak şekilde 8-16mm tanecik iriliğine sahip pomza dökülmekte ve yatakların içi substrat ile doldurulmaktadır.

Plastik örtü ile kaplanan sera zemininin üzerine, yanlardan ince galvaniz tel ile desteklenerek çift kat UV katkılı yumuşak plastik örtü kullanılarak yetiştirme yatakları oluşturulmaktadır. Drenaj ile ilgili sorun yaşamamak için yatak uzunluğu 30m ile sınırlandırılmaktadır. Drenaj çözeltisi eğimin alt ucuna yerleştirilen borular ile uzaklaştırılmaktadır.

Eğim verilen sera zemininin üzerine plastik örtü kaplamadan önce, yataklar yan tarafları tuğla, gazbeton vb ile yükseltilerek hazırlanabilmektedir. Yatağın içine siyah renkli yumuşak polietilen örtü serildikten sonra drenajı kolaylaştırmak için kaba pomza veya kırmataş dökülmekte ve yatakların içi substrat ile doldurulmaktadır. Drenaj çözeltisi eğimin alt ucuna yerleştirilen borular ile uzaklaştırılmaktadır.

Günümüzde tercih edilmemekle birlikte, en basit şekliyle yataklar toprak açılarak hazırlanabilir. Bu durumda, yaklaşık 40cm genişlikteki sera toprağı, yan yüksekliği 15cm, orta yüksekliği 20cm olacak şekilde çıkarılır. Yatakların içi ve ara yollar plastik örtü ile kaplanır. Özellikle yatakların içindeki plastik örtünün yırtık olmamasına dikkat edilmelidir. Aksi takdirde hastalık etmenleri ve nematodlar sera toprağından topraksız ortama bulaşabilir. Plastik örtünün üzerine, yatağın daha derin olan orta kısmına drenajı sağlamak üzere kaba pomza veya kırmataş dökülür ve yatak kullanılacak olan substrat ile doldurulur. Yatağın alt ucuna drene olan çözeltinin tahliyesi için PVC boru bağlantısı yapılmalıdır. Yataklarda yetiştirilen bitkilere besin çözeltisi iki bitki sırasının arasından geçirilen bir damla sulama borusu ile verilebilir veya bir yatağa bitki sıralarına paralel olarak iki sıra damla sulama borusu yerleştirilir. Bu tekniğin olumlu ve olumsuz yönleri bulunmaktadır:

Olumlu Yönleri

• Topraksız tarım teknikleri arasında, geleneksel tarzda toprakta yapılan yetiştiriciliğe benzerliği en fazla olan yöntemdir.
• Yataklarda yapılan yetiştiricilikte torba veya saksılarda olduğu gibi özel damlatıcıların kullanılması gerekli değildir.
• Birden fazla bitki bir arada yetiştirildiğinden, bir bitkinin damlatıcısının tıkanması durumunda, bu bitki yakınındaki diğer bitkilerin damlatıcılarından gelen besin çözeltisinden faydalanabilir. Böyle durumlarda bitkiler, torba ve saksılardaki bitkiler kadar hızlı bir şekilde strese girmez.
• Taze soğan, salata-marul ve yeşillikler gibi sık ekilen/dikilen bitkilerin yetiştiriciliğine uygundur.
• Topraksız tarıma yeni başlayan küçük üreticiler için daha uygun bir sistemdir.
• Tuğla veya gazbeton benzeri malzeme kullanılarak sabit yataklar hazırlandığında, torba –paket kullanımına kıyasla atılan plastik miktarı azalmaktadır.

Olumsuz Yönleri

• Üretim dönemi sonunda kullanılan substratın değiştirilmesi ve yatakların yeni substratla doldurulması güç ve zaman alıcıdır.
• Torba veya saksılarda yetiştiriciliğe göre bitki başına kullanılan ortam hacmi genelde daha fazladır.