• notifications1
  • menü

Bugün : 28 Mart 2024 Perşembe

Hasat zamanının saptanmasında cins ve türlere göre bitkilerin gelişme durumu, bu sırada ortaya çıkan botanik özellikleri, fiziksel ve kimyasal durumları ve çevre faktörlerinin bunlar üzerine yapacağı etkiler incelenir. Görüldüğü gibi hasat zamanının tespitine bir çok faktörün etkisi olmaktadır. Ancak bunların hepsini ele alıp incelemeye gerek yoktur. Her sebze çeşidi için en uygun ve belirli kriterler üzerinde durulur. Ancak biz bu kriterleri genel ve ürüne ait özellikler olarak iki ayrı grupta incelemekte yarar görüyoruz.

 

 Genel Özellikler

 Bu özellikler çevre koşullarını, bakım işlerini de içerisine almaktadır. Dolayısıyla dışarıda ve ser içerisinde meydana gelen iklim koşulları gelişme dönemleri sırasında dikkate alınarak meydana gelen sıcaklık, gün uzunluğu, ışıklanma miktarı, bunların minimum, maksi*mum, ortalama değerleri, toplam değerleri, ürünün gelişme süresi ve bu süre içinde yapılan gübreleme, sulama, ilaçlama, bitkilerde ortaya çıkan kirlenme, bozulma, çatlama, çürüme, koflaşma, lifleşme, çiçeklenmeden itibaren geçen gün sayısı, renk değiştirme, saptan ayrılma, yumuşama veya meyve eti sertliği, baş bağlama, organların ağırlığı, şekli, suda eriyebilir kuru madde miktarı, asit oranı, toplam eriyebilir kuru madde asit oranı, su oranı incelenir.

 

 1. KABUK RENGİ, DESENİ VE PUSU.

Renk oluşumuna sıcaklığın, ışığın ve beslenme durumunun büyük etkisi vardır. Bu faktörlerin yıl  içinde değişik zamanlarda farklı şekilde oluşması, yetiştirilen aynı çeşidin farklı renk tonları meydana getirmesine sebep olabilir. Bu nedenle  rengi tam bir hasat kriteri olarak algılamayan araştırıcılar vardır. Renk  daha çok meyvesi yenen sebzelerde geçerli bir kriterdir. Başlangıçta  yeşil olan meyve kabuğu giderek renk değiştirir. Bazen sarıya, bazen

kırmızıya, bazense desenli bir renge dönüşür. Bazı karpuzlarda koyu  yeşil ve siyaha yakın yeşil renk, bazılarında ise açık yeşil renk meydana  gelir ve kabuk parlaklık kazanır.

 

Kavunlarda sarı, beyaz, bej, koyu yeşil  renk görülür. Ayrıca alaca renk oluşur. Bazı kavunlarda kabuk çatlar ve desen oluşur. Domateslerde, salçalık biberlerde, kalın etli salata olarak  kullanılan dolmalık biberlerde kırmızı ve sarı renk meydana gelir. Turplarda kabuk beyaz, siyah ve kırmızı olur. Havuçlarda genelde sarı, turuncu renk hakimdir.

 

 2. MEYVE ETİ SERTLİĞİ.

Meyve etinin sertliğinin değişmesi iyi bir  olgunluk kriteridir. Çünkü başlangıçtaki sıkı yapı, olgunlukla beraber hücrelerin ve hücre arası boşlukların gelişmesi, pektin ve hemiselülozun

 parçalanarak hücre çeperleri direncinin azalması, nişasta miktarının  düşmesi, eriyebilir pektinlerin ve kuru maddenin artması ette yumuşama meydana getirir. Gerçi meyve eti sertliği de çevre koşullarına bağlı olarak değişir. Sıcak, kurak ve bol ışıklı dönemlerde değer yükselir. Serin, nemli ve ışığın az olduğu zamanlarda düşer. Bol azotlu gübreler,  aşırı sulamalar meyve eti sertliğini azaltır. Meyve eti sertliği meyvesi  yenen sebzeler ve özellikle kavunlar için bir kriterdir.

 

 3. NİŞASTA MİKTARI.

Polisakarit olan nişastanın şekere dönüşmesiyle nişasta miktarında azalma meydana gelir. Nişastanın azalması depolama sürecinin kısalmasına etkili olur. Nişasta kaybı çevre koşulları ve özellikle sıcaklıkla yakından ilgilidir. Sıcaklığın 10°C'in altına  düşmesi durumunda kaybı hızlanır.

 

4. MEYVE SUYU MİKTARI.

Alınan meyve örneğinden el presi ile  çıkarılan suyun miktarı tespit edilir. Kavunlarda, karpuzlarda ve domateslerde olduğu gibi olgunluk arttıkça meyvelerdeki su miktarı da  artar. Meyvenin kalitesinin belirlenmesinde kullanılır.

 

5.TOPLAM SUDA ERİR KURA MADDE MİKTARI.

Meyve suyunda bulunan maddelerin büyük kısmını şekerler meydana getirir. Olguluk arttıkça şekerli maddelerin miktarı artar, asit miktarı azalır. Salçalık  domateslerde, kavunlarda, bal kabaklarında uygulanır.

 

6.SERBEST ASİT MİKTARI.

Meyveler olgunlaştıkça asit miktarı azalır. Meyvedeki yavan, ekşi ve buruk tat kaybolur.

 

7.OLGUNLUK ORANI.

Toplam suda erir kuru madde miktarının asit  miktarına bölünmesiyle elde edilir. Böylece şeker ve asit oranı meyvenin  tadını belirler.

 

8.İRİLİK VE ŞEKİL.

Sebzelere ait bütün organlarda büyüme ve gelişme süresi ilerledikçe irileşme meydana gelir. Belli bir iriliğe ulaşıldığında hasat yapılabilir. Ancak irilik beslenme ve çevre koşullarıyla sıkı ilişki içindedir.

 

9.MEYVENİN BİTKİDEN AYRILMASI DURUMU.

Meyvelerde olgunluk  ilerledikçe meyve, meyve sapından veya meyve sapı daldan ayrılır. Yazlık  kavunlarda, salçalık bazı domateslerde bu durum kolaylıkla ortaya çıkar.

 

10.AROMA VE KOKU DURUMU.

Bitki organlarında olgunluğun  artmasıyla kendine has bir koku ve aroma meydana gelir. Kavunlarda, havuçlarda, turplarda, karpuzda, soğan ve sarımsaklarda bu özellik kolayca saptanabilir.

 

 11.KİRLENME, LİFLEŞME, BOZULMA VE ÇATLAMA.

Bu olaylar ürünün  geç hasadında ortaya çıkan kusurlardır. Ürünün kalitesini düşürür.

 Meyveleri, yumruları ve soğanları yenen sebzelerde daha çok ortaya  çıkar.

 

12. İLAÇ VE BAKİYESİ.

İnsan sağlığı açısından önemlidir. Ürünlerin yetiştirilmesi sırasında yapılan hata ve yüksek dozda ilaçlamalar sebebiyet verir. Bir ürüne ilaçlama yapılmışsa, ilacın karantina süresi geçtikten sonra hasat edilmesi ve pazara tüketim için gönderilmesi gerekir.

 

Ürünler üzerinde kalacak bakiye ilaç miktarı uluslararası kuruluşlarca tespit edilmiş olup, bu kaidelere herkesin uyması gerekir. Aksi halde  sınır kapılarında yapılan muayenelerde yüksek ilaç bakiyesi gösteren  ürünler geri çevrilir. Bu hususa dikkat etmeyen bazı ihracatçılarımız büyük ziyanlara uğramaktadır.

 

13.SAPA VEYA ÇİÇEĞE KALKMA.

Bu özelliklerde hasat zamanının  geçmekte olduğunu gösterir. Özellikle ıspanak, marul, kıvırcık, karnabahar ve turplarda dikkate alınır.

 

ÜRÜNLERE AİT ÖZELLİKLER

 Yetiştirilen önemli sebze türlerinde kullanılan hasat kriterleri aşağıda verilmiştir.

 

 1. YAPRAKLARI, SAPLARI, SÜRGÜNLERİ VE GÖVDELERİ YENEN SEBZELER.

 Bu gruba lahana, baş salata, marul, yaprak salata, ıspanak, dere otu, tere, maydanoz, semizotu, taze soğan, sarımsak, pırasa, sap kerevizi, ravent ve kuşkonmaz gibi sebzeler girer. Bu sebzelerde hasat için aranan genel kriterler şunlardır:

a. Dış ve iç yaprak rengi

b. Yaprakların şekli, sarılış durumu ve büyüklüğü

c. Başın oluş şekli iriliği, ağırlığı

d. Gövdenin oluşumu, şekli ve büyüklüğü

e. Sürme, boylanma veya çiçek sapı oluşturma

f. Tat durumu

g. Lifleşme

h. Böcek yemesi, kirlenme, don zararı i. İlaç bakiyesi

 

 Bu gruba giren sebzelerde aranan kriterleri incelersek :

Lahana. Lahana erkenci, geççi ve orta dönem olarak yetiştirilir. Erkenci çeşitlerin hasada gelme süresi 60-90 gün, orta döneminki 90-110 gün ve geç hasat edilenlerinki ise 100-150 gündür.

 

LAHANA YAPRAK.

 Baş ve yumru şeklinde oluşur. Yeşil renkli baş lahanalarda, başın oluşması ve dış yaprakların hafif açık, iç yaprakların birbirine iyice sarılmış olması, iç yaprak renginin beyaza doğru dönmesi en bariz hasat zamanının geldiğini işaret eden kriterdir. Baş çeşitlere göre değişik sıkılıkta olabilir. Ancak kapuskalık ve turşuluk lahanalarda baş sıkı, dolmalık lahanalarda biraz gevşek sarmalıdır. Başlarda yarılma veya çiçeklen-meye gitme kalite hatası olup, hasat zamanının geçtiğini gösterir. Erkenci çeşitlerde tarlada uzun süre bırakma, geççi çeşitlerde depolama süresinin uzaması ve saklama sıcaklığın yükselmesi ile ortaya çıkar. Yaprak lahanalarda yaprakların büyüklüğünü tam almış olması, yaprak üzerindeki mum (pus) tabakasının kalkması gerekir.

Yumru oluşturan alabaşlarda yumrular yuvarlak iri bir elma büyüklüğünü almalıdır. Hasada doğru yumruda hafif renk açılması meydana gelir. Uzun süre bekletilen yumruların şekli ovalleşerek veya uzayarak bozulur. Yumruda yarılma, çatlama, içte lifleşme veya koflaşma kalite hatalarıdır.

 

BAŞ VE YAPRAK SALATA, MARUL.

Erkenci çeşitlerde hasat süresi 40-60 gün, geççilerde 60-80 gün civarındadır. Baş salata ve marullarda baş iyice sarılmış olmalıdır. Sıkı başlar tercih edilir. Renk muntazam teşekkül etmelidir. Dış yapraklarda sararma ve beyazlaşma olmamalıdır. İç yaprakların beyaz olması tercih edilir. Gövdelenme ve çiçeklenmeye doğru kaçış kalite hatası sayılır ve olması arzulanmaz. Yaprak salatalarda yaprakların tam teşekkül etmesi istenir. Renk bütün yapraklarda aynı olmalıdır. Bunlarda çiçeklenmeye kaçmamalıdır.

 

 TAZE SOĞAN, SARIMSAK VE PIRASA.

Hasat süresi 40-90 gün arasında türlere göre değişir. Yaprak gövde iyi ve muntazam oluşmalı ve liflenme göstermemelidir. Liflenmenin meydana gelmesi yeme olumunu bozar ve hasat süresinin geçtiğini gösterir. Bu durumdaki soğan ve sarımsak artık baş bağlamaya doğru gitmektedir. Gövde rengi beyaz, üst tarafta yaprak ayaları yeşil renkli olmalıdır. Gövde çapı taze soğan ve sarımsakta 0,5-2 cm, pırasada 2-4 ve bazı çeşitler için 6 cm geçme*melidir. Bunlarda da çiçek oluşumu arzu edilmez.

 

ISPANAK, MAYDANOZ, TERE VE DERE OTU.

Bu sebzeler belli bir büyüklüğü alınca hasat edilir. Kendi haline bırakıldıklarında büyüme devam eder ve yapraklar oldukça irileşir. Bu yetiştirici açısından verimoranını yükseltir, ancak kaliteyi ters yönde etkiler ve tüketicinin sağlığı açısından sakınca yaratabilir. Çünkü yaprakları yenen sebzelerde yaşlanma arttıkça yapraklarda biriktirilen oksalik asit ve nitrik, nitrat miktarı artar. Bunların seviyesinin yüksek olması böbrekleri bozar ve zehirlenmeye kadar giden olaylara sebebiyet verir. Bu konuda bebek ve çocuklar daha hassastır. Bu yüzden bu sebzeleri yapraklar fazla yaşlanmadan hasat etmek gerekir. Zaten piyasada kuzu kulağı adıyla satılan ıspanaklar küçük yapraklıdır. Yapraklarda şekil ve renk muntazam olmalıdır.

 

KUŞKONMAZ.

Kuşkonmaz toprak altı sürgünleri toprak yüzüne çıkmak üzere toprağı kabarttığı an hasat edilir. Sürgünün toprak yüzüne çıkmasıyla beyaz renk kırmızımtırak yeşile ve daha sonra tam yeşile döner. Bu durum kuşkonmazda kalite hatasıdır. Sürgünlerin eğri büğrü ve çatallanmış, beyaz rengin değişmiş olması istenmez.

 

 2. KÖKLERİ VE YUMRULARI YENEN SEBZELER.

Bu gruba havuç, kereviz, şalgam, pancar, turp, patates, tatlı patates, yer elması girer. Bunlarda aranacak genel özellikler şunlardır.

 a.Yumrunun ve kökün şekli, iriliği, büyüklüğü ve ağırlığı

b.Yumru ve kök kabuğunun kalınlığı, rengi, çatlaması, yarılması

c.Yumru ve kök eti kalınlığı, rengi, koflaşması, lifleşmesi, çat laması, boşluk meydana gelmesi

d.Yumru ve kök etinin tadı, nişasta miktarı, asit oranı, kuru  madde miktarı, acılaşması, kekremsi olması

e.Zararlanma, berelenme, kirlenme, mantarlaşma, kök çatallanması

f.Taze ve turfanda hasat edilmişlerde yapraklarda beraber  bulunduğundan, bu yaprakların taze gösterişli olması, pörsümemiş, yırtılmamış ve parçalanmamış olması istenir.

 

 HAVUÇ, TURP, ŞALGAM, PANCAR VE KEREVİZ.

Kökün şekli cins, türe ve hatta çeşitlere göre farklıdır. Bu bakımdan kök çeşide özgü şeklini, büyüklüğünü ve rengini almış olmalıdır. Turfanda hasat edilenlerde kök normal büyüklüğün 1/3-2/3'nü alınca bitkilerin tümünün hasadı yapılır. Birkaç tanesi bir araya getirilerek demet yapılır ve pazara, demet halinde sunulur. Tam olgunluğu alanlarda yapraklar kesilir ve sadece kök kısmı pazara gönderilir. Bu grupta kereviz ve fındık turpu herzaman kök ve yapraklarıyla satışa sunulur. Havucun uzun boylu çeşitlerinde boy 10-15 cm, çap 2 cm, yuvarlak çeşitlerde çap 2 cm den az olmamalıdır. Havuç 3-6 ay arasında hasat olgunluğuna gelir. Fındık turpunun hasada gelme süresi 3-4 hafta, kestane turpunun 2-3 ay, bayır turpunun 3-5 ay, kerevizin 4-7 ay arasındadır.

 

PATATES, YER ELMASI VE TATLI PATATES.

Yumrular tam iriliğini ve şeklini aldığında bitkinin yapraklarında sararma başlar. Ayrıca yumrularda nişasta miktarı en yüksek seviyesine ulaşmalıdır. Yumrular sökü*lür, biraz kurutulur, temizlenip pazara veya depolanmak üzere şevkleri yapılır. Patateslerde hasada gelme süresi 4-6 ay, tatlı patateslerde 3-5 ay ve yer elmasında 4-6 ay arasındadır.

 

3. SOĞANLARI YENEN SEBZELER.

Bu grupta sadece kuru (baş) soğan ve sanmsak bulunur. Gruba ait özellikler aşağıda verilmiştir.

 a.Kabuk kalınlığı, sayısı ve rengi

b.Et dilim sayısı, kalınlığı, dolgunluğu

c. Tadı

d. Şeker asit miktarı - -

e. Diş sayısı, büyüklüğü, şekli

f. Kirlenme, çatlama, zararlanma, yumuşama, çürüme ve sürme

 (filizlenme)

 

SOĞAN.

Baş soğanlar 80-160 gün arasında olgunluğa gelir. Bitki*lerde yaprakların sararmaya başlaması başların olgunlaştığına bir işa*rettir. Renkli soğanlarda renk meydana gelir. Ayrıca bazı çeşitlerde acı*laşma olgunluğun bir ölçüsü olabilir. Geç hasada karşın erken hasat daha kötü sonuçlar verir. Nitekim erken hasat depoda erken sürmeyi hızlandırır. Nişasta miktarının artması depolanma süresini uzatır. Bu bakımdan geç hasat sadece köklenmeyi teşvik eder. Yazlık çeşitlerde kabuk sayısı 2-4, kışlık çeşitlerde 4 ten fazladır.

 

SARIMSAK.

Hasada gelme süresi 100-150 gün arasında değişir. Bitki yapraklarında solmanın başlaması hasat zamanının geldiğine işarettir. Sanayi için hasat edilenlerde dişlerin gevşek ve açık, sofralık olanlarda tam tersi dişlerin kapalı, sıkı olması, eşit büyüklükte bulunması ve muntazam baş oluşması istenir. Acılığın oluşması da bir hasat kriteridir.

 

4. MEYVELERİ YENEN SEBZELER.

Bu gruptaki sebzeleri üç grup altında toplayabiliriz. Her gruptaki sebzeleri ve gurubun genel özellikleri aşağıda verilmiştir.

 

Gruptaki sebzeler: 

a. Taze fasulye, bezelye, bakla ve bamya

b. Domates, patlıcan, biber, hıyar ve taze kabak

c. Kavun, karpuz ve kışlık kabak

 

Grubun genel özellikleri :

a. Kabuk rengi, çatlaması, deseni ve kalınlığı

b. Kabukta lifleşme .

c. Et rengi, kalınlığı ve sertliği

d. Çekirdek evi dağılışı, kalınlığı

e. Et kalınlığının çekirdek evi kalınlığına oranı

f. Tohumların gelişme oranı

h. Su, kuru madde miktarı ve oranları i. Asit ve şeker miktarları ve oranları j. Nişasta, tanen ve yağ oranlan

k. Bakla ve meyve şekli, ağırlığı, büyüklüğü (en, boy ve çap olarak)

 

 

 1. KOKUSU M. DALDAN KOPMA DURUMU

 

TAZE FASULYE.

Taze fasulye çiçek açılmasından 15-20 gün içinde toplama aşamasına gelir. Bu aşama süt olumu olarak adlandırılır. Bu dönemde fasulye baklası içinde tohumlar minyatür haldedir. Bakla  içinde tohumların olgunlaşmaya başlaması ve kılçık oluşumu hasat  zamanının geçtiğini gösterir. Eğer taze fasulye toplanmaz bırakılırsa tohumlar tam olgunlaşır. Bu durumda fasulye, kuru fasulye olarak adlandırılır.

 

BEZELYE.

Bezelyenin taze hasadı, fasulyeye göre daha ileri bir safhada yapılır. Bezelye baklası içindeki tohumlar esas büyüklüğünü almış, ancak sertleşmemiş, renkleri yeşil ve şeker miktarı en yüksek seviyededir. Tane sertliği tendorometre değeri ile ölçülür. Taze tüketilecek ve dondurulacak bezelyeler biraz erken, konservesi yapılacaklar biraz geç hasat edilir. Konservelik bezelyenin hasadı makine ile yapılır. Baklalar değişik zamanlarda oluşmaya başladığından, bitkideki baklaların % 70 i olgunlaştığında hasada gidilir.

 

BAKLA.

Taze bakla hasadı, içindeki tohumlar aynen fasulyede olduğu gibi, süt olumunda iken yapılır. Ancak baklada tohumların biraz daha irileşmesine müsaade edilir. Baklada kılçıklaşmanın meydana gelmesi istenmez. Bu hasadın geçtiğine işarettir. Eğer tohumlar tamamen olgunlaşır ve sertleşir ise, bu sefer baklanın kuru bakla olarak hasadı yapılır.

 

BAMYA.

Bamyada baklalar tam iriliğini almış, ancak bakla içindeki tohumlar henüz süt olumu safhasında iken hasada gidilir. Tohumların çok irileşmesi ve sertleşmeye doğru gitmesi, hasat zamanının geçtiğini gösterir. Bu dönemde lifleşme ve sertleşme meydana gelir. Kalite büyük ölçüde bozulur. Sanayi için, kurutmalık bamyada hasat çiçeklenmeden 1-3 gün sonra ve bamya baklası 1-2 cm boya ulaştığında yapılır. Bu boyutlardaki bamyalara çiçek bamyası adı verilir. Taze toplanan bamyalar iplere dizilir ve kurutulur. Taze kurutulmuş bamya olarak pazara sunulur.

 

DOMATES.

Domates, pazar uzaklığı esas alınarak dört ayrı olgun*lukta hasat edilir. Uzak pazarlar için domates meyvelerinin rengi yeşil-pembe iken hasat yapılır. Ancak bu dönemde meyve içindeki boşluklar ve tohumların etrafı iyice dolmuş olmalıdır. Bıçakla zor kesilir. Yol ve pazarlama sırasında geçecek sıcaklık miktarına bağlı olarak, bu meyve*ler kızarır ve 1-3 hafta içinde yeme olgunluğuna gelir.

 

 Fazla uzak olmayan pazarlara domates meyveleri rengi pembe-kırmızı iken hasat edilir. Meyvelerde çok hafif sulanma başlamıştır. Hasat sonrası sıcaklığa bağlı kalarak meyveler 2-6 gün içinde yeme olumuna girer.

 

 Hemen tüketime veya salçaya, kurutmaya sunulacak domatesler tam kırmızı-koyu kırmızı renkte hasat edilir. Bu durumdaki meyveler yeme olumunda veya daha ileri bir safhadadır.

 

 Yeşil domatesler turşuluk olarak veya depolanarak uzun süre saklanıp sonra piyasaya sunulmak için hasat edilir.

 

 Domateslerde meyve iriliği hasat için tam bir ölçü değildir. Kullanım yerine, şekline göre su ve kuru madde miktarları ve oranları dikkate alınır.

 

 

PATLICAN.

Meyve iriliği ve rengi esas alınır. Meyve normal büyüklüğünün 1/3-2/3 aldığında ve renk oluştuğunda hasat yapılır. Bu sırada meyvenin mat görünüşü parlak hale gelmiş ve renk, çeşit özelliğine göre oluşmuştur. Hasat geciktirilirse meyveler irileşir ve iç kısmında çekirdekler oluşur, meyve etinde acılaşma başlar, doku lifleşir. Erken hasatta tat kısmen kekremsidir. Ayrıca verim miktarı düşük olur.

 

BİBER.

Sivri biber, iç kısımda tohumlar tam oluşmadan, meyve üzerindeki mumsu yapının kalktığı ve yeşil rengin canlılık kazandığı zaman toplanır. Yeşil renkte sararma ve kırmızılaşma hasat zamanının geçirildiğini gösterir. Aynı durum yeşil dolmalık biber içinde geçerlidir. Ancak bazı etli salatalık biberde rengin kırmızıya veya sarıya dönmesi istenir. Salçalık, yağlık biberde tam olgunluk aranır. Bunlarda tohumlar tam olgunlaşmış, meyve rengi tamamen kırmızıya veya koyu kırmızıya dönmüştür. Bunlarda yağ, kuru madde oranları hasat için kriter alınabilir.

 

HIYAR.

Sofralık hıyar orta ve uzun boy olmak üzere iki önemli boylamaya tabi tutulur. Bir çok ülkede halen uzun boylu hıyarlar pazarlarda satılmaktadır. Ancak son yıllarda uzun boylu hıyarlar piyasa değerlerini yavaş yavaş kaybetmekte, yerini orta boylu hıyarlara bırakmaktadır. Memleketimizde orta boylu hıyar daha fazla tutulmaktadır. Hıyar normal büyüklüğünün 2/3 nü alınca hasat edilir. Gerçi tam büyüklüğü alınca verim fazlalığı ile yetiştiriciye daha fazla kar sağlar. Fakat bu büyüklükte veya biraz daha geç dönemde hasat edilmiş hıyarın iç kısmında çekirdeklerin oluşması veya meyve etinin sertleşmesi kaliteyi büyük ölçüde düşürür.

 

Hıyarın gevrek etli ve sulu olması istenir. Bu yüzden hasat meyve boyu 1/2 yi bulunca yapılır. Bu hıyara badem hıyar adı verilir. Turşuluk hıyarda lcm ile 15-20 cm arasında 11 adet değişik boy istenir. En çok beğenilen 1-5 arasındaki boylardır. Bizim pazarlarımızda, sofralık hıyarın meyvesi üzerinde siil ve dikenlerin bulunması pek arzu edilmez. Bu görünüm daha çok turşuluk hıyarlarda bulunur. Ancak Japonya ve Almanya gibi bazı memleketlerde sofralık uzun hıyarın üzerinde siil ve dikenliliğe rastlanır.

 

 TAZE KABAK.

Yemeklik olarak kullanılan sakız kabağını kapsar. Yeşil, beyaz, sarımsı beyaz, alacalı ve çizgili değişik tipleri bulunur. Bu bakımdan çeşidin tipik özelliğini almış kabak, tam büyüklüğünün 2/ 3'nü alınca hasat edilir. Bu durumda meyvenin boy uzunluğu 10-25 cm arasında değişir. Küçük boy, yani normal büyüklüğünün 1/2'ni almışken hasat edilenler, turfanda olarak adlandırılır ve piyasada çiçeği burnunda kabak diye satılır.

 

KAVUN.

Kavunun, yazlık ve kışlık iki önemli gurubu vardır. Yazlık kavun tam olgun veya tam olgunluğa yakın bir devrede hasat edilir. Bu kavunun dayanma gücü azdır. Kantolop adı verilen kokulu ve sulu kavun ile tam olgun hasat edilen yine topatan kavununun 10-20 gün içinde tüketilmesi gerekir. Diğer yazlık kavunların 1-2 aylık dayanma güçleri vardır. Yazlık kavunlarda ağırlaşma, sap kopma, kabuk deseni ve rengi, koku, kuru madde, şeker oranları gibi bir çok kriter hasat için esas alınır. Kışlık kavunlarda bitkiler sararmağa ve artık ölmeğe başladıktan sonra hasada gidilir. Bu dönemde bile hasat edilen kışlık kavunların eti serttir. Bu kavunlar hasat sonrası depolarda bir müddet muhafazaya alınır. Depolama süresi içinde olgunlaşma meydana gelir ve yeme olumu ortaya çıkar. Bu kışlık kavunların depolama süreleri 4-6 ay arasında değişir.

 

KARPUZ.

Hasada gelen karpuzun meyve sapında hafif kuruma başlar, saptaki meyve yaprakçıkları kurur. Karpuzun üzerindeki mumsu görünüş yerini parlaklığa bırakır. Olgunluğun ilk döneminde kısmen bir ağırlaşma olursa da, tam hasat döneminde esas olarak hafifleme başlar. Eller arasına alınıp hafifçe sıkıldığında bir çatlama sesi verir. Karpuza vurulduğunda tok ses çıkartır.

 

KIŞLIK KABAKLAR.

Kışlık kabaklarda bitkiler tarlada kurumağa bırakılır. Meyveler bir müddet toprak üzerinde kalır. Ancak sonbahar yağışları başlamadan tarladan toplanıp hemen depolara yerleştirilir.

 

5. ÇİÇEK ORGANLARI YENEN SEBZELER.

Bu gruba karnabahar, brokoli ve enginar girer.

 

 Grubun genel özellikleri

a. Çiçek tablası sıkı teşekkül etmelidir.

b. Çiçek tablası rengi karnabaharlarda beyaz, sütlü beyaz, brokolide yeşil, enginarda baş yeşil olmalıdır.

c. Baş ve tabla muntazam şekillenmeli, belli büyüklüğü ve ağırlığı almalı ve çiçeklenmeye kaçmamalıdır.

d. Acılaşma, koflaşma, lifleşme meydana gelmemelidir.

e. Dış yapraklar taze olmalı, solma, pörsüme ve sararma göstermemelidir.

 

KARNABAHAR VE BROKOLİ.

Karnabaharlarda başm iriliği, tablanın sıkı yapısı ve rengi önem kazanır. Hasat süresi lahanalarda olduğu gibi geç ve erkenci oluşuna göre uzar veya kısalır. 60-110 günlük bir hasada gelme dönemi vardır. Karnabaharlarda beyaz ve kısmen kremsi beyaz renkli çeşitler bulunur. Rengin bozulması, tablanın açılması, gövdelen-menin başlaması ve tadın acılaşmaya doğru dönmesi hasat zamanının geçtiğini gösterir.

 

ENGİNAR.

Enginar başları tam büyüklüğünün 2/3 büyüklüğünü alınca hasat yapılır. Hasat gecikirse başlar büyümeğe devam eder ve irileşir. Ancak kalite giderek kötüleşir. Lifleşme ve odunlaşma başlar.

 

 

 HASAT SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

Hasat sırasında dikkatsiz davranışlar hasat edilen kök, yumru, soğan, sürgün dal, yaprak, meyve vb. gibi bitki materyalinin yırtılmasına, çizilmesine, delinmesine, kopma ve parçalanma meydana gelmesine, ürünün şeklinin bozulmasına, su kaybına sebebiyet verir.

 

Açılan yaralardan çeşitli patojenlerin enfeksiyon yapması bozulma, küflenme meydana getirir. Bu durumda ürünlerin raf ve depolanma ömürleri kısalır. Satış değerleri düşer. Hasat sonrası meydana gelen hatalar, ezilme, sürtünme, delinme ve çizilme ile yırtılma olarak dört grupta incelenebilir.

 

 EZİLME.

Hasat sırasında ürünün ve özellikle meyvelerin sert zeminli kasalar içinde yüksekten, sert biçimde atılması, kasaların aynı şekilde boşaltılması, kasaların çok sıkı doldurulması, üstteki ürünün alttakilere basınç yapması, bu dolu kasalar birbiri üstüne konduğunda üründe sıkışma meydana gelmesi, ürünün çok gevşek doldurulması ve taşınırken sarsıntıyla ürünün kasa kenarlarına veya birbirine çarpması, elle hasat yapılırken ürünün çok sıkı kavranması ve istemeden ürüne basınç uygulanması ezilmelere neden olur. Ezilen dokularda kabuk altında fenol oksidasyonu meydana gelerek dokularda kararmalar, çürümeler ortaya çıkar. Eğer ezilme çok fazla olursa bu durumda yırtılma ve çatlama da ortaya çıkabilir. Yırtılan ve çatlayan kısımlardan bitki usaresi etrafa yayılarak patojenik mikroorganizmaların üremesine uygun bir ortam meydana getirerek, çürüme ve küflenmeye yol açar.

 

 SÜRTÜNME.

Ürünler toprak altından çıkartılırken, gevşek doldurulmuş kasalarda taşıma sırasında sarsıntıyla, kasaların boşaltılmasında, hasat ve ambalajlamada sert yüzeylerden ürünün hızlı ve çok sık geçirilmesinde sürtünme meydana gelir ve üründe zararlarıma ortaya çıkar. Sürtünmede dokuların sertliği kaybolur. Sürtünen kısımlarda kabuk sıyrılır, sıkışına ile kopma ve parçalanma meydana gelir.

 

 DELİNME VE ÇİZİLME.

Özellikle topraktan çıkartılan ürünlerin hasadında kullanılan aletlerin sivri uçlu ve keskin kenarlı olması, ve hasat sırasında bunların ürünü zedelemesi, çizmesi ve delmesi, topraktan çıkartılan ürünün temizlenmeden taşlı topraklı kasalara doldurulması ve bunların ürüne zarar vermesi, elle hasatta uzun tırnakların ve nasırların dokuları zedelemesi, çizmesi, yüzük bilezik gibi takıların ürüne takılması, delmesi, kasalarda eskimeyle ortaya çıkan çivilerin ürünü delmesi, tasnif ve ambalajlamada sivri ve keskin köşelere ürünün çarpması delinme ve çizilmelere neden olur.

 

 Yırtılma.

Yırtılma yaprakları yenen sebzelerde karşımıza çıkar. Ayrıca ambalajlamanın iyi yapılmaması doldurma ve boşaltma sırasında yırtılmalara neden teşkil eder.

 

 Meydana gelecek zararlanmaların önlenmesi ve en aza indirilmesi için ürünlerin pazara hazırlanmasının her aşamasında dikkatli davranmak gerekir. Bu işte çalıştırılacak işçiler daha önceden bilgilendirilmeli, pratik çalışmalar yaptırılarak işler öğretilmelidir. Ayrıca dikkat edilmesi gereken konuları kısaca aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz.

 

 Birincisi hasat zamanının iyi ayarlanması gerekir. Hasat zamanında hava kuru ve yağışsız olmalı, toprak çamur olmamalıdır. Bu koşullarda ürünün kirlenmesi ve aşın nem kazanması önlenir. Ayrıca patojenlere ait sporların etrafta bulunmaması enfeksiyon şansını azaltır. Dokular gergin olur, yaralanma azalır, herhangi bir çizilme ve delinmede akan sıvı çabuk kurur ve etrafa fazla bulaşmaz.

 

İkincisi, çalışacak işçiler kontrol edilmeli ve giysileri temiz, elleri nasırsız olmalı parmaklarında yüzük ve kollarında bilezik ve künye bulunmamalı, gerektiğinde eldiven giymelidirler. Ayrıca hasat öncesi konuyu bilen bir ustanın işin nasıl yapılacağı hakkında işçileri kısaca Serlerde bile ıspanak, salata ve marul, turp, lahana, brüksel lahanasının hasadı tam veya yarı mekanize hale getirilmiştir. Dışarıda tarlada yapılan yetiştiricilikte fasulye, bezelye, domates, patates, soğan, havuç, turp, pancar, ıspanak, lahana, salata ve marulda mekanize hasat uygulanmaktadır.

 

 Yarı mekanize hasatta hasat elle yapılır, ancak hasadı yapan işçiler bir taşıma aracı üzerinde oturarak hasat yapabilir. Bunun dışında ürünün taşınması, sınıflandırılması, mekanize hale getirilir, çeşitli hasat arabaları, alçak ve hidrolik platformlu tek veya çift akslı arabalar, taşıma bantları, kendi yürür veya çekilir, asılır makinalar kullanılır. Örnek olarak lahana, marul ve kıvırcık hasadında, işçiler ürünleri elle hasat eder ve önde giden bir traktörün arkasına takılmış platformun iki yanında, platforma doğru döner bantlar üzerine hasat ettikleri ürünleri bırakır. Ürünler platforma gelince burada bulunan işçiler ürünleri temizler ve pazara götürülecek şekilde kasalara yerleştirir.

 

 Tam mekanize hasatta tüm hasat ve sınıflama, ambalajlama işlemleri mekanize hale getirilmiştir. Birkaç işçi sadece makineleri çalıştırır. Hasat makinalarmın fiyatları oldukça yüksektir. Bu tip makinalarm çok yönlü olması, yani değişik sebzelerin hasadını yapabilmesi istenir. Böylece makinalarm daha uzun süre ve değişik işlerde çalışması ve yüksek maliyetini karşılaması mümkündür.

 

 Tam mekanize hasatta yaprakları yenen sebzelerden lahanalarda baş kesme, başları banda alma ve fazla dış yapraklan kesme ve sonra başlan bir römorka yükleme, ıspanaklarda biçme ve römorka yükleme, soğan patates ve havuçlarda ürünü topraktan sökme, sarsarak toprağı temizleme ve römorka yükleme yapılır. Römorkla ürün işletmeye getirilir ve orada temizlenir, boylanır ve ambalajlanır.

 

 Yukarıdaki ifadelerden anlaşılacağı üzere, mekanize hasatta sebzeler dipten kesilir, topraktan çıkartılır, sisteme alınır, sarsılarak, taranarak, kesilerek istenmeyen kısımlar atılır. Burada ürünün aynı zamanda hasada gelmesi ve hasadın bir seferde yapılması arzulanır.

 

 Mekanizasyonun gerçekleştirilmesinde aşağıdaki hususlara dikkat edilir.

 a. Üretimlerini mekanizasyona uyacak hale getirmek, ona göre  sıra ve aralık vermek, toprak yüzeyini temiz ve düzgün tut mak, buna uygun sulama sistemi seçmek

b. Mekanik hasattaki yüksek değerde makine alımlarını göz  önünde tutarak, işletme büyüklüğünü tespit etmek veya  küçük işletmeler için kooperatifler kurarak makinaları almak  ve üreticilere kiraya vermek

 

 c. İşin kolaylaşmasını ve işçinin rahat çalışmasına olanak verecek sistemleri ve makinaları yaratmak.

 

 Kaynak: Sera Ürünlerinin Pazarlanması

 

Prof.Dr.Atilla GÜNAY - Prof.Dr. Mehmet BÜLBÜL

x
Bu konu hakkındaki sorularınızı ya da görüşlerinizi bu alana yazabilirsiniz!

(15347 kodunu soldaki kutucuğa yazın!)

Meyve Ve Sebzelerde Sulama Zamanı Tespiti Nasıl Olmalıdır?

Meyve Ve Sebzelerde Sulama Zamanı Tespiti Nasıl Olmalıdır?

MEYVE VE SEBZELERDE SULAMA Meyve, sebze gövdelerine değdirmeden ve kökleri çamur içinde bırakmadan, sızarak köklere ulaşacak ve bitkilerin ihtiyacını karşılayacak miktarda suyun verilmesi şeklinde ( damla, sızdırma gibi ) yapılan sulama en iyi sulamadır. Çok su harcandığı, bitki besinlerini yıkadığı, kökleri havasız bıraktığı, kök ve kök boğazı...

Meyve Ve Sebzelerde Çatlamaların Engellenmesi İçin

Meyve Ve Sebzelerde Çatlamaların Engellenmesi İçin

MEYVE VE SEBZELERDE ÇATLAMALARIN ENGELLENMESİ Meyve çatlamaları meyve ve sebze yetiştiriçiliğinde çok yaygın görülen fizyolojik bir hastalıktır. ÇATLAMA OLAYLARI BAŞTA NAR VE KİRAZLARDA OLMAK ÜZER: İNCİRLERDE , NARENCİYELERDE OKİTSU, NOVA GİBİ ÇEŞİTLERDE, ŞEFTALİ VE ERİK GİBİ MEYVELERDE, ÖZELLİKLE DOMATES GİBİ SEBZELERDEDE İSTENMEYEN SONUÇL...

Sebzelerde Ekim Dikim Ve Hasat Zamanları Ne Zaman?

Sebzelerde Ekim Dikim Ve Hasat Zamanları Ne Zaman?

Sebzelerde ekim, dikim ve hasat zamanları ile birlikte 1da için gerekli tohum miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Hep bir yerlere not etmek istediğim ancak bir türlü bir araya getiremediğim sebze tohum ekim zamanlarını sizler ile paylaşmak istedim. Bu güzel ve faydalı bilgiler hepimizin işine yarayacaktır. Ayrıca sizlerden facebook sayfamı...

Sebzelerde Hasat Zamanının Saptanması Nasıl Belirlenir?

Sebzelerde Hasat Zamanının Saptanması Nasıl Belirlenir?

Hasat zamanının saptanmasında cins ve türlere göre bitkilerin gelişme durumu, bu sırada ortaya çıkan botanik özellikleri, fiziksel ve kimyasal durumları ve çevre faktörlerinin bunlar üzerine yapacağı etkiler incelenir. Görüldüğü gibi hasat zamanının tespitine bir çok faktörün etkisi olmaktadır. Ancak bunların hepsini ele alıp incelemeye gerek yo...

Sebzelerde Görülen Fungal Ve Bakteriyel Hastalıklar Nelerdir?

Sebzelerde Görülen Fungal Ve Bakteriyel Hastalıklar Nelerdir?

Sebzelerde Görülen Fungal ve Bakteriyel Hastalıklar 1-Domateste Kurşuni Küf Hastalığı (Botrytis Cinerea) Hastalık gövde ve meyvelerde zarar meydana getirir. Lekeler önceleri toplu iğne başı büyüklüğünde olup bitkinin iç kısmında gelişerek genişler ve dokulara yayılırlar. Gövde ve meyve sapı lekeleri nedeniyle meyve dökümü ortaya çıkar. Hastalı...

KULLANICI GİRİŞİ

Üye Ol Şifremi Unuttum?

Sorhocam.com 2014 yılında Ziraat Mühendisi Arafa KARAÇELEBİ tarafından kurulmuş olup herkesin faydalanabilmesi için ücretsiz olarak hizmet vermektedir.

Yetiştiriciliği, tarımı, ürünleri, bitkisi, ağacı, çiçeği gübreleri, hastalığı zararı, zararlıları, mücadelesi, ilaçları aşısı, budaması, otu, faydaları, programı, önerileri, istekleri, tavsiyeleri, nedir, nelerdir, nasıl yapılır, özellikleri, kullanım alanları, takvimi, sınavı, sınavları, notları

Site Haritası - Rss Beslemesi