Bitkilerde Virüs Hastalıklarının Teşhisi Nasıl Yapılır?

Virüs, kelime olarak “Zehir” anlamına gelmektedir. 17. ve 18. yüzyılda yanlış olarak, sebebi bilinmeyen bütün hastalıklar için kullanılmıştır. Yıllar geçtikçe gerek virüslerin kendileri gerekse meydana getirdikleri hastalıklar hakkındaki bilgiler çoğalmış ve virüs kelimesi daha özel bir anlam taşımaya başlamıştır. Bugün bile bilimde sebebi bilinmeyen hastalık veya bozuklukların etmenlerini virüs olarak nitelendirmek eğilimi vardır.

Virüslerin Bazı Özellikleri:

1. 1. Virüsler bir çeşit nükleik asit içerirler. Bu ya RNA (Ribonükleik asit) veya DNA(Desoxyribonükleik asit) olur, fakat hiçbir zaman ikisi bir arada bulunmaz. Bu özellik virüsleri diğer bütün hücresel organizmalardan ayırır. Bugün bilinen bitki virüslerinin bir ikisi hariç hepsi RNA yapısındadır.
2. 2. Virüsler sadece nükleik asitleriyle ve canlı konukçu hücreleri içinde çoğalırlar. Bir virüs partikülünden izole edilen çıplak nükleik asit uygun konukçu hücresinde çoğalabilir ve etrafındaki protein kılıfıyla bütün bir virüs partikülünü oluşturabilir. Hiç bir normal hücresel nükleik asit formu bu işlemi yapamaz.
3. 3. Bir hücre içerdiği enzimlerle gıda maddelerindeki potansiyel enerjiyi, sentez için gerekli yüksek enerji bağlarına dönüştürür. Fakat virüsler enzim ihtiva etmezler ve sentez için gerekli yüksek enerjiyi konukçu hücrelerinden temin ederler, konukçu hücrelerde meydana gelen yüksek enerjiyi kullanırlar.
    

Bitkilerde virüs enfeksiyonunun en belirgin simptomları genellikle yapraklarda görülür. Virüs enfeksiyonları bitkilerde büyüme ve gelişmeyi idare eden mekanizmaları bozduğu için çeşitli bitkiler üzerinde çeşitli virüslerin meydana getirdiği simptomlar farklı olabileceği gibi, belirli bir virüsün değişik konukçularda göstereceği simptomlarda değişik olabilir. Örneğin, lahanada siyah halka lekeler yapar virüs şalgamda mozaik belirtisi gösterir.
 

Virüslerin bitkilerde oluşturduğu belirtiler iç ve dış belirtiler olmak üzere iki ana grupta toplanır.

 

Dış Belirtiler:

Virüslerin enfekte etmiş olduğu bitkilerde dış belirtiler pigment oluşum mekanizmasının bozulması sonucunda renk değişikliği olarak belirir. Genellikle bu renk değişikliği yaprağın kendi yeşil renginden daha açık veya daha koyu renk şeklinde olur. yapraklardaki bu renk değişimi her zaman aynı değildir. Mozaik, benek, damar açılması ve bantlaşması şeklinde değişiklikler gösterir.

Mozaik: Yaprak yüzeyinde belirgin koyu ve açık yeşil veya yeşil ve sarı renk değişikliğidir. Bu tip belirtide farklı renkteki kısımların kenarları keskin çizgi halindedir.

Benek: Mozaikte olduğu gibi açık, koyu veya sarı yeşil renk değişikliğidir. Fakat bu tip belirtide farklı renkler keskin bir çizgi ile sınırlanmamış olup renkler bir birine karışmış gibidir.

Danar Açılması veya Bantlaşması: Bu tip belirti damar dokusuna yerleşen virüsler tarafından, damarların yaprak dokusundan daha açık veya sarı renk şeklinde oluşturulmasıdır. Matlaşmanın meydana gelmesi de yine damara bitişik yaprak dokusunun daha açık bir renk alması ve damarların adeta şeffaflaşması şeklindedir. Pigmentasyondaki bu değişiklik çoğu zaman çiçek ve meyveler üzerinde de görülebilir.

Şekil Bozuklukları: Hücrelerin bölünmesine, gelişmesine ve hücrelerdeki hormon faaliyetine etki eden virüs enfeksiyonları bitkilerde anormal gelişme, cüceleşme, yaprak ve meyve şekillerinin bozulması hatta meyve tadının değişmesi gibi bozukluklara yol açar.

Örneğin, hıyar mozaik ve tütün mozaik virüsleri ile enfekte olmuş domateslerde yaprak ayasının daralıp uzamasıyla “iplikleşme” denilen belirti meydana çıkar. Pek çok virüs, yapraklarda çok değişik kıvrımlara, yaprak ayası dişliliğinin bozulmasına yaprakların etlenip kalınlaşmasına, sertleşip gevrekleşmesine sebep olabilir. Bazı virüs enfeksiyonları da yapraklarda “enasyon” denilen oluşumlara neden olur. enasyonlar anormal hücre bölünmesi sonucunda yaprak veya gövde üzerinde meydana gelen yaprağa benzer uzantılardır. Anormal hücre bölünmesi meyvelerin de şekillerini bozar ve değerini düşürür.

Bitkilerde görülen önemli vürüs kaynaklı hastalıklar

• Asma Gövde Çukurlaşması Virüsü (Xiphinema index nematodu)
• Asma Yaprak Kıvırcıklığı Virüsü (Grapvein Leaf Roll Virus)
• Asma Yelpaze Yaprak Virüsü (Grapvein Fanleaf Virus)
• Çilek Kıvırcıklık Virüsü (Strawberry Crinkle Virus)
• Domates Çift Çizgili Virüsü (Double Striped Tomato Virus)
• Domates Lekeli Solgunluk Virüsü (Tomaacto Spotted Wilt Virus)
• Domates Mozaik Virüsü (Tomato Mosaik Virus)
• Domates Sarı Yaprak Kıvırcıklık Virüsü (Tomato Yellow Leaf Curl Virus)
• Domates Halkalıleke Virüsü (Tomato Ringspot Virus)
• Elma Mozaik Virüsü (Apple Mosaic İlarvirus)
• Erik Cücelik Virüsü (Prune Dwarf İlarvirus (pdv))
• Fasulye Adi Mozaik Nekroz Virüsü (Bean Common Mosaic Potyvirus (bcmv))
• Halkalı Leke Virüsü (Prunus Necrotic Ringspot İlarvirus)
• Hıyar Mozaik Virüsü (Cucumber Mosaic Virus)
• Kabak Mozaik Virüsü (Squash Mosaic Comovirus-Sqmv)
• Kabak Sarı Mozaik Virüsü (Zucchini Yellow Mosaic Potyvirus)
• Karpuz Mozaik Virüsü (Watermelon Mosaic 2, Potyvirus-wmv-2)
• Kiraz Yaprak Kıvrılma Virüsü (Cherry Leafroll Nepovirus)
• Pancar Rhizomania Virüsü (Rhizomania Virus)
• Patates A Virüsü (Potato A Potyvrus)
• Patates Çizgi Virüsü (Patates Y Virüsü)
• Patates Yaprak Kıvrılma Virüsü (Potato Leafroll Luteovirus, Plrv)
• Pfeffinger Virüs (Avrupa Cherry Rasp Leaf)
• Şarka Virüsü (Plum Pox Potyvirus)
• Satsuma Cüceleşme Virüsü (Satsuma Dwarf Nepovırus (sdv))
• Turunçgil Tristeza Virüsü (Citrus Tristeza Closterovirus (ctv))
• Tütün Mozaik Virüsü  (Tobacco Mosaic Tobamovirus (TMV))